Natychmiastowa wykonalność wyroku

Kiedy ma znaczenie kwestia natychmiastowej wykonalności wyroków?

W większości przypadków, decydując się na drogę sądowego dochodzenia roszczenia, liczyć należy się z tym, że samo wydanie korzystnego rozstrzygnięcia (wyroku lub postanowienia) nie oznacza od razu, że druga strona zachowa się zgodnie z treścią orzeczenia i uczyni zadość naszemu roszczeniu.

Zanim możliwe będzie skierowanie sprawy do wykonania w drodze egzekucji prowadzonej przez komornika sądowego, może upłynąć dużo czasu. Najpierw orzeczenie sądu musi się uprawomocnić, co oznacza, że nie będzie przysługiwał od niego żaden środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia. Takie prawomocne orzeczenie sądu stanowi co do zasady tytuł egzekucyjny, który po zaopatrzeniu go w klauzulę wykonalności może dopiero stać się podstawą egzekucji jako tytuł wykonawczy.

Jeżeli druga strona wniesie np. apelację od wydanego wyroku i dojdzie do postępowania w sądzie II instancji, to czas oczekiwania na prawomocność rozstrzygnięcia ulegnie automatycznie wydłużeniu, a tym samym możliwość złożenia wniosku egzekucyjnego do komornika oddali się w czasie.

W pewnych sytuacjach ustawodawca przewidział jednak odstępstwo od wyżej opisanego scenariusza i otworzył możliwość szybszego uzyskania przez wyrok waloru wykonalności rozumianej jako zdatność wyroku do jego wykonania w drodze egzekucji sądowej jeszcze przed uprawomocnieniem się orzeczenia.

W jakich przypadkach nadawany jest rygor natychmiastowej wykonalności?

Kwestia natychmiastowej wykonalności wyroków uregulowana została wprost w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c), a konkretnie w art. 333-338. Zgodnie z art. 333 § 1 k.p.c., sąd z urzędu nada wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności w trzech sytuacjach:

• gdy zasądza alimenty - co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa, a co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa za okres nie dłuższy niż za trzy miesiące, 
• gdy zasądza roszczenie uznane przez pozwanego oraz 
• gdy wyrok uwzględniający powództwo jest zaoczny. 

W razie gdyby pozwany uznał jedynie część powództwa, rygor powinien obejmować tylko tę część powództwa, która została przez pozwanego uznana. Oprócz tych trzech wypadków, wynikających z art. 333 § 1 k.p.c., w których nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności jest obligatoryjne, kodeks postępowania cywilnego przewiduje taką obligatoryjność także w sprawach z zakresu prawa pracy, jeżeli sąd zasądza należność pracownika, przy czym rygor dotyczy części nieprzekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia (art. 4772 § 1 k.p.c.).

W odróżnieniu od powyższych przypadków, kiedy nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności następuje z urzędu i jest obligatoryjne, przepisy przewidują także sytuacje fakultatywne, w których sąd może nadać wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności. Ma to miejsce w przypadku zasądzenia należności z wekslu, czeku, warrantu, rewersu, dokumentu urzędowego lub dokumentu prywatnego, którego prawdziwość nie została zaprzeczona, oraz jeżeli zostanie uwzględnione powództwo o naruszenie posiadania.

Dodatkowo zgodnie z art. 333 § 3 k.p.c. możliwe jest też działanie sądu na wniosek, jednak w ograniczonym zakresie, tylko w sytuacji, gdyby opóźnienie uniemożliwiało lub znacznie utrudniało wykonanie wyroku albo narażało powoda na szkodę. Przepisy wyraźne wskazują zatem przesłanki, od których zależy uwzględnienie przez sąd wniosku o nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności. To do strony zgłaszającej taki wniosek należy przy tym wykazanie zaistnienia w jej konkretnym przypadku ustawowych przesłanek uzasadniających konieczność nadania rygoru natychmiastowej wykonalności. Do oceny sądu należy natomiast, czy wniosek taki zostanie uwzględniony.

Sąd może przy tym uzależnić natychmiastową wykonalność wyroku od złożenia przez powoda stosownego zabezpieczenia. Pamiętać jednak należy, że natychmiastowa wykonalność nie będzie orzeczona nawet za zabezpieczeniem, jeżeli wskutek wykonania wyroku mogłaby wyniknąć dla pozwanego niepowetowana szkoda. Niedopuszczalne jest także orzeczenie natychmiastowej wykonalności nawet za zabezpieczeniem w sprawach przeciwko Skarbowi Państwa (art. 335 k.p.c.).
Sąd nadaje rygor natychmiastowej wykonalności w formie postanowienia, na które przysługuje możliwość złożenia zażalenia.
W razie gdy zdarzyło się, że sąd nie orzeknie o nadaniu wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności, przepisy kodeksu postępowania cywilnego przewidują możliwość złożenia przez stronę wniosku o uzupełnienie wyroku na podstawie art. 351 k.p.c.

Urszula Vogt-Nesterowicz