Ustawa o kontroli niektórych inwestycji - funkcje ochrony przed wrogim przejęciem strategicznych polskich spółek

W dniu 10.7.2015 r. Sejm uchwalił ustawę o kontroli niektórych inwestycji, mającą na celu ochronę strategicznych krajowych spółek przed wrogim przejęciem. Zgodnie z nową ustawą do organów uprawnionych do uprzedniej kontroli fuzji i przejęć (obok UOKiK i KNF) dołączy minister właściwy do spraw Skarbu Państwa.

Osiągnięcie dominacji nad spółką, a nawet samo uzyskanie tzw. „istotnego uczestnictwa” (przez co rozumieć należy uzyskanie rzeczywistego oddziaływania na podmiot, przede wszystkim poprzez wykonywanie prawa głosu na walnych zgromadzeniach) w spółce podlegającej ochronie, wymagać będzie uprzedniego zawiadomienia o transakcji Ministra Skarbu Państwa, który będzie władny zgłosić w określonym ustawowo terminie (90 dni) sprzeciw wobec wskazanych działań. Decyzje o sprzeciwie Ministra Skarbu Państwa podlegać będą kontroli sądowej w drodze ponownego rozpatrzenia sprawy przez organ kontroli (autokontrola), jak i w drodze kontroli sądowej. Jako istotne uczestnictwo ustawa definiuje sytuację umożliwiającą wywieranie wpływu na działalność podmiotu poprzez:

• 1.posiadanie akcji albo udziałów dających w okresie ostatnich dwóch lat co najmniej 20% głosów, obliczonej jako średnia ważona w tym okresie, w organie stanowiącym podmiotu, w szczególności walnym zgromadzeniu albo zgromadzeniu wspólników, przy czym zmiany stanu posiadania udziałów albo akcji, w tym również zbycie całości akcji w tym okresie i ich nabycie nie wpływają na określenie istotnego uczestnictwa albo
• 2.posiadanie udziału kapitałowego w spółce osobowej o wartości wynoszącej co najmniej 20% wartości wszystkich wkładów wniesionych do spółki osobowej.

Lista spółek objętych ustawą zostanie zawarta we właściwym rozporządzeniu Rady Ministrów, a trafić na nią mogą spółki z sektorów: energetycznego, paliwowego, chemicznego, wojskowego i telekomunikacyjnego, które zapewniają bezpieczeństwo kraju. Dodatkowo uzasadnienie omawianego projektu ustawy wskazuje, iż objęcie danej spółki szczególną ochroną odbywać się będzie niezależnie od formy prawnej oraz istniejącej struktury właścicielskiej, a w szczególności zaangażowania kapitałowego Skarbu Państwa.

Ustawa nie wskazuje konkretnych okoliczności stanowiących podstawę do zgłoszenia sprzeciwu wobec planowanej transakcji przez Ministra Skarbu Państwa. Ustawodawca w tym zakresie przyjął bardziej elastyczne rozwiązanie posługując się klauzulami generalnymi. Sama ustawa natomiast posługuje się m.in. takimi kryteriami jak: niepodległość i nienaruszalność terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bezpieczeństwo obywateli, ochrona środowiska, kolizja z obowiązkami wynikającymi z Traktatu Północnoatlantyckiego, dobro stosunków zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej, zabezpieczenia potrzeb obywateli w celu ochrony zdrowia i życia ludności. Minister Skarbu Państwa w zakresie ustalenia zasadności zgłoszenia sprzeciwu posługiwać się będzie opinią Komitetu Konsultacyjnego, składającego się z osób wskazanych przez naczelne instytucje państwowe odpowiedzialne za bezpieczeństwo i gospodarkę kraju.

Transakcje dokonane bez wymaganego zawiadomienia lub przeprowadzone przy zgłoszonym sprzeciwie będą nieważne. Ustawa przewiduje także sankcje w postaci zakazu wykonywania prawa głosu z akcji lub udziałów spółki podlegającej ochronie, jak i innych uprawnień, z wyłączeniem prawa do zbycia akcji albo udziałów w przypadku niedokonania zawiadomienia albo wydania decyzji o stwierdzającej niedopuszczalność wykonywania praw z akcji albo udziałów spółki podlegającej ochronie. Ograniczenia wykonywania praw z akcji albo udziałów nie będą jednak miały charakteru trwałego, dlatego ustawa przewiduje postanowienia wymuszające zbycie takich akcji albo udziałów. Dodatkowo osoby działające w imieniu spółek, które nie dokonają zawiadomienia, popełnią przestępstwo zagrożone grzywną do 100 mln zł oraz karą więzienia od 6 miesięcy do pięciu lat. Przestępstwem (zgodnie z ustawą) będzie również niezawiadomienie resortu skarbu przez członków zarządów i rad nadzorczych podmiotów zależnych, jeżeli będą wiedzieli o nabyciu spółki strategicznej za ich pośrednictwem.

Aktualnie ustawa została przekazana Prezydentowi RP i Marszałkowi Senatu.

Przebieg prac legislacyjnych oraz aktualne brzmienie projektu ustawy dostępne są tutaj.

Katarzyna Sawicka