Zmniejszą się koszty kredytów konsumencki – tzw. ustawa antylichwiarska

W dniu 5 sierpnia 2015 r. Sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy o nadzorze finansowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U z 2015 poz. 1357) Powyższa ustawa nowelizuje m. in. ustawę o nadzorze nad rynkiem finansowym (tzw. ustawę antylichwiarską) oraz ustawę o kredycie konsumencki. Celem nowelizacji jest zwiększenie poziomu ochrony konsumentów korzystających z usług finansowych udzielających kredytów konsumenckich, które nie są objęte obowiązkiem uzyskania zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego na prowadzenie tego rodzaju działalności gospodarczej.

Wprowadzone poprawki ograniczają się przede wszystkim do kosztów kredytu, zarówno związanych z jego udzieleniem, jaki i opłatami za przedłużanie terminu spłaty. Dotychczas kwoty te pozostawały w swobodnej decyzji kredytodawcy. Nie istniały bowiem regulacje określające maksymalne granice ich wysokości. W praktyce powodowało to, iż kredytodawcy mieli pełną swobodność w ustalaniu realnego kosztu kredytu, co w powodowało, iż firmy zajmujące się udzielaniem kredytów osiągały równy, a nawet wyższy zysk, aniżeli kwota udzielonego kredytu.

W ustawie o kredycie konsumenckim znalazła się  definicja pozakodeksowych kosztów kredytu, zgodnie, z którą są to wszystkie koszty, które konsument ponosi w związku z umowa o kredyt konsumencki, z wyłączeniem odsetek. Jednocześnie ustawodawca wprowadził wzór wyliczenia powyższych kosztów

𝑀𝑀𝑀𝑀≤(𝐾×25%)+(𝐾×𝑛/𝑅×30%)

w którym poszczególne symbole oznaczają:

MPKK – maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu,

K – całkowitą kwotę kredytu,

n – okres spłaty wyrażony w dniach,

R – liczbę dni w roku.

Podkreślić należy, iż pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu, a ponadto pozaodsetkowe koszty kredytu wynikające z umowy o kredyt konsumencki nie należą się w części przekraczającej maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu obliczone w sposób określony wg powyższego wzoru lub całkowitą kwotę kredytu.

Oznacza to, iż firma, będzie mogła naliczyć koszty, z wyłączeniem odsetek w wysokości 55% wartości kredytu, a łączna suma pobranych pozaodsetkowych opłat nie będzie mogła przekroczyć 100% udzielonego kredytu. Na marginesie wskazać należy, że w zakres kosztów kredytu wchodzą takie opłaty jak prowizja,  przedłużenie terminu spłaty, rozpatrzenie wniosku, zapłata za obsługę domową i ewentualnie ubezpieczenie kredytu..

W ustawie o kredycie konsumenckim, wprowadzono przepis art. 4 ust.2 pkt 5., zgodnie z którym „do umów przewidujących odroczenie terminu płatności lub zmianę sposobu spłaty w przypadku gdy konsument jest w zwłoce w zw. ze spłatą zadłużenia  wynikającego z umowy o kredyt, o ile postanowienia tej umowy nie są dla konsumenta mniej korzystne od postanowień zawartych w umowie, do której odnosi się umowa przewidująca odroczenie terminu płatności lub sposobu spłaty  stosuje się art.(…)”.

W przypadku odroczenia terminu spłaty zadłużenia wynikającego z umowy o kredyt konsumenci w okresie 120 dni od dnia wypłaty kredytu, całkowita kwota kredytu to kwota udzielonego i wypłaconego kredytu. Oznacza to, iż kredytodawca nie może doliczyć do niej żadnej dodatkowej opłaty. W tym przypadku do pozakodeksowych kosztów kredytów dolicza się wszystkie koszty i opłaty, które kredytobiorca jest zobowiązany ponieść w zw. z odroczeniem spłaty kredytu naliczone w okresie 120 dniu od dnia wypłaty kredytu.

Wskazać należy, ich opłaty za przedłużenie terminu spłaty pożyczki dotychczas wielokrotnie były stosowane, na co wielu pożyczkobiorców nie zwracało uwagi. W sytuacji gdy I rata pożyczki wynosiła 0 zł, z reguły dochodziło do przedłożenia terminu spłaty pożyczki, co stanowiło dodatkowe źródło dochodu pożyczkodawcy, często wyższe aniżeli rata pożyczki. Ponadto monity upominające do zapłaty również nie były ograniczone kosztowo, a więc pożyczkodawca mógł naliczyć swobodnie dodatkową opłatę za ich wysłanie.  Nowa ustawa ogranicza równią tą swobodę. Koszty nieterminowej zapłaty nie mogą być wyższe aniżeli sześciokrotność stopy lombardowej NBP (aktualnie wynosi 2,5%).

Podkreślić należy, iż opłaty i inne koszty uiszczone przez konsumenta przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki podlegają niezwłocznie zwrotowi, w przypadku gdy umowa o kredyt konsumencki nie została zawarta lub kwota kredytu nie została wypłacona przez kredytodawcę w terminie wskazanym w umowie.

W przypadku naruszenia przez kredytodawcę ww. uregulowań ( art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1–8, 10, 11, 14–17, art. 31–33, art. 33a i art. 36a–36c ustawy o kredycie konsumenckim)  konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie.

Powyższe oznacza, iż kredytodawcy naruszając ww. regulacje, narażają się na obowiązek zwrotu wszystkich opłat i kosztów zw. z udzieleniem kredytu. W takim przypadku okazuje się, że kredyt został udzielony bezpłatnie.

Jednocześnie wskazania wymaga, iż w przypadku nie zastosowania się do ustalonych limitów Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego, Komisji może zarządzić przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego. W celu ustalenia, czy istnieją podstawy do złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa lub do wszczęcia postępowania administracyjnego w sprawie naruszenia przepisów prawa w zakresie podlegającym nadzorowi Komisji. Postępowanie nie może trwać dłużej niż 6 miesięcy od dnia zarządzenia jego przeprowadzenia. Po zakończeniu postępowania Przewodniczący Komisji składa zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, wszczyna postępowanie administracyjne albo zarządza zamknięcie tego postępowania. Jednakże zamknięcie postępowania nie stanowi przeszkody do ponownego jego przeprowadzenia o ten sam czyn w przypadku ujawnienia nowych okoliczności, nieznanych Przewodniczącemu Komisji przed zarządzeniem zamknięcia postępowania, chyba że nastąpiło przedawnienie karalności przestępstwa.

Nowelizacja niewątpliwie wprowadza regulację, która uniemożliwi kredytobiorcom czerpanie kilkukrotnie większych zysków z przekazanego konsumentowi kredytu. Jednak pamiętać należy, iż zmiany dotyczą wyłącznie pozaodsetkowych kosztów kredytów, opóźnienie w spłacie rat kredytu powoduje naliczenie odsetek za opóźnienie, do których zastosowanie mają przepisy art. 481 k.c.

Urszula Borowicz