Rozwód a prawa względem wspólnych dzieci - opinia prawna
Stan faktyczny
Przebywam od trzech miesięcy poza granicami kraju. W momencie wyjazdu pozostawaliśmy z mężem w nieformalnej separacji. W Polsce zostawiłam małoletnie dzieci (trójka). Obecnie mąż wniósł wniosek o rozwód z mojej winy oraz o przydzielenie mu praw rodzicielskich nad naszymi dziećmi. Mam bardzo dobry kontakt z dziećmi, regularnie dzwonię i piszę do nich i chciałabym zachować jak największe prawa w stosunku do sprawowania władzy rodzicielskiej nad moimi dziećmi. W jakim stopniu mogą zostać ograniczone moje prawa do opieki nad dziećmi oraz jakie prawa i obowiązki mogę zachować?
Opinia prawna
Sprawowanie władzy rodzicielskiej to prawo i obowiązek rodziców. Składa się na nie troska o rozwój dziecka, zapewnienie mu środków utrzymania i opieki, a także reprezentowanie jego interesów. Uprawnienia te powstają już z chwilą urodzenia się dziecka i trwają aż do ukończenia przez nie 18-tu lat.
W ramach postępowania rozwodowego obowiązkiem sądu jest jednak orzeczenie o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków. Sąd może zdecydować, że powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej:
-
jednemu z rodziców, (w stosunku do drugiego rodzica władza ta zostanie ograniczona do określonych obowiązków i praw do dziecka),
-
obojgu rozwiedzionym małżonkom,
lub też może zdecydować o:
-
pozbawieniu władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców,
-
zawieszeniu tej władzy w odniesieniu do jednego lub obojga rodziców.
Sąd w wyroku rozwodowym pozostawia władzę obojgu rodzicom, gdy jest przekonany, że będą ją prawidłowo wykonywać wspólnie. Wymaga to ustalenia, że stosunek wzajemny małżonków oraz inne okoliczności, a przede wszystkim ich dotychczasowy stosunek do dzieci oraz wzajemne kontakty w tym zakresie, zapewniają szansę zgodnego wykonywania przez oboje rodziców władzy rodzicielskiej wspólnie, w sposób odpowiadający dobru dziecka i interesowi społecznemu (art. 95 § 3 k.r.o.).
Sytuacja, iż rodzice mieszkają w znacznym od siebie oddaleniu może stanowić podstawę do tego by dokonać powierzenia wykonywania pieczy nad dziećmi jednemu z nich. Sąd rozstrzygając bowiem o władzy rodzicielskiej w postępowaniu rozwodowym powinien kierować się przede wszystkim przesłanką dobra dziecka oraz interesem społecznym, a nie interesem jednego czy obojga rodziców (wyrok SN z 25 sierpnia 1981 III CRN 155/81 ). W przedstawionym stanie z uwagi na fakt przebywania matki poza granicami kraju i zamieszkiwania dzieci u ojca, wydaje się, że możemy mieć do czynienia z sytuacją, kiedy to sąd w wyroku rozwodowym dokona powierzenia pieczy (opieki) nad dziećmi jednemu z rodziców (ojcu, u którego dzieci przebywają). Nie oznacza to, iż drugi z rodziców zostaje całkowicie pozbawiony możliwości kontaktu z dziećmi. Wręcz przeciwnie, ma on pełne prawo do styczności ze swoimi dziećmi a także decydowania o ich potrzebach życiowych. Konieczna jest jednak w tym zakresie wzajemna współpraca pomiędzy obojga rodzicami.
W sytuacji, gdy współpraca pomiędzy rodzicami w tym zakresie będzie utrudniona sąd może określić treść obowiązków i uprawnień rodzica, któremu wykonywanie pieczy nad dziećmi nie zostało powierzone. Przykładowo biorąc, może ono obejmować decyzje co do kwestii związanych ze zmianą miejsca pobytu dzieci, z organizowaniem ich wypoczynku i wczasów, ich leczeniem, z wyborem szkoły, nauką pozaszkolną, zasadami wychowania, kierunkiem i zakresem wykształcenia, praktyką zawodową, wyborem zawodu itd. Zależnie od sytuacji może zachodzić potrzeba określenia czasu i miejsca widywania się takiego małżonka z dziećmi. Można też zastrzec, że zgoda drugiego z rodziców konieczna jest - tak jak w wypadku opieki (art. 156 k.r.o.) - we wszystkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby małoletnich dzieci.
Jeżeli na tle okoliczności sprawy niebezpieczeństwo konfliktów przy wykonywaniu pieczy nad dzieckiem przez oboje rodziców, nawet w ograniczonym zakresie, okaże się o tyle realne, to sąd uznać może za wskazane wyłączyć drugiego rodzica od udziału w decydowaniu o wychowywaniu dziecka. Jeżeli są do tego podstawy, możliwe jest to do osiągnięcia przez pozbawienie go władzy rodzicielskiej, co nie zwalnia jednak z obowiązku alimentacyjnego względem dziecka. Orzekając rozwód, sąd może również wydać zarządzenie ograniczające władzę rodzicielską stosownie do art. 109 k.r.o.
Jest także prawdopodobne, że sąd powierzy wykonywanie władzy rodzicielskiej w całości ojcu dzieci z uwagi na fakt, że matka, będąc poza granicami kraju, nie jest w stanie jej wykonywać. Przy podjęciu takiej decyzji ważne będzie również to, czy pobyt matki za granicą wiążę się z zamiarem stałego tam zamieszkania, czy też jest tylko czasowy.
Rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi małżonków należy do podstawowych obowiązków sądu orzekającego rozwód, a w związku z tym potrzebny do tego materiał dowodowy należy zbierać w toku całego postępowania.
Podkreślić jednak należy, iż sąd wydaje orzeczenie na podstawie całego zebranego materiału dowodowego i nie sposób jest przewidzieć, jakie okoliczności sąd uzna za szczególnie istotne dla sprawy a co za tym idzie, nie sposób określić dokładnie treści orzeczenia jakie w tej sprawie zostanie wydane.
W razie zmiany okoliczności, uzasadniającej potrzebę zmiany rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej zamieszczonego w wyroku orzekającym rozwód, może to uczynić sąd opiekuńczy na podstawie art. 106 k.r.o.
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?