Uprawnienia kobiety związane z karmieniem dziecka piersią określone są wprost w Kodeksie pracy. Zgodnie z przepisami, przerwa na karmienie dziecka piersią jest wliczana do czasu pracy.
Wymiar przerw na karmienie dziecka piersią
Ilość i długość przerw na karmienie dziecka w godzinach pracy jest uzależniona od dwóch czynników: wymiaru zatrudnienia pracownicy oraz ilości karmionych dzieci. W niektórych przypadkach przerwa na karmienie nie przysługuje wcale.
Ilosć przerw na karmienie zależy od wymiaru zatrudnienia. Kobiecie zatrudnionej na:
- mniej niż 4 godziny dziennie - przerwy na karmienie nie przysługują wcale.
- co najmniej 4 godziny dziennie, ale nie więcej niż 6 godzin dziennie - przysługuje jedna przerwa na karmienie.
- więcej niż 6 godzin dziennie - przysługują dwie przerwy na karmienie piersią.
Natomiast długość przerw na karmienie uzależniona jest od liczby dzieci, które pracownica karmi piersią. Jeżeli pracownica karmi:
- jedno dziecko - przysługują jej przerwy w pracy po 30 minut każda.
- więcej niż jedno dziecko - przysługują jej przerwy w pracy po 45 minut każda. Należy przy tym zaznaczyć, że jeżeli matka karmi piersią więcej niż jedno dziecko, nie muszą to być dzieci urodzone podczas jednego porodu, aby przysługiwały jej przerwy po 45 minut każda.
Przepisy nie określają, czy przerwa na karmienie przysługuje tylko pracownicy, która karmi swoje dziecko, czy też przysługuje także pracownicy, która karmi dziecko innej kobiety. Na podstawie przepisu art. 187 Kodeksu pracy interpretacja taka jest dopuszczalna, gdyż przepis ten stanowi, że przerwa w pracy przysługuje pracownicy karmiącej dziecko piersią, nie wymagając, aby było to jej dziecko. Jeżeli więc pracownica faktycznie karmi dziecko piersią, mimo że nie jest to jej dziecko, to można uznać, że przerwa jej przysługuje.
Terminy udzielania przerw w pracy
Pracownica ma prawo sama zadecydować o tym, kiedy z przerwy na karmienie skorzysta. Przerwy te mogą więc być udzielone w dowolnej porze dnia, zarówno oddzielnie jak i łącznie (jeżeli kobiecie przysługują dwie przerwy w ciągu dnia).
Pracodawca, ustalając harmonogram przerw w pracy na karmienie dziecka piersią, powinien więc wziąć pod uwagę wniosek pracownicy, ale może też uwzględnić potrzebę zachowania niezakłóconego przebiegu toku produkcji.
W praktyce często się zdarza, że kobiety we wniosku łączą dwie przerwy i wnioskują o udzielenie im ich obu pod koniec dnia pracy, tak że wychodzą z pracy wcześniej. Praktyka ta w świetle obowiązujących przepisów jest dopuszczalna.
Wykazanie faktu karmienia dziecka
Przepis nie wymaga jakiejś specjalnej procedury wykazania przez pracownicę karmienia dziecka piersią. Wystarczające w tym względzie jest oświadczenie pracownicy o fakcie karmienia piersią.
Jeżeli mimo złożonego oświadczenia pracodawca ma wątpliwości co do faktu karmienia przez pracownicę dziecka piersią, może zażądać potwierdzenia tego faktu zaświadczeniem lekarskim.
Zgodnie przyjmuje się w doktrynie prawa, że zaświadczenie to nie musi spełniać jakichś szczególnych warunków formalnych, ani być wystawione przez uprawnionego do wydawania tego typu zaświadczeń lekarza. Wystarczające jest więc zaświadczenie wydane przez lekarza sprawującego stałą opiekę nad kobietą, bądź jakiegokolwiek innego lekarza.
Wystarczające jest, aby w tym zaświadczeniu lekarz stwierdził, że kobieta karmi dziecko piersią. Nie trzeba więc wykazywać, że karmienie dziecka piersią jest z jakichś względów uzasadnione bądź konieczne.
W praktyce występują jednak często problemy z określeniem okresu czasu, przez który pracownicy przysługują przerwy na karmienie. Kodeks pracy nie określa w tej kwestii jakiś sztywnych terminów, dlatego należy przyjąć, że przerwy w pracy na karmienie dziecka piersią przysługują przez cały okres karmienia dziecka piersią. W praktyce zdarzały się przypadki, że kobiety posiadające kilkuletnie dzieci kierowały do pracodawcy wniosek o udzielenie im przerwy w pracy na karmienie dziecka piersią.
Kontrola zasadności przerwy od pracy przez pracodawcę
Czy pracodawca może się w jakikolwiek sposób bronić w sytuacji, gdy ma uzasadnione wątpliwości dotyczące tego, czy pracownica rzeczywiście karmi dziecko piersią, a pracownica przedstawi mu zaświadczenie lekarskie o karmieniu dziecka piersią? Pracodawca nie może zakwestionować zaświadczenia lekarskiego i musi udzielić pracownicy przerwy w pracy na karmienie dziecka piersią.
Pracodawca nie może też wystąpić do ZUS, aby ten skontrolował zasadność wystawienia zaświadczenia lekarskiego, gdyż ZUS nie wypłaca z tego tytułu żadnych świadczeń, więc nie jest upoważniony do przeprowadzania takich kontroli. Jedyne co pracodawca może w tej sytuacji zrobić, to skierować przeciwko lekarzowi wydającemu zaświadczenie skargę do rzecznika odpowiedzialności zawodowej przy właściwej okręgowej izbie lekarskiej.
Wynagrodzenie za czas przerwy od pracy na karmienie dziecka piersią
Przerwy na karmienie dziecka piersią są wliczane do czasu pracy. Za czas trwania przerw na karmienie kobieta zachowuje prawo do wynagrodzenia obliczonego jak wynagrodzenie za urlop (podstawa § 5 rozporządzenia z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy).
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz.U. 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.).