Zapis i polecenie w testamencie

Co to jest zapis?

Zapis to rozrządzenie testamentowe w wyniku którego na spadkobiercę lub zapisobiercę nakładany jest obowiązek spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz innej oznaczonej osoby (np. przeniesienia własności rzeczy oznaczonej co do tożsamości). Osoba ta uzyskuje tym samym pewną korzyść, z reguły kosztem majątku spadkowego sama jednak nie staje się spadkobiercą. Polskie prawo nie przewiduje jednak powstania bezpośrednio skutków rzeczowych. Nawet gdy przedmiotem zapisu jest więc rzecz oznaczona co do tożsamości, własność nie przechodzi automatycznie na zapisobiercę. Nabywa on jedynie roszczenie o przeniesienie własności. Do przejścia własności przedmiotu zapisu niezbędna będzie więc umowa przenosząca własność.

Jakie są uprawnienia zapisobiorcy ?

Podstawowe w tym zakresie znaczenie odgrywa możliwość żądania spełnienia określonego świadczenia majątkowego. W braku odmiennej woli spadkodawcy zapisobierca może żądać wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu. Jednakże zapisobierca obciążony dalszym zapisem może powstrzymać się z jego wykonaniem aż do chwili wykonania zapisu przez spadkobiercę. Prawo rozróżnia w tym względzie przypadki, gdy przedmiotem zapisu jest rzecz oznaczona co do tożsamości jak i gdy rzecz oznaczona jest co do gatunku:

1. Jeżeli przedmiotem zapisu jest rzecz oznaczona co do tożsamości zapisobiercy przysługują względem osoby obciążonej zapisem roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości. Osobie obciążonej zapisem przysługuje natomiast roszczenie o zwrot nakładów na rzecz. W odniesieniu do wszystkich powyższych roszczeń stosuje się odpowiednio przepisy o roszczeniach między właścicielem a samoistnym posiadaczem rzeczy. Podkreślić ponadto należy, iż obciążony zapisem ponosi względem zapisobiercy odpowiedzialność za wady rzeczy jak darczyńca. W braku odmiennej woli spadkodawcy zapis rzeczy oznaczonej co do tożsamości jest bezskuteczny, jeżeli rzecz zapisana nie należy do spadku w chwili jego otwarcia albo jeżeli spadkodawca był w chwili swej śmierci zobowiązany do zbycia tej rzeczy.
2. Jeżeli przedmiotem zapisu są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, obciążony powinien świadczyć rzeczy średniej jakości, uwzględniając przy tym potrzeby zapisobiercy. Do odpowiedzialności obciążonego względem zapisobiercy za wady fizyczne i prawne rzeczy stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży. Jednakże zapisobierca może żądać od obciążonego zapisem tylko odszkodowania za nienależyte wykonanie zapisu albo dostarczenia zamiast rzeczy wadliwych rzeczy takiego samego gatunku wolnych od wad oraz naprawienia szkody wynikłej z opóźnienia.

Czym jest polecenie?

Jest to rozrządzenie testamentowe, które nakłada na spadkobiercę lub zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania (np. wybudowanie grobowca) lub zaniechania, bez czynienia kogokolwiek wierzycielem. Polecenie nie prowadzi do powstania wierzytelności, jednak jego wykonania może żądać każdy ze spadkobierców, jak również wykonawca testamentu, chyba że polecenie ma wyłącznie na celu korzyść obciążonego poleceniem. Jeżeli polecenie ma na względzie interes społeczny, wykonania polecenia może żądać także właściwy organ państwowy.

Pamiętaj że:

• Jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, zapis obciąża ich w stosunku do wielkości ich udziałów spadkowych, chyba że spadkodawca postanowił inaczej. Zasadę tą stosuje się odpowiednio do dalszego zapisu.
• Przepisy o powołaniu spadkobiercy, o zdolności do dziedziczenia i o niegodności stosuje się odpowiednio do zapisów.
• Zapis może być uczyniony pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.
• Roszczenie z tytułu zapisu przedawnia się z upływem lat pięciu od dnia wymagalności zapisu.
• Zapisobierca obciążony poleceniem może powstrzymać się z jego wykonaniem aż do chwili wykonania zapisu przez spadkobiercę. Przepis ten stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy polecenie obciąża dalszego zapisobiercę.
• Jeżeli osoba, na której rzecz został uczyniony zapis z obowiązkiem wykonania polecenia, nie chce lub nie może być zapisobiercą, spadkobierca zwolniony od obowiązku wykonania zapisu powinien w braku odmiennej woli spadkodawcy polecenie wykonać. Zasadę tą stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy polecenie obciąża dalszego zapisobiercę.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.