Spis treści
- Czym jest skala podatkowa
- Progi podatkowe i stawki w 2025 roku
- Kwota wolna od podatku i kwota zmniejszająca
- Przychody i koszty uzyskania przychodów
- Moment powstania przychodu
- Ulgi i odliczenia podatkowe
- Składki ZUS i składka zdrowotna
- Zaliczki na podatek dochodowy
- Rozliczenie roczne PIT-36
- Rozliczanie z małżonkiem
- Ewidencja i dokumentacja
Czym jest skala podatkowa
Skala podatkowa, nazywana również opodatkowaniem na zasadach ogólnych, to podstawowa forma rozliczania podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) w Polsce. Jest to progresywny system podatkowy, który oznacza, że im wyższy dochód osiągasz, tym wyższą stawką podatku zostanie opodatkowany.
Kluczowe informacje o skali podatkowej
Skala podatkowa jest automatycznie przypisana każdemu podatnikowi, który nie wybierze innej formy opodatkowania. Nie musisz składać żadnych dodatkowych wniosków ani oświadczeń - jeśli prowadzisz działalność gospodarczą i nie zdecydujesz się na podatek liniowy lub ryczałt, automatycznie będziesz rozliczać się według skali podatkowej.
W ramach skali podatkowej możesz skorzystać z szerokiej gamy ulg podatkowych i odliczeń, co często czyni tę formę opodatkowania najbardziej korzystną, szczególnie dla osób z niższymi i średnimi dochodami.
Progi podatkowe i stawki w 2025 roku
W 2025 roku obowiązują dwa główne progi podatkowe, które pozostały bez zmian w porównaniu do roku poprzedniego:
Pierwszy próg podatkowy
Stawka: 12%
Zakres: do 120 000 zł rocznie
Podatek = 12% × dochód - 3 600 zł (kwota zmniejszająca podatek)
Drugi próg podatkowy
Stawka: 32%
Zakres: powyżej 120 000 zł rocznie
Podatek = 10 800 zł + 32% × nadwyżka ponad 120 000 zł
Danina solidarnościowa
Stawka: 4%
Zakres: powyżej 1 000 000 zł rocznie
Potocznie nazywana "trzecim progiem podatkowym"
Kwota wolna od podatku i kwota zmniejszająca
W 2025 roku kwota wolna od podatku wynosi 30 000 zł rocznie. Oznacza to, że jeśli Twój roczny dochód nie przekracza tej kwoty, nie zapłacisz żadnego podatku dochodowego.
Kwota zmniejszająca podatek w 2025 roku
Kwota zmniejszająca podatek wynosi 3 600 zł rocznie i jest stała przez cały rok. Wylicza się ją według wzoru: 30 000 zł × 12% = 3 600 zł. Ta kwota jest odejmowana od naliczonego podatku, co znacznie obniża efektywne obciążenie podatkowe.
Jak działa kwota wolna od podatku w praktyce
W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej kwota wolna od podatku jest uwzględniana w każdej miesięcznej zaliczce na podatek dochodowy. System działa narastająco - każdego miesiąca odliczana jest pełna kwota zmniejszająca podatek (3 600 zł), proporcjonalnie do okresu od początku roku.
Przychody i koszty uzyskania przychodów - działalność gospodarcza
Przychody z działalności gospodarczej
Przychodami z działalności gospodarczej są wszystkie kwoty należne związane z prowadzoną działalnością, niezależnie od tego, czy zostały już otrzymane. Katalog przychodów obejmuje między innymi:
- Przychody ze sprzedaży towarów i usług
- Przychody z odpłatnego zbycia środków trwałych
- Otrzymane kary umowne i odszkodowania
- Różnice kursowe
- Odsetki od środków pieniężnych
- Umorzone lub przedawnione zobowiązania
- Wartość otrzymanych świadczeń w naturze
Ważne dla podatników VAT
Jeśli jesteś czynnym podatnikiem VAT, przychodem dla celów podatkowych jest wyłącznie kwota netto sprzedaży. VAT nie stanowi przychodu podatkowego.
Koszty uzyskania przychodów
Koszty uzyskania przychodów to wydatki poniesione w celu osiągnięcia, zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów. Aby wydatek mógł być uznany za koszt uzyskania przychodu, musi spełniać następujące warunki:
Wydatek musi być poniesiony w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania źródła przychodów
Koszt musi być faktycznie poniesiony przez podatnika (nie ma znaczenia moment zapłaty)
Wydatek musi być odpowiednio udokumentowany fakturami, rachunkami lub innymi dowodami
Wydatek nie może być wymieniony w katalogu kosztów nieuznawanych za KUP
Moment powstania przychodu
Przychód z działalności gospodarczej powstaje w momencie, gdy staje się należny, zgodnie z zasadą memoriałową. Oznacza to, że przychód rozpoznajesz w momencie wystąpienia pierwszego z następujących zdarzeń:
- Wydania towaru lub wykonania usługi
- Wystawienia faktury
- Otrzymania zapłaty
Szczególne zasady dla zaliczek
Czy otrzymana zaliczka stanowi przychód podatkowy, zależy od treści umowy. Jeśli umowa przewiduje możliwość zwrotu wpłaconych środków, zaliczka nie stanowi przychodu do momentu ostatecznego wykonania usługi. Jeśli zaliczka ma charakter bezzwrotny, stanowi przychód w momencie otrzymania.
Usługi wykonywane w sposób ciągły
W przypadku usług rozliczanych w okresach (np. miesięcznie), przychód powstaje na ostatni dzień okresu rozliczeniowego określonego w umowie. Dotyczy to takich usług jak:
- Najem i dzierżawa
- Prowadzenie księgowości
- Stała obsługa prawna
- Dostawa mediów
Ulgi i odliczenia podatkowe
Jedną z największych zalet skali podatkowej jest możliwość skorzystania z szerokiej gamy ulg i odliczeń podatkowych. W 2025 roku dostępne są następujące główne ulgi:
Ulgi rodzinne
- Ulga na dziecko (prorodzinna) - odliczenie od podatku za każde dziecko
- Ulga dla rodzin 4+ - dla rodzin z co najmniej czworgiem dzieci
- Preferencja dla samotnie wychowujących - dodatkowe 1500 zł odliczenia
Ulgi społeczne
- Ulga rehabilitacyjna - dla osób niepełnosprawnych
- Ulga dla młodych - zwolnienie do 85 528 zł dla osób do 26 lat
- Ulga dla seniorów - dla pracujących emerytów
Ulgi mieszkaniowe i inwestycyjne
- Ulga termomodernizacyjna - na inwestycje energooszczędne
- Ulga internetowa - za dostęp do internetu
- Odliczenie IKZE - wpłaty na indywidualne konto emerytalne
Odliczenia od dochodu
Zmniejszają podstawę opodatkowania, co może sprawić, że przejdziesz do niższego progu podatkowego
Przykłady: składki ZUS, darowizny, IKZE
Odliczenia od podatku
Zmniejszają bezpośrednio kwotę należnego podatku
Przykłady: ulga na dziecko, ulga rehabilitacyjna
Składki ZUS i składka zdrowotna
Składki na ubezpieczenia społeczne
Prowadząc działalność gospodarczą na skali podatkowej, co do zasady płacisz składki na następujące ubezpieczenia:
- Składka emerytalna - obowiązkowa
- Składka rentowa - obowiązkowa
- Składka wypadkowa - obowiązkowa
- Składka chorobowa - dobrowolna
- Składka na Fundusz Pracy - obowiązkowa
- Składka na Fundusz Solidarnościowy - obowiązkowa (jeśli dotyczy)
Rozliczanie składek ZUS w podatku
Składki na ubezpieczenia społeczne możesz rozliczyć na dwa sposoby:
- Odliczając od dochodu w zeznaniu rocznym
- Zaliczając do kosztów uzyskania przychodów
Pamiętaj, że nie możesz zastosować obu metod jednocześnie dla tych samych składek.
