Weszła w życie duża nowelizacja ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw

28.9.2021

To systemowe wsparcie realizacji Narodowego Celu Redukcyjnego

Druga w tym roku nowelizacja ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw, która weszła w życie, wprowadza szereg ważnych zmian systemowych zapewniających realizację Narodowego Celu Redukcyjnego (NCR). Chodzi o ustawę z dnia 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1642).

Pierwsza, tzw. „mała” nowelizacja, wprowadziła obowiązek rozliczania NCR na stałe.

Nowe przepisy mają korzystnie wpłynąć na wykonanie przez przedsiębiorców obowiązku ograniczenia emisji (ograniczenie emisji w danym roku powinno wynieść 6 proc. w stosunku do emisji bazowej z 2010 r.) gazów cieplarnianych w cyklu życia paliw stosowanych w transporcie oraz energii elektrycznej stosowanej w pojazdach samochodowych (paliw ciekłych (benzyn silnikowych i oleju napędowego), biopaliw ciekłych, gazu skroplonego (LPG), sprężonego gazu ziemnego (CNG), skroplonego gazu ziemnego (LNG) lub oleju do silników statków żeglugi śródlądowej, stosowanych w transporcie oraz energii elektrycznej stosowanej w pojazdach samochodowych). Mają również przeciwdziałać nadużyciom w wykorzystywaniu redukcji emisji z segmentu wydobycia do realizacji NCR. Prezes URE monitoruje i kontroluje realizację NCR.

Najważniejsze zmiany dla przedsiębiorców wprowadzone nowelizacją

Uproszczono warunki wspólnej realizacji NCR przez kilka podmiotów poprzez rezygnację z uprzedniego zgłaszania zamiaru takiej realizacji. Odtąd przedsiębiorcy będą tę informację umieszczać odrębnie w sprawozdaniu rocznym. Termin na wykonanie obowiązku sprawozdawczego zostaje wydłużony z 31 marca na 30 czerwca, co da przedsiębiorcom więcej czasu na załatwienie formalności związanych z wykorzystaniem redukcji emisji gazów cieplarnianych osiągniętych w segmencie wydobywczym. Podmioty realizujące NCR zobowiązane są bowiem do przekazywania Prezesowi URE sprawozdania rocznego dotyczącego emisji gazów cieplarnianych w cyklu życia paliw i energii elektrycznej, sporządzanego na podstawie faktur VAT lub innych dokumentów, w terminie do dnia 30 czerwca roku następującego po roku sprawozdawczym.

Wprowadzono korektę wzoru wyliczania kary pieniężnej za brak realizacji NCR. Dotychczasowemu symbolowi ze wzoru: „S” (wzór na wyliczenie kary za brak realizacji NCR: K = S × O × W, gdzie: "O" oznacza wartość niezrealizowanego obowiązku [tCO2eq/MJ], symbol "W" oznacza wartość opałową lub energetyczną paliw oraz energii, stanowiących podstawę realizacji NCR) - który miał zmienną i tym samym trudną do dokładnego przewidzenia wartość, uzależnioną od notowań giełdowych uprawnień do emisji, nadano stałą wartość - 215 zł/tCO_2eq(złotych za tonę ekwiwalentu dwutlenku węgla).

Podmioty, które nie zrealizowały obowiązku NCR w latach 2021-2024, będą mogły także częściowo skompensować ten obowiązek uiszczeniem opłaty zastępczej. Aby skorzystać z tej możliwości należy wykazać, że w roku kalendarzowym, którego dotyczył obowiązek, NCR został zrealizowany na ustalonym minimalnym poziomie: 4 proc. w 2021 r., 4,1 proc. w 2022 r., 4,5 proc. w 2023 r., 5 proc. w 2024 r. Wysokość opłaty zastępczej przedsiębiorcy będą obliczać według wzoru określonego w ustawie (wg art. 37a. ust. 4 ustawy z dnia 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw oraz niektórych innych ustaw), a wpłaty mają obowiązek uiścić na rachunek Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej do 30 czerwca.

Urealniono możliwości wykorzystania energii elektrycznej wprowadzając coroczną aktualizację wskaźnika emisyjności energii elektrycznej.

