Spadkobierco, czy wiesz, według jakich zasad odpowiadasz za długi spadkowe przed przyjęciem spadku, a według jakich po jego przyjęciu?

Analizując sytuację prawną spadkobiercy pod kątem odpowiedzialności za długi spadkowe należy wyróżnić trzy okresy, w których zasady odpowiedzialności mogą się od siebie różnic. I tak będą to następujące okresy:

1. od otwarcia spadku (tj. od śmierci spadkodawcy) do przyjęcia spadku,
2. od przyjęcia spadku do działu spadku,
3. okres po dokonanym dziale spadku.

Jak odpowiada spadkobierca do przyjęcia spadku?

Od momentu otwarcia spadku do chwili przyjęcia spadku spadkodawca odpowiada za długi spadkowe tylko ze spadku, co oznacza, iż odpowiada jedynie przedmiotami (prawami) wchodzącymi w skład spadku. Wierzyciele mogą więc żądać zaspokojenia swoich roszczeń jedynie z przedmiotów spadkowych, nie mogą natomiast sięgnąć do dotychczasowego majątku spadkobiercy. Jeśli spadkobierca w przepisanym terminie (sześciu miesięcy od dnia powzięcia wiadomości o tytule swego powołania, czyli o tym, że został spadkobiercą) złoży przed sądem lub notariuszem oświadczenie o odrzuceniu spadku, nie będzie ponosił odpowiedzialności za długi spadkowe, jako że nie dziedziczy spadku.

Jakie zasady rządzą okresem od otwarcia spadku do jego przyjęcia?

Ustawodawca zostawia spadkodawcy do wyboru dwie zasady: pełnej odpowiedzialności i odpowiedzialności ograniczonej.

Z pełną odpowiedzialnością mamy do czynienia w sytuacji prostego przyjęcia spadku. Dochodzi do niego wskutek bądź złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku wprost, bądź wskutek niezłożenia w określonym powyżej terminie żadnego oświadczenia, przez co uważa się, że spadkobierca przyjął spadek wprost. Pełna odpowiedzialność oznacza, iż wierzyciele spadkowi, by zaspokoić swe roszczenia, mogą sięgnąć zarówno do majątku, jaki spadkobierca otrzymał w wyniku dziedziczenia, jaki i do dotychczasowego majątku spadkobiercy.

Jeżeli cały spadek przypadł jednej osobie, oba majątki, tj. spadkowy i dotychczasowy, zlewają się w jeden, i w nim wierzyciele spadkowi mogą szukać zaspokojenia (jeżeli było kilku spadkobierców, majątki dotychczasowe zlewają się z udziałami spadkowymi dopiero po dziale spadku). PRZYKŁAD: jeżeli A przyjął wprost spadek o wartości 120tys. obciążony długami o wartości 250tys., różnicę będzie musiał pokryć z majątku dotychczasowego.

Z kolei ograniczona odpowiedzialność występuje w związku z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Oto sposoby, w jakie spadkobierca może osiągnąć skutek w postaci przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza:

1. może w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o podstawie swego powołania do spadku (tzn. od momentu, w którym dowiedział się, że przypadł mu spadek), złożyć przed sądem lub notariuszem oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
2. jeżeli spadkobierca nie złoży w powyższym terminie żadnego oświadczenia, uważa się, że przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, jeśli:
   • jest osobą nie mającą pełnej zdolności do czynności prawnych,
   • jest osobą, co do której istnieje podstawa do całkowitego ubezwłasnowolnienia,
   • jest osobą prawną.
3. jeżeli jeden ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, uważa się, że także spadkobiercy, którzy nie złożyli w terminie żadnego oświadczenia przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Ograniczona odpowiedzialność sprowadza się do tego, iż spadkobierca odpowiada całym swoim majątkiem ale jedynie do wysokości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku, tj. aktywów spadku. PRZYKŁAD: jeżeli A przyjął z dobrodziejstwem inwentarza spadek o wartości 100tys., a obciążony długami o wartości 120tys., zobowiązany jest spłacić wierzycieli jedynie do kwoty 100tys. (szczegóły – patrz: porada „Za jakie długi odpowiada spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza”).

W końcu zaznaczyć należy, iż w przypadku, gdy spadek przypadł kilku spadkobiercom, do chwili dokonania działu spadku odpowiadają oni wobec wierzycieli solidarnie. Odpowiedzialność solidarna oznacza, iż wierzyciele mogą żądać całości lub części świadczenia od wszystkich spadkobierców łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzycieli przez któregokolwiek ze spadkobierców zwalnia pozostałych. Oczywiście takie zwolnienie wywołuje skutek w postaci możliwości dochodzenia od zwolnionych spadkobierców tej części kwoty, którą musieliby zapłacić. Od chwili działu spadkobiercy odpowiadają za długi spadkowe w stosunku do wielkości przypadających im udziałów.

Jak odpowiada spadkobierca po dziale spadku?

Odpowiedzialność spadkobiercy po dziale spadku jest pochodną określonego przyjęcia spadku. Jak powiedziano, odziedziczona masa spadkowa po dziale zlewa się z dotychczasowym majątkiem spadkodawcy. Jeśli więc spadkodawca przyjął spadek wprost, odpowiada całym swoim majątkiem; jeśli zaś skorzystał z dobrodziejstwa inwentarza, ponosi ograniczoną odpowiedzialność. W sytuacji, gdy występuje wielość spadkobierców, od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów. 

Pamiętaj, że:

• Odpowiedzialność spadkobiercy z tytułu zapisów i poleceń ogranicza się zawsze do wartości czynnego stanu spadku (a więc tak, jak w przypadku przyjęcia z dobrodziejstwem inwentarza).

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.