Składka zdrowotna - zmiany od 2025 roku
Od stycznia 2025 roku wprowadzono istotne zmiany w składce zdrowotnej dla przedsiębiorców:
Kluczowe zmiany w składce zdrowotnej 2025
- Obniżenie minimalnej podstawy - z 100% do 75% minimalnego wynagrodzenia
- Minimalna składka - 314,96 zł miesięcznie (zamiast około 420 zł)
- Wyłączenie sprzedaży środków trwałych - możliwość niewliczania do podstawy składki
Dla przedsiębiorców rozliczających się według skali podatkowej składka zdrowotna wynosi 9% dochodu z poprzedniego miesiąca, jednak nie mniej niż 314,96 zł miesięcznie.
Rozliczenie składki zdrowotnej w podatku
Od 2022 roku składka zdrowotna dla osób na skali podatkowej:
- Nie podlega odliczeniu od podatku
- Może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów lub odliczona od dochodu
- Może być uwzględniona w wysokości faktycznie zapłaconej
Zaliczki na podatek dochodowy
Prowadząc działalność gospodarczą na skali podatkowej, masz obowiązek obliczać i wpłacać zaliczki na podatek dochodowy w ciągu roku. Zaliczki można płacić miesięcznie lub kwartalnie (dla małych podatników).
Kto może płacić zaliczki kwartalne
Mali podatnicy
Podatnicy, których przychody w poprzednim roku nie przekroczyły równowartości 2 mln euro
Rozpoczynający działalność
Podatnicy rozpoczynający działalność gospodarczą w bieżącym roku oraz w okresie dwóch lat poprzedzających
Obliczanie zaliczki na podatek
Przychody od początku roku minus koszty uzyskania przychodów
Odejmij składki ZUS i inne odliczenia od dochodu
Zastosuj odpowiedni próg podatkowy i kwotę zmniejszającą
Od podatku należnego odejmij wcześniej wpłacone zaliczki
Próg 1000 zł dla zaliczek
Jeśli podatek należny pomniejszony o wcześniej wpłacone zaliczki nie przekracza 1000 zł, nie musisz wpłacać zaliczki za dany miesiąc. Jeśli przekracza 1000 zł, wpłacasz całą różnicę.
Terminy wpłat zaliczek
- Zaliczki miesięczne - do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, za który zaliczka jest obliczana
- Zaliczki kwartalne - do 20. dnia miesiąca następującego po zakończeniu kwartału
Co istotne - ta zasada nie zwalnia z podatku, to tylko uproszczenie dotyczące jego wpłaty.
Rozliczenie roczne PIT-36
Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą na skali podatkowej składają roczne zeznanie podatkowe na formularzu PIT-36 wraz z załącznikiem PIT-36/B.
Terminy rozliczenia rocznego
- 15 lutego - najwcześniejszy termin złożenia zeznania
- 30 kwietnia - ostateczny termin złożenia zeznania
- 45 dni - maksymalny czas zwrotu nadpłaty (przy złożeniu online)
Ważne różnice w formularzach
PIT-36 nie jest automatycznie akceptowany przez system e-Urząd Skarbowy (w przeciwieństwie do PIT-37). Musisz go aktywnie zatwierdzić, w przeciwnym razie zeznanie nie zostanie złożone.
Struktura zeznania PIT-36
- Część D - przychody z umów o pracę, zleceń i dzieł
- Załącznik PIT-36/B - szczegółowe rozliczenie działalności gospodarczej
- Pozostałe części - inne źródła dochodów, ulgi i odliczenia
Rozliczanie z małżonkiem
Osoby będące w związku małżeńskim mogą wybrać wspólne rozliczenie podatkowe, które często jest korzystniejsze finansowo, szczególnie gdy małżonkowie mają znacznie różne dochody.
