Ulga mieszkaniowa w podatku od spadków i darowizn

Na czym polega ulga mieszkaniowa?

Tzw. ulga mieszkaniowa została uregulowana w art. 16 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Polega ona na tym, że w przypadku nabycia własności (współwłasności) budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nierucho­mość, spółdzielczego własnościowego pra­wa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie, spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego albo udziału w takim prawie:

• w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu, polecenia testamentowego, darowizny lub polecenia darczyńcy przez osoby zaliczane do I grupy podatkowej,
• w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu lub polecenia testamentowego przez osoby zaliczane do II grupy podatkowej,
• w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu lub polecenia testamentowego przez osoby zaliczane do III grupy podatkowej, które sprawowały opiekę nad wymagającym takiej opieki spadkodawcą, na podstawie pisemnej umowy z podpisem notarialnie poświadczonym, przez co najmniej dwa lata od dnia poświadczenia podpisów przez notariusza

- nie wlicza się do podstawy opodatkowania ich wartości do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 m² powierzchni użytkowej budynku lub lokalu. 

Omawiana ulga podatkowa ma więc zastosowanie przy nabyciu składników majątkowych służących zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych nabywcy. Zamiast kwotowego określenia granicy stosowania tej ulgi, ustawodawca określił tę granicę poprzez możliwość niewliczania do podstawy opodatkowania wartości tych składników majątkowych do łącznej wysokości nie przekraczającej 110 m² powierzchni użytkowej budynku lub lokalu. Do podstawy opodatkowania zalicza się natomiast wartość nadwyżki jego powierzchni ponad 110 m². 

Kto może skorzystać z ulgi mieszkaniowej?

Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:  

1. do grupy I - małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;  
2. do grupy II - zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;  
3. do grupy III - innych nabywców. 

Za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się przy tym również przysposabiających, a za zstępnych także przysposobionych i ich zstępnych.  

Nie wystarcza faktyczne sprawowanie opieki nad spadkodawcą. Zawarcie umowy o opiece z podpisem notarialnie poświadczonym stanowi wymóg ustawowy. Brak takiej umowy o opiekę, zawartej ze spadkodawcą z podpisem notarialnie poświadczonym, pozbawia podatnika możliwości korzystania z ulgi mieszkaniowej. Umowa o opiekę winna być zawarta na piśmie pomiędzy wymagającym opieki spadkodawcą a osobą, która takiej opieki się podejmie i będzie ją sprawowała nieprzerwanie przez okres co najmniej 2 lat, od dnia jej zawarcia. Przedmiotową umowę należy zawrzeć przed notariuszem, który podpisy notarialnie poświadczy. Sformułowanie „nad wymagającym takiej opieki” oznacza, że ze względu na stan zdrowia spadkodawca wymaga opieki osoby trzeciej i fakt ten powinien zostać potwierdzony przez lekarza sprawującego opiekę lekarską nad chorym. Umowa o opiekę powinna określać czynności, do świadczenia których zobowiązuje się osoba sprawująca tę opiekę w zależności od życiowej sytuacji podopiecznego, przy czym w większości przypadków będą one sprowadzać się do pomocy w załatwianiu codziennych spraw, a także osobistej pielęgnacji. Natomiast na urzędzie gminy nie ciąży obowiązek kontrolowania, czy osoba sprawująca opiekę wywiązuje się z zawartej umowy. Ocena wypełnienia wynikających z umowy o opiekę obowiązków będzie dokonywana przez urząd skarbowy w postępowaniu podatkowym dotyczącym nabycia spadku przez sprawującego opiekę.

Ulga mieszkaniowa przysługuje osobom, które łącznie spełniają następujące warunki:

1. w chwili nabycia nabywcy posiadali obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub mieli miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium takiego państwa; 

2. nie są właścicielami innego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość bądź będąc nimi przeniosą własność budynku lub lokalu na rzecz zstępnych, Skarbu Państwa lub gminy w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego;

3. nie przysługuje im spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub wynikające z przydziału spółdzielni mieszkaniowej: prawo do domu jednorodzinnego lub prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym, a w razie dysponowania tymi prawami przekażą je zstępnym lub przekażą do dyspozycji spółdzielni, w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego;

4. nie są najemcami lokalu lub budynku lub będąc nimi rozwiążą umowę najmu w  terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego;

5. będą zamieszkiwać będąc zameldowanymi na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku i nie dokonają jego zbycia przez okres 5 lat:

   • od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego – jeżeli w chwili złożenia zeznania lub zawarcia umowy darowizny nabywca mieszka i jest zameldowany na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku,

   • od dnia zamieszkania potwierdzonego zameldowaniem na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku – jeżeli nabywca zamieszka i dokona zameldowania na pobyt stały w ciągu roku od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego.

Co, jeśli nabyty budynek lub lokal jest zajęty przez osoby trzecie?

Jeżeli nabyty budynek lub lokal jest zajęty przez osoby trzecie, spełnienie warunków określonych ww. pkt 2-5 może nastąpić w okresie 5 lat od dnia nabycia; w tym wypadku zawiesza się odpowiednio bieg terminu przedawnienia do dokonania wymiaru podatku. 

Jak wyliczyć powierzchnię użytkową budynku (lokalu)?

Za powierzchnię użytkową budynku (lokalu) w rozumieniu ustawy uważa się powierzchnię mierzoną po wewnętrznej długości ścian pomieszczeń na wszystkich kondygnacjach (podziemnych i naziemnych, z wyjątkiem powierzchni piwnic i klatek schodowych oraz szybów dźwigów).  

Powierzchnie pomieszczeń lub ich części oraz część kondygnacji o wysokości w świetle od 1,40 m do 2,20 m zalicza się do powierzchni użytkowej budynku w 50 %, a jeżeli wysokość jest mniejsza niż 1,40 m - powierzchnię tę pomija się.

Co w razie zbycia budynku lub lokalu?

Nie stanowi podstawy do wygaśnięcia decyzji lub ustalenia zobowiązania podatkowego:

1. zbycie udziału w budynku lub lokalu mieszkalnym stanowiącym odrębną nieruchomość, albo spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego na rzecz innego ze spadkobierców lub obdarowanych, albo
2. zbycie budynku lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość (udziału w budynku lub lokalu), albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego (udziału w takim prawie), jeżeli było ono uzasadnione koniecznością zmiany warunków lub miejsca zamieszkania, a przez­naczenie środków uzyskanych ze sprze­daży na nabycie innego budynku lub lokalu mieszkalnego (udziału w budynku lub lokalu) albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego (udziału w takim prawie), albo budowę innego budynku lub lokalu nastąpiło w całości w okresie dwóch lat od dnia zbycia i łączny okres zamieszkiwania w zbytym i nabytym albo wybudowanym budynku lub lokalu, potwierdzonego zameldowaniem na pobyt stały, wynosi 5 lat.

Warunek zamieszkiwania w nabytym lokalu lub budynku przez 5 lat (ww. pkt 5)  uważa się za spełniony również wtedy, gdy budynek lub lokal mieszkalny (udział w budynku lub lokalu) albo spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego (udział w takim prawie) został zbyty przed rozpoczęciem zamieszkiwania, ze względu na konieczność zmiany warunków lub miejsca zamieszkania, a przeznaczenie środków uzyskanych ze sprzedaży na nabycie innego budynku lub lokalu mieszkalnego (udziału w budynku lub lokalu), albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego (udziału w takim prawie), albo budowę innego budynku lub lokalu nastąpiło w całości w okresie dwóch lat od dnia zbycia.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jednolity: Dz.U. 2004 r., Nr 142, poz. 1514, ze zmianami).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl