Spis treści
- Czym jest urlop bezpłatny?
- Zasady udzielania urlopu bezpłatnego
- Jak złożyć wniosek o urlop bezpłatny?
- Kiedy urlop bezpłatny jest obowiązkowy?
- Urlop bezpłatny a ubezpieczenia społeczne
- Praca u innego pracodawcy
- Urlop bezpłatny na podnoszenie kwalifikacji
- Powrót z urlopu bezpłatnego
- Najważniejsze informacje
Czym jest urlop bezpłatny?
Urlop bezpłatny to przywilej pracowniczy uregulowany w art. 174 Kodeksu pracy, który umożliwia pracownikowi czasowe zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia. W odróżnieniu od urlopu wypoczynkowego, urlop bezpłatny nie jest prawem niezbywalnym - jego udzielenie zależy od dobrej woli pracodawcy.
Podstawa prawna
Urlop bezpłatny reguluje art. 174 Kodeksu pracy z 2025 roku. Zgodnie z tym przepisem, na pisemny wniosek pracownika pracodawca może udzielić mu urlopu bezpłatnego.
Zasady udzielania urlopu bezpłatnego
Urlop bezpłatny podlega określonym zasadom, które wynikają z przepisów Kodeksu pracy. Oto najważniejsze z nich:
Inicjatywa pracownika
Tylko pracownik może wystąpić o urlop bezpłatny. Pracodawca nie może z własnej inicjatywy wysłać pracownika na taki urlop.
Pisemny wniosek
Wniosek musi być złożony w formie pisemnej. Nie wymaga uzasadnienia, ale powinien określać czas trwania urlopu.
Decyzja pracodawcy
Pracodawca może odmówić udzielenia urlopu bez podania przyczyny. Decyzja nie podlega odwołaniu.
Czas trwania urlopu bezpłatnego
Kodeks pracy nie określa maksymalnego czasu trwania urlopu bezpłatnego. Może on wynosić od kilku dni do kilku lat, w zależności od uzgodnień między pracownikiem a pracodawcą.
Uwaga - urlopy dłuższe niż 3 miesiące
Jeżeli urlop bezpłatny ma trwać dłużej niż 3 miesiące, strony mogą przewidzieć możliwość odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn. Takie postanowienie powinno być ustalone przed rozpoczęciem urlopu.
Jak złożyć wniosek o urlop bezpłatny?
Składanie wniosku o urlop bezpłatny to proces, który wymaga zachowania określonej formy i treści.
Wniosek musi być sporządzony w formie pisemnej. Powinien zawierać dokładny okres urlopu (data rozpoczęcia i zakończenia).
Wniosek należy złożyć bezpośrednio przełożonemu lub działowi kadr. Warto zachować kopię z potwierdzeniem odbioru.
Pracodawca nie ma określonego terminu na udzielenie odpowiedzi. Może uwzględnić wniosek w całości, częściowo lub go odrzucić.
Wzór wniosku o urlop bezpłatny
Wniosek o urlop bezpłatny powinien zawierać podstawowe informacje: dane pracownika, okres urlopu oraz podpis. Nie jest wymagane uzasadnienie, chociaż może ono pomóc w pozytywnym rozpatrzeniu wniosku.
Kiedy urlop bezpłatny jest obowiązkowy?
W niektórych przypadkach przewidzianych przez przepisy szczególne pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu bezpłatnego. Nie jest to urlop regulowany przez art. 174 k.p., udziela saię go na mocy innych przepisów.
| Rodzaj urlopu | Podstawa prawna | Zaliczenie do stażu |
|---|---|---|
| Urlop wychowawczy | Kodeks pracy | TAK |
| Urlop na funkcje związkowe | Ustawa o związkach zawodowych | TAK |
| Urlop na ćwiczenia wojskowe | Ustawa o powszechnym obowiązku obrony | TAK |
| Urlop dla młodocianych na ferie | Kodeks pracy (max. 2 miesiące) | TAK |
Urlop bezpłatny a ubezpieczenia społeczne
Okres urlopu bezpłatnego ma istotne konsekwencje dla ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych pracownika.
Składki na ubezpieczenia
Podczas urlopu bezpłatnego pracodawca nie opłaca składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne pracownika.
Staż ubezpieczeniowy
Okres urlopu bezpłatnego nie jest zaliczany do stażu ubezpieczeniowego ani emerytalnego.
Wyjątki
Jeśli urlop trwa do 1 miesiąca, wlicza się go do okresu pracy wpływającego na wymiar urlopu wypoczynkowego.
Ważne dla planujących urlop
Pamiętaj, że podczas urlopu bezpłatnego nie będziesz objęty ubezpieczeniem zdrowotnym z tytułu pracy. Możesz dobrowolnie opłacać składkę zdrowotną lub skorzystać z ubezpieczenia przez małżonka/rodzica.
Praca u innego pracodawcy podczas urlopu bezpłatnego
Kodeks pracy przewiduje szczególną sytuację, w której pracownik może pracować u innego pracodawcy podczas urlopu bezpłatnego.
Warunki pracy u innego pracodawcy
Konieczne jest zawarcie pisemnego porozumienia między obecnym a nowym pracodawcą określającego okres wykonywania pracy.
Pracownik musi wyrazić pisemną zgodę na takie rozwiązanie. Bez tej zgody urlop nie może być udzielony.
Pracownik zachowuje wszystkie uprawnienia u dotychczasowego pracodawcy, a okres ten wlicza się do stażu pracy.
Korzyści dla wszystkich stron
- Pracownik może zarobkować u innego pracodawcy
- Obecny pracodawca nie płaci wynagrodzenia
- Nowy pracodawca zyskuje czasowego pracownika
- Okres zalicza się do stażu pracy
Urlop bezpłatny na podnoszenie kwalifikacji
Pracownikom zdobywającym lub uzupełniającym wiedzę mogą być przyznane zwolnienia z pracy lub urlop bezpłatny w wymiarze ustalonym w porozumieniu między pracodawcą a pracownikiem.
Należy pamiętać, że okresu takiego urlopu bezpłatnego nie zalicza się do stażu pracy pracownika, jeśli podnoszenie kwalifikacji odbywa się z inicjatywy pracownika. Jeśli pracodawca udzieli zgody na podnoszenie kwalifikacji lub sam zainicjuje ten proces, wówczas pracownik zyskuje dodatkowe uprawnienia ? np. urlop szkoleniowy z wynagrodzeniem ? a okres ten może być wliczany do stażu pracy.
Powrót z urlopu bezpłatnego
Po zakończeniu urlopu bezpłatnego pracodawca ma określone obowiązki wobec powracającego pracownika.
Gwarancje po powrocie
Pracodawca jest obowiązany zatrudnić pracownika na tych samych warunkach, które obowiązywały przed rozpoczęciem urlopu bezpłatnego. Dotyczy to stanowiska, wynagrodzenia i innych warunków pracy.
Najważniejsze informacje o urlopie bezpłatnym
Forma wniosku
Wniosek musi być złożony na piśmie przez pracownika. Pracodawca nie może wysłać pracownika na urlop z własnej inicjatywy.
Staż pracy
Generalnie okres urlopu bezpłatnego nie wlicza się do stażu pracy. Wyjątek stanowią urlopy do 1 miesiąca (dla wymiaru urlopu wypoczynkowego).
Ochrona przed zwolnieniem
Podczas urlopu bezpłatnego pracownik korzysta z ochrony przed wypowiedzeniem umowy o pracę.
Urlop wychowawczy
Jest udzielany obowiązkowo na wniosek pracownicy, a czas jego trwania wlicza się do stażu pracy.
Młodociani
Urlop dla młodocianych na ferie szkolne (max. 2 miesiące) jest obowiązkowy i wlicza się do stażu pracy.
Praca u innego pracodawcy
Możliwa po spełnieniu określonych warunków: porozumienie między pracodawcami i pisemna zgoda pracownika.
Pamiętaj
- Pracodawca może odmówić udzielenia urlopu bezpłatnego bez podania przyczyny
- Okres urlopu bezpłatnego nie jest objęty ubezpieczeniem społecznym
- Urlop bezpłatny trwający nie dłużej niż miesiąc nie wpływa na wymiar urlopu wypoczynkowego
- Po powrocie z urlopu masz prawo do zatrudnienia na tych samych warunkach
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2025 r. poz. 277).