Gospodarka bez odpadów?

Rada UE przyjęła pakiet odpadowy, który ustanawia nowe przepisy o gospodarce odpadowej i prawnie wiążące cele recyklingowe.

Nowe unijne przepisy o gospodarce odpadowej i recyklingu

Państwa członkowskie UE ostatecznie zatwierdziły nowe wartości docelowe w zakresie recyklingu i składowania odpadów. Oznacza to, że w ciągu najbliższych lat UE stanie się liderem w gospodarowaniu opadami i recyklingu, co jest drogą do stworzenia gospodarki o obiegu zamkniętym. Nowe przepisy wejdą w życie 20 dni po ich opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Komisarz ds. środowiska, polityki morskiej i rybołówstwa, Karmenu Vella, powiedział: - "Ostateczne zatwierdzenie przez Radę nowych przepisów UE dotyczących odpadów stanowi ważny etap dla rozwoju gospodarki o obiegu zamkniętym w Europie. Nowe wartości docelowe w zakresie recyklingu i składowania wyznaczają wiarygodną i ambitną drogę do lepszego gospodarowania odpadami w Europe. Naszym głównym zadaniem jest teraz zapewnienie, by obietnice zawarte w tym pakiecie dotyczącym odpadów, zostały zrealizowane w praktyce. Komisja zrobi wszystko, co w jej mocy, aby wspierać państwa członkowskie we wdrażaniu nowych przepisów".

- „Cieszę się, że ministrowie zatwierdzili dziś zreformowane przepisy o odpadach. Europa przechodzi na gospodarkę o obiegu zamkniętym. Nowe przepisy będą chronić nie tylko środowisko, ale i zdrowie obywateli. Dziś ustanowiliśmy element zamykający obieg produktów: od produkcji przez konsumpcję po gospodarkę odpadową. Nasze gospodarki staną się bardziej zrównoważone i ekologiczniejsze”. - zauważył Neno Dimow, bułgarski minister środowiska i gospodarki wodnej.

Nowe przepisy są najbardziej nowoczesnym na świecie ustawodawstwem w dziedzinie odpadów, a UE stanowi przykład dla innych krajów.

Szczegółowe informacje na temat nowych przepisów dotyczących odpadów

Państwa członkowskie będą stopniowo zwiększać ponowne wykorzystywanie i recykling odpadów komunalnych w następującym rytmie:

Wartości docelowe dla recyklingu odpadów komunalnych:

Ponadto bardziej rygorystyczne zasady obliczania współczynników recyklingu przyczynią się do lepszego monitorowania rzeczywistych postępów w realizacji gospodarki o obiegu zamkniętym. 

Przewidziano konkretne cele w recyklingu opakowań:

Nowe wartości docelowe dla recyklingu odpadów opakowaniowych:

Selektywne zbieranie

W oparciu o istniejący obowiązek selektywnego zbierania papieru i tektury, szkła, metali i tworzyw sztucznych, nowe przepisy dotyczące selektywnego zbierania przyczynią się do poprawy jakości surowców wtórnych i ich lepszego wykorzystania. 

Państwa członkowskie muszą ustanowić do 1 stycznia 2025 r. osobny system zbierania tekstyliów i odpadów niebezpiecznych z gospodarstw domowych. Ponadto do 31 grudnia 2023 r. bioodpady mają być albo zbierane osobno, albo poddawane recyklingowi u źródła (np. kompostowane w domu). Osobna zbiórka obowiązuje już w stosunku do papieru i kartonu, szkła, metali i plastiku. Tak więc do 2022 r. selektywnie będą musiały być zbierane niebezpieczne odpady z gospodarstw domowych, do 2023 r. – bioodpady, a do 2025 r. – materiały włókiennicze.

Stopniowe ograniczanie składowania

Składowanie odpadów nie ma sensu w gospodarce o obiegu zamkniętym i może powodować zanieczyszczenie wody, gleby i powietrza. 

Nowe przepisy określają też cel w zakresie redukcji składowania oraz wymogi dla wszystkich systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Producenci wyrobów podlegających tym systemom będą odpowiadać za zarządzanie etapem odpadowym swoich produktów i będą zobowiązani do ponoszenia kosztów finansowych. Dla wszystkich opakowań zaczną także obowiązywać systemy rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Państwa członkowskie powinny się postarać, by od 2030 r. żadne odpady nadające się do recyklingu lub innego rodzaju odzysku, zwłaszcza odpady komunalne, nie były przyjmowane do składowania.