Warunki wspólnego rozliczenia
Kiedy możesz rozliczać się wspólnie z małżonkiem
- Pozostajecie w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy
- Pozostajecie we wspólności majątkowej
- Żadne z małżonków nie prowadzi działalności opodatkowanej podatkiem liniowym, ryczałtem lub kartą podatkową
Jak działa wspólne rozliczenie
Dodaj dochody obu małżonków z wszystkich źródeł
Podziel łączny dochód przez 2
Oblicz podatek od połowy dochodów według skali podatkowej
Pomnóż obliczony podatek przez 2 - to będzie łączny podatek małżonków
Kiedy wspólne rozliczenie jest korzystne
Wspólne rozliczenie przynosi największe korzyści, gdy:
- Jeden z małżonków osiąga dochody przekraczające 120 000 zł, a drugi znacznie niższe
- Jeden z małżonków nie pracuje lub osiąga bardzo niskie dochody
- Różnica w dochodach małżonków jest znaczna
Ewidencja i dokumentacja
Prowadząc działalność gospodarczą na skali podatkowej, masz obowiązek prowadzenia odpowiedniej dokumentacji i ewidencji:
Obowiązkowa ewidencja
Podatkowa księga przychodów i rozchodów
Podstawowa forma ewidencji dla małych przedsiębiorców. Rejestruje wszystkie przychody, koszty i operacje gospodarcze.
Księgi rachunkowe
Dla większych przedsiębiorców przekraczających określone progi przychodów lub zatrudnienia.
Ewidencja środków trwałych
Obowiązkowa ewidencja wszystkich środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych.
Dodatkowe obowiązki dokumentacyjne
- Indywidualne karty przychodów pracowników - jeśli zatrudniasz pracowników
- Spis z natury - sporządzany w określonych terminach
- Dokumentacja VAT - jeśli jesteś czynnym podatnikiem VAT
- Dokumenty ZUS - comiesięczne deklaracje ZUS DRA
Przechowywanie dokumentów
Wszystkie dokumenty związane z prowadzoną działalnością gospodarczą musisz przechowywać przez okres 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.
Przykłady praktyczne
Przykład 1: Obliczanie podatku w pierwszym progu
Jan Kowalski - roczny dochód 80 000 zł
Obliczenie podatku:
80 000 zł × 12% = 9 600 zł
9 600 zł - 3 600 zł (kwota zmniejszająca) = 6 000 zł podatku
Efektywna stawka podatku: 7,5%
Przykład 2: Obliczanie podatku w dwóch progach
Anna Nowak - roczny dochód 150 000 zł
Obliczenie podatku:
Pierwszy próg: 120 000 zł × 12% - 3 600 zł = 10 800 zł
Drugi próg: (150 000 - 120 000) × 32% = 9 600 zł
Łączny podatek: 10 800 + 9 600 = 20 400 zł
Efektywna stawka podatku: 13,6%
Podsumowanie
Skala podatkowa pozostaje najbardziej uniwersalną formą opodatkowania w Polsce, oferującą:
- Progresywność - niższe obciążenia dla mniejszych dochodów
- Szerokie możliwości ulg - największy wybór preferencji podatkowych
- Elastyczność - możliwość wspólnego rozliczenia z małżonkiem
- Stabilność - progi i stawki pozostają niezmienione w 2025 roku
Kluczowe informacje na 2025 rok
- Progi podatkowe: 12% do 120 000 zł, 32% powyżej
- Kwota wolna od podatku: 30 000 zł
- Kwota zmniejszająca podatek: 3 600 zł
- Minimalna składka zdrowotna: 314,96 zł (obniżka z ok. 420 zł)
- Składka zdrowotna nie podlega odliczeniu od podatku