Wprowadzono możliwość wykorzystania sprężonego gazu ziemnego i skroplonego gazu ziemnego, stosowanych w transporcie, poprzez włączenie do realizacji NCR przedsiębiorców wprowadzających do obrotu CNG lub LNG na stacji paliwowej lub stacji zakładowej.

Przeciwdziałanie nadużyciom – ewidencja projektów redukcji w segmencie wydobywczym

W celu przeciwdziałania nadużyciom w wykorzystywaniu redukcji emisji z segmentu wydobycia do realizacji NCR ustawodawca wprowadził ewidencję projektów redukcji emisji gazów cieplarnianych w segmencie wydobywczym. Będzie ją prowadził Prezes Urzędu Regulacji Energetyki.

Ewidencja, dostępna w biuletynie informacji publicznej URE, będzie dostarczała podmiotom realizującym NCR informacji na temat projektów redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz osiągniętych z tych projektów ograniczeń emisji, jakie prawdopodobnie zostaną wykorzystane do realizacji NCR, a po złożeniu sprawozdań rocznych także informacji, jakie projekty redukcji zostały faktycznie wykorzystane do realizacji NCR.

Publikowanie takich informacji przyczyni się do zmniejszenia ryzyka nabycia tej samej redukcji przez więcej niż jeden podmiot - czytamy w uzasadnieniu ustawy.

Zgłaszanie projektów do ewidencji będzie dobrowolne, jednak w sposób naturalny przedsiębiorcom będzie zależało na wpisie by uniknąć sytuacji, w której ich redukcja byłaby odsprzedana innym podmiotom w kraju lub Europie. Wpis do ewidencji jest informacją dla innych uczestników rynku, że dana redukcja jest już wykorzystana. Warunkiem wpisania do rejestru będzie dostarczenie kompletu informacji o projekcie oraz posiadanie tytułu prawnego do dysponowania redukcją wynikającą z projektu.

Co przewiduje ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw oraz niektórych innych ustaw?

Głównym celem nowelizacji jest zapewnienie realizacji Narodowego Celu Redukcyjnego (NCR), czyli minimalnej wartości ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w cyklu życia m.in. paliw ciekłych, gazu skroplonego (LPG), sprężonego gazu ziemnego (CNG), skroplonego gazu ziemnego (LNG) i energii elektrycznej stosowanej w transporcie w przeliczeniu na jednostkę energii.

W związku z tym ustawa wprowadza zmiany w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (Dz.U. z 2021 r. poz. 133, 649 i 1093).

Nowelizacja zmierza przede wszystkim do:

1) uzupełnienia wdrożenia prawa Unii Europejskiej w zakresie:

a) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/30/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniającej dyrektywę 98/70/WE odnoszącą się do specyfikacji benzyny i olejów napędowych oraz wprowadzającą mechanizm monitorowania i ograniczania emisji gazów cieplarnianych oraz zmieniającą dyrektywę Rady 1999/32/WE odnoszącą się do specyfikacji paliw wykorzystywanych przez statki żeglugi śródlądowej oraz uchylającej dyrektywę 93/12/EWG (Dz. Urz. UE L 140 z 05.06.2009, str. 88, z późn. zm.),

b) dyrektywy Rady (UE) 2015/652 z dnia 20 kwietnia 2015 r. ustanawiającej metody obliczania i wymogi w zakresie sprawozdawczości zgodnie z dyrektywą 98/70/WE Parlamentu Europejskiego i Rady odnoszącą się do jakości benzyny i olejów napędowych (Dz. Urz. UE L 107 z 25.04.2015, str. 26, z późn. zm.),

c) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/94/UE z dnia
22 października 2014 r. w sprawie rozwoju infrastruktury paliw alternatywnych (Dz. Urz. UE L 307 z 28.10.2014, str. 1 oraz Dz. Urz. UE L 114 z 04.05.2018, str. 1);

2) objęcia wodoru przeznaczonego do napędu pojazdu systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw;

3) modyfikacji zasad i trybu realizacji Narodowego Celu Redukcyjnego.

Ustawa przewiduje zatem:

modyfikację definicji określeń użytych w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw, w tym m. in. definicji: „paliwa”, „wprowadzanie do obrotu", „Narodowy Cel Redukcyjny" oraz „podmiot realizujący Narodowy Cel Redukcyjny";
ustanowienie definicji określeń: „wodór" oraz „próbka wodoru";
unormowanie obowiązków zarówno przedsiębiorcy wytwarzającego, transportującego, magazynującego, wprowadzającego do obrotu lub gromadzącego w stacji zakładowej wodór, jak również przedsiębiorcy prowadzącego hurtownię wodoru;
modyfikację obowiązków podmiotu realizującego Narodowy Cel Redukcyjny, w tym wprowadzenie możliwości realizacji Narodowego Celu Redukcyjnego w latach 2021-2024 poprzez uiszczenie opłaty zastępczej;
rozszerzenie zakresu odpowiedzialności administracyjnej w stosunku do podmiotów realizujących Narodowy Cel Redukcyjny.

Odnosząc się do zmian wprowadzonych uchwaloną ustawą należy wskazać, iż ustawa wprowadza możliwość realizacji Narodowego Celu Redukcyjnego poprzez uiszczenie opłaty zastępczej. Z instrumentu w postaci opłaty zastępczej będą mogły skorzystać tylko podmioty, które wykażą, że w roku kalendarzowym, którego dotyczył ten obowiązek, zrealizowały Narodowy Cel Redukcyjny na minimalnym określonym poziomie. Minimalny poziom realizacji NCR wynosi:

4,0% na 2021 r.,
4,1% na 2022 r.,
4,5% na 2023 r.,
5,0% na 2024 r.

Przyjęto, że NCR zostanie osiągnięty na poziomie 6% przez zobowiązane do tego podmioty w 2025 r., dlatego też opłatę zastępczą będzie można wykorzystać do realizacji celu za lata 2021-2024. Opłata zastępcza będzie uiszczana na rachunek bankowy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

W związku z przyjętymi zmianami w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw uchwalona ustawa wprowadza również zmiany w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne, ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska, ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych, ustawie z dnia 16 lutego 2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postepowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym, ustawie z dnia 17 grudnia 2020 r. o promowaniu wytwarzania energii elektrycznej w morskich farmach wiatrowych, ustawie z dnia 30 marca 2021 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw oraz ustawie z dnia 20 maja 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne.

Ustawa weszła w życie już po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, tj. z dniem 22 września 2021 r., z wyjątkiem wskazanych w ustawie regulacji, które wchodzą w życie w terminach określonych w uchwalonej ustawie.

Zmiany w NCR wprowadzone nowelizacją Prawa energetycznego – tzw. „mała” nowelizacja

Warto przypomnieć, że nowelizacja Prawa energetycznego (tj. ustawa z dnia 20 maja 2021 r. o zmianie ustawy - Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. poz. 1093), obowiązująca od 3 lipca 2021 r., wprowadziła stały obowiązek realizacji Narodowego Celu Redukcyjnego – dotychczas przewidziany wyłącznie dla 2020 roku. Jednocześnie wskazano, że dla roku 2021 NCR ma być realizowany w terminie od 3 lipca 2021 r. (czyli dnia wejścia w życie nowelizacji) – do 31 grudnia 2021 r.

Narodowy Cel Redukcyjny

Narodowy Cel Redukcyjny (NCR) to obowiązek ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w cyklu życia paliw ciekłych (benzyn silnikowych i oleju napędowego), biopaliw ciekłych, gazu skroplonego (LPG), sprężonego gazu ziemnego (CNG), skroplonego gazu ziemnego (LNG) lub oleju do silników statków żeglugi śródlądowej, stosowanych w transporcie oraz energii elektrycznej stosowanej w pojazdach samochodowych.

W Polsce podstawę obowiązku rozliczenia stanowią głównie konwencjonalne benzyny silnikowe i oleje napędowe (cechujące się stosunkowo wysoką emisyjnością), sprowadzone z zagranicy lub wytworzone w kraju.

Minimalna wartość ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w cyklu życia paliw w przeliczeniu na jednostkę energii w danym roku powinna wynieść 6 proc. w stosunku do emisji bazowej z 2010 r.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl