Podatnicy

Szczególny charakter podatku VAT przejawia się między innymi w tym, iż opodatkowaniu podlegają wskazane przepisami czynności pod warunkiem, że są wykonywane przez podatników. W konsekwencji - z dwojga takich samych czynności wykonywanych przez podatnika i niepodatnika opodatkowaniu podatkiem VAT podlega tylko czynność wykonana przez podatnika.

Przykład:

Podatnik VAT prowadzi działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży używanych samochodów. Każda dostawa samochodu wykonywana przez niego w ramach prowadzonej działalności stanowi dostawę towarów opodatkowaną podatkiem VAT. Nie stanowi natomiast dostawy towarów opodatkowanej tym podatkiem sprzedaż samochodu przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej, gdyż nie jest ona podatnikiem VAT (sprzedaż ta podlega jednak najczęściej opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych).

Uwaga!

Od czynności wykonywanych przez podatnika w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej należy odróżnić czynności wykonywane przez ten podmiot, gdy nie występuje on jako podatnik. Przykładowo, sprzedaż prywatnego mieszkania przez podatnika, o którym mowa w powyższym przykładzie, nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu VAT, gdyż podatnik nie występuje w tej sytuacji jako podatnik.

Kto jest podatnikiem VAT?

Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Czy w zakresie pojęcia działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o VAT mieści się pozarolnicza działalność gospodarcza w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?

Niekoniecznie. Ustawa VAT na własny użytek definiuje działalność gospodarczą - działalnością ta obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy.

Uwaga!

Działalność gospodarcza w rozumieniu VAT obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Tym samym na gruncie obecnych przepisów nie ma wątpliwości, iż podatnikami VAT są osoby wynajmujące domy czy mieszkania, nawet jeśli dotyczy to tylko jednego mieszkania czy domu (przy czym jednak nadal korzystają ze zwolnienia usługi w zakresie wynajmowania lub dzierżawienia nieruchomości o charakterze mieszkalnym na własny rachunek, z wyłączeniem wynajmu lokali w budynkach mieszkalnych na cele inne niż mieszkaniowe).

Co oznacza samodzielność wykonywanej działalności gospodarczej?

Przepisy ustawy VAT stanowią iż podatnikami tego podatku są podmioty wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, nie wskazują jednak jak należy rozumieć samodzielność tej działalności. Z drugiej strony, przepisy te przewidują jednak szereg sytuacji, gdy czynności wykonywane przez podatników nie stanowią samodzielnej działalności gospodarczej. Chodzi o czynności:

1. z tytułu których przychody są na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zaliczane do przychodów ze stosunku pracy (lub stosunków podobnych),
2. z tytułu których przychody zostały na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zaliczone do przychodów z działalności wykonywanej osobiście (poza przychodami menedżerów), jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności.

Czy status podatnika zawsze związany jest z prowadzeniem działalności gospodarczej?

Nie, przepisy ustawy przewidują szereg przypadków, gdy status podatnika przysługuje

Po pierwsze dotyczy to osób dokonujących wewnątrzwspólnotowej dostawy nowych środków transportu - są one podatnikami nawet, jeśli okoliczności dostawy nie wskazują na zamiar wykonywania tej czynności w sposób częstotliwy (a więc także wtedy, gdy dostawa ta jest jednorazowa). Status podatnika jest w tym przypadku przyznawany w celu realizacji prawa do zwrotu podatku zapłaconego przy nabyciu nowego środka transportu będącego przedmiotem dostawy.
Drugą grupę podmiotów, którą ustawa nazywa podatnikami są podmioty obowiązane (z różnych powodów) do zapłaty podatku. Należy zauważyć, że pojęcie podatników może być w tym przypadku mylące - podatnikom tym nie przysługują bowiem (z racji samego tylko obowiązku zapłaty podatku) żadne uprawnienia charakterystyczne dla podatników VAT (w szczególności prawo do odliczenia podatku). Uprawnienia te przysługują im tylko, jeśli są oni jednocześnie podatnikami VAT w związku z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą.

Przykład:

Osoba fizyczna przywozi z Białorusi telewizor. W związku z tym, że dochodzi do importu towarów osoba ta jest na gruncie przepisów VAT podatnikiem-osobą zobowiązaną do zapłaty podatku. Nie ma przy tym znaczenia, iż nie prowadzi ona działalności gospodarczej (i nie jest na tej podstawie podatnikiem VAT).

Podstawa prawna:

• Art. 15-17 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535)

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.