Do 2035 r. ilość składowanych odpadów komunalnych musi zostać zredukowana do najwyżej 10% całkowitej ilości wytwarzanych odpadów komunalnych.

Zachęty

W nowych przepisach przewidziano większe wykorzystanie skutecznych instrumentów ekonomicznych i innych środków mających na celu stosowanie hierarchii postępowania z odpadami. Jak wspomniano, istotną rolę w tej fazie przejściowej przyznano producentom przez uczynienie ich odpowiedzialnymi za swoje produkty, gdy te stają się odpadami. Nowe wymagania dotyczące systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta doprowadzą do poprawy ich funkcjonowania i zarządzania.

Ponadto do 2024 r. muszą zostać ustanowione obowiązkowe systemy rozszerzonej odpowiedzialności producenta w odniesieniu do wszystkich opakowań.

Pakiet odpadowy ma sprzyjać powszechniejszemu recyklingowi i pomóc w tworzeniu gospodarki o obiegu zamkniętym. Będzie promować stosowanie opakowań nadających się do recyklingu lub ponownego wykorzystania oraz lepsze gospodarowanie odpadami.

Zapobieganie

W nowym ustawodawstwie kładzie się szczególny nacisk na zapobieganie powstawaniu odpadów i wprowadza istotne cele w odniesieniu do marnotrawienia żywności i odpadów morskich, żeby przyczynić się do osiągnięcia wyznaczonych przez ONZ celów zrównoważonego rozwoju w tych obszarach.

Co dalej?

Nowe przepisy wejdą w życie 20 dni po ich opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Kontekst

Pierwotnie Komisja przedstawiła propozycje nowych przepisów w zakresie odpadów w 2014 r. Zostały one jednak wycofane i zastąpione w grudniu 2015 r. – w ramach planu działania Komisji Junckera na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym – lepiej zaprojektowanymi i bardziej ambitnymi wnioskami zakładającymi bardziej zamknięty obieg. 

W ramach planu działania UE dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym Komisja Europejska przyjęła w dniu 2 grudnia 2015 r. pakiet wniosków ustawodawczych w sprawie odpadów. Mianowicie, Komisja Europejska przedstawiła zmieniony pakiet dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym, a w nim pakiet odpadowy złożony z 4 wniosków legislacyjnych. Jego przedmiotem są problemy środowiskowe o skutkach transnarodowych, np. wpływ niewłaściwej gospodarki odpadowej na emisje gazów cieplarnianych, zanieczyszczenie powietrza i zaśmiecanie m.in. ekosystemu morskiego. Cel jest taki, aby użyteczne materiały z odpadów były w skuteczny sposób ponownie wykorzystywane, poddawane recyklingowi i ponownie wprowadzane do europejskiej gospodarki. Tym samym pakiet ma pomóc przechodzić na gospodarkę o obiegu zamkniętym, w której odpady stopniowo stają się zasobem i w której powstają nowe możliwości ekonomiczne.

19 maja 2017 r. unijni ambasadorowie uzgodnili mandat negocjacyjny co do pakietu i 30 maja 2017 r. mogły rozpocząć się rozmowy trójstronne. Po kilku rundach negocjacji prezydencja estońska i Parlament Europejski osiągnęły 18 grudnia wstępne porozumienie, a unijni ambasadorowie zatwierdzili je 23 lutego. 

W dniu 18 grudnia 2017 r. współustawodawcy osiągnęli tymczasowe porozumienie w sprawie czterech wniosków ustawodawczych Komisji. Parlament Europejski poparł to porozumienie podczas sesji plenarnej w kwietniu 2018 r.

Wnioski KE zostały więc przyjęte i są obecnie częścią zbioru przepisów UE.

W ciągu ostatnich dwudziestu lat wiele państw członkowskich stopniowo poprawiało swoje wyniki w zakresie gospodarowania odpadami, zgodnie z unijną hierarchią postępowania z odpadami. W 1995 r. w UE składowanych było średnio 64 proc. odpadów komunalnych. W 2000 r. ta średnia wartość spadła do 55 proc., a średni współczynnik recyklingu wyniósł 25 proc. W 2016 r. składowanie odpadów z gospodarstw domowych w całej UE spadło do 24 proc., a współczynnik recyklingu wzrósł do 46 proc. Nadal jednak w poszczególnych krajach UE występują problemy i duże różnice. W 2016 r. dziesięć państw członkowskich nadal składowało ponad 50 proc. odpadów z gospodarstw domowych, a sześć z nich spalało minimum 40 proc. odpadów.

Więcej informacji:

A.J.
Zespół e-prawnik.pl