Oznaczenia geograficzne unormowane

Prezydent podpisał ustawę z dnia 9 marca 2023 r. o rejestracji i ochronie nazw pochodzenia, oznaczeń geograficznych oraz gwarantowanych tradycyjnych specjalności produktów rolnych i środków spożywczych, win lub napojów spirytusowych oraz o produktach tradycyjnych. Zawiera ona ona regulacje o oznaczeniach geograficznych obejmującej 3 sektory: produkty rolne i środki spożywcze, napoje spirytusowe i wina.

Cel ustawy 

Celem ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o rejestracji i ochronie nazw pochodzenia, oznaczeń geograficznych oraz gwarantowanych tradycyjnych specjalności produktów rolnych i środków spożywczych, win lub napojów spirytusowych oraz o produktach tradycyjnych jest stworzenie jednolitej regulacji dotyczącej oznaczeń geograficznych obejmującej trzy sektory: produkty rolne i środki spożywcze, napoje spirytusowe i wina. Według projektodawcy stworzenie spójnych zasad w jednym akcie prawnym umożliwi efektywniejszą kontrolę i egzekwowanie ochrony przysługującej zarejestrowanym w Unii Europejskiej (UE) nazwom produktów i napojów.

Co przewiduje nowa ustawa?

Obecnie istnieją 3 ustawy regulujące powyższe kwestie:

1. ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych;
2. ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o oznaczeniach geograficznych win oraz aromatyzowanych produktów sektora wina;
3. ustawa z dnia 18 października 2006 r. o wyrobie napojów spirytusowych oraz o rejestracji i ochronie oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych.

Ustawa ma na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej.

Ustawa w zakresie swojej regulacji służy stosowaniu rozporządzenia:

1. Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych,
2. Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej oraz uchylającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 352/78, (WE) nr 165/94, (WE) nr 2799/98, (WE) nr 814/2000, (WE) nr 1290/2005 i (WE) nr 485/2008,
3. Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającego wspólną organizację rynków produktów rolnych oraz uchylającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 922/72, (EWG) nr 234/79, (WE) nr 1037/2001 i (WE) nr 1234/2007,
4. Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/625 z dnia 15 marca 2017 r. w sprawie kontroli urzędowych i innych czynności urzędowych przeprowadzanych w celu zapewnienia stosowania prawa żywnościowego i paszowego oraz zasad dotyczących zdrowia i dobrostanu zwierząt, zdrowia roślin i środków ochrony roślin, zmieniającego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 999/2001, (WE) nr 396/2005, (WE) nr 1069/2009, (WE) nr 1107/2009, (UE) nr 1151/2012, (UE) nr 652/2014, (UE) 2016/429 i (UE) 2016/2031, rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2005 i (WE) nr 1099/2009 oraz dyrektywy Rady 98/58/WE, 1999/74/WE, 2007/43/WE, 2008/119/WE i 2008/120/WE, oraz uchylającego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 854/2004 i (WE) nr 882/2004, dyrektywy Rady 89/608/EWG, 89/662/EWG, 90/425/EWG, 91/496/EWG, 96/93/WE i 97/78/WE oraz decyzję Rady 92/438/EWG (rozporządzenie w sprawie kontroli urzędowych),
5. Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/787 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie definicji, opisu, prezentacji i etykietowania napojów spirytusowych, stosowania nazw napojów spirytusowych w prezentacji i etykietowaniu innych środków spożywczych, ochrony oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych, wykorzystywania alkoholu etylowego i destylatów pochodzenia rolniczego w napojach alkoholowych, a także uchylającego rozporządzenie (WE) nr 110/2008,
6. delegowanego Komisji (UE) 2019/33 z dnia 17 października 2018 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 w odniesieniu do wniosków o objęcie ochroną nazw pochodzenia, oznaczeń geograficznych i określeń tradycyjnych w sektorze wina, procedury zgłaszania sprzeciwu, ograniczeń stosowania, zmian w specyfikacji produktu, unieważnienia ochrony oraz etykietowania i prezentacji,
7. wykonawczego Komisji (UE) 2019/34 z dnia 17 października 2018 r. ustanawiającego zasady dotyczące stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 w odniesieniu do wniosków o objęcie ochroną nazw pochodzenia, oznaczeń geograficznych i określeń tradycyjnych w sektorze wina, procedury zgłaszania sprzeciwu, zmian w specyfikacji produktu, rejestru chronionych nazw, unieważnienia ochrony i stosowania symboli oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 w odniesieniu do odpowiedniego systemu kontroli,
8. Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1753 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie działań Unii po jej przystąpieniu do Aktu genewskiego Porozumienia lizbońskiego w sprawie nazw pochodzenia i oznaczeń geograficznych,
9. delegowanego Komisji (UE) 2021/1235 z dnia 12 maja 2021 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/787 o przepisy dotyczące wniosków o rejestrację oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych, zmian w specyfikacji produktu, cofnięcia rejestracji i rejestru,
10. Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2116 z dnia 2 grudnia 2021 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej oraz uchylenia rozporządzenia (UE) nr 1306/2013.

Ustawa określa:

• obowiązki i uprawnienia państwa członkowskiego UE oraz właściwego organu określone w rozporządzeniach: 1151/2012, 1308/2013, 2019/787, 2017/625 i w przepisach UE wydanych na podstawie tych rozporządzeń oraz w rozporządzeniu 2019/1753, wykonywanych przez ministra właściwego do spraw rynków rolnych oraz Głównego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (rozdział 1),
• kompetencje Rady do Spraw Oznaczeń Geograficznych i Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności (dotychczasowa Rada do Spraw Tradycyjnych i Regionalnych Nazw Produktów Rolnych i Środków Spożywczych będzie działała na zasadach dotychczasowych do dnia powołania członków nowej Rady, jednak nie dłużej niż 14 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy). Rada będąc organem opiniodawczo-doradczym ministra właściwego do spraw rynków rolnych będzie opiniowała wnioski o rejestrację, wnioski o cofnięcie rejestracji, wnioski o zatwierdzenie zmiany, sprzeciwy krajowe, sprzeciwy do wniosku o cofnięcie rejestracji oraz sprzeciwy do wniosku o zatwierdzenie zmiany. Rada będzie składać się z przewodniczącego (przedstawiciel ministra) oraz 10 członków (powołanych spośród osób wyróżniających się wiedzą o produktach regionalnych i tradycyjnych, w szczególności w zakresie dotyczącym technologii produkcji żywności, enologii, etnografii, prawa własności przemysłowej oraz tradycji i kultury polskiej). Należy podkreślić, że ustawa zobowiązuje ministra właściwego do spraw rynków rolnych, aby w terminie 21 dni od dnia otrzymania poprawnego pod względem formalnym wniosku o rejestrację przekazał go do zaopiniowania Radzie (rozdział 2),
• zasady i tryb postępowania w sprawie rejestracji nazw pochodzenia, oznaczeń geograficznych lub gwarantowanych tradycyjnych specjalności produktów rolnych i środków spożywczych, win i napojów spirytusowych. Krajowa procedura badania wniosków o rejestrację oraz powierzenie zadań wybranym organom i instytucjom jest wzorowana na dotychczas obowiązującej procedurze rejestracji chronionych nazw pochodzenia, chronionych oznaczeń geograficznych i gwarantowanych tradycyjnych specjalności produktów rolnych i środków spożywczych określonej w ustawie z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych (rozdział 3),
• postępowanie w przypadku wniesienia sprzeciwu wobec wniosku o rejestrację (sprzeciw ten różni się od krajowego sprzeciwu). Sprzeciw, w terminie 30 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej wniosku o rejestrację albo wniosku o zatwierdzenie zmiany, będzie mógł złożyć podmiot, którego siedziba lub miejsce zamieszkania znajduje się poza terytorium państwa, z którego pochodzi wniosek o rejestrację. Ustawa zobowiązuje ministra właściwego do spraw rynków rolnych do przekazania państwu, które złożyło sprzeciw wobec wniosku o rejestrację, stanowiska w sprawie tego sprzeciwu uzgodnionego z grupą oraz zaproponowania środków zmierzających do osiągnięcia porozumienia (rozdział 4),
• zasady przyznania tymczasowej ochrony krajowej nazwom produktów. Nazwy produktów będą podlegać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tymczasowej ochronie od dnia przekazania Komisji Europejskiej dokumentacji wniosku lub wniosku o rejestrację. Nazwy te będą udostępniane na stronie internetowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw rynków rolnych (rozdział 5),
• zasady przeprowadzania kontroli urzędowej w zakresie zgodności produktu ze specyfikacją produktu (rozdział 6),
• zasady prowadzenia przez ministra właściwego do spraw rynków rolnych wykazu grup wytwarzających produkty, których nazwy zostały wpisane do rejestru, o którym mowa w art. 11, art. 22 rozporządzenia nr 1151/2012, art. 104 rozporządzenia nr 1308/2013 lub art. 12 rozporządzenia 2019/34, jako chroniona nazwa pochodzenia, chronione oznaczenie geograficzne albo gwarantowana tradycyjna specjalność (rozdział 7),
• obowiązek uiszczenia opłaty w wysokości 500 zł (stanowiącej dochód budżetu państwa), za dokonanie oceny wniosku o rejestrację, z wyłączeniem wniosku, o którym mowa w art. 15 ust. 1 pkt 3 (tj. wniosku o rejestrację uzgodnionego z podmiotem wnoszącym krajowy sprzeciw w wyznaczonym terminie – gdy z opinii Rady wynika, że wniosek o rejestrację i krajowy sprzeciw są zasadne), krajowego sprzeciwu, sprzeciwu do wniosku o zatwierdzenie zmiany i sprzeciwu do wniosku o cofnięcie rejestracji, wniosku o zatwierdzenie zmiany, jak również wniosku o cofnięcie rejestracji (rozdział 8),
• objęcie nazw produktów międzynarodową ochroną, o której mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1753 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie działań Unii po jej przystąpieniu do Aktu genewskiego Porozumienia lizbońskiego w sprawie nazw pochodzenia i oznaczeń geograficznych. W Akcie genewskim Porozumienia lizbońskiego rozszerza się zakres systemu lizbońskiego poza nazwy pochodzenia na wszystkie oznaczenia geograficzne. Zgodnie z Aktem genewskim Porozumienia lizbońskiego każda umawiająca się strona zobowiązuje się do ochrony zarejestrowanych nazw na jej terytorium w ramach jej systemu prawnego i praktyki. Opłaty, które należy uiścić na podstawie art. 7 Aktu genewskiego Porozumienia lizbońskiego w sprawie nazw pochodzenia i oznaczeń geograficznych będą ponoszone przez podmioty składające wnioski o rejestrację międzynarodową (rozdział 9),
• uprawnienie ministra właściwego do spraw rynków rolnych do określenia na danym obszarze, w drodze rozporządzenia, w przypadkach i na warunkach określonych w art. 166a rozporządzenia nr 1308/2013, dopuszczalnej wielkość podaży produktów, o których mowa w tych przepisach, mając na względzie wielkość produkcji i jakość danego produktu z oznaczeniem geograficznym, zapotrzebowanie na ten produkt na rynku oraz możliwości wytwórcze producentów. Kontrolę przestrzegania przepisów, o której mowa w art. 166a ust. 6 rozporządzenia nr 1308/2013, przeprowadzać będzie Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (rozdział 10),
• zasady wpisu na listę produktów tradycyjnych (LPT) prowadzoną przez ministra właściwego do spraw rynków rolnych. Wymagania, jakie powinien spełniać produkt, który ma zostać wpisany na listę zostały przeniesione z ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych. Za tradycyjne metody produkcji w odniesieniu do produktów wpisanych na LPT uważa się metody wykorzystywane co najmniej od 25 lat. Lista produktów tradycyjnych jest listą krajową i dlatego jest konieczne odróżnienie wymagań dotyczących rejestracji nazwy produktu jako gwarantowana tradycyjna specjalność (GTS) od wpisu produktu na LPT (rozdział 11),
• kary pieniężne nakładane na upoważnione jednostki certyfikujące, które naruszają przepisy dotyczące ich funkcjonowania oraz kary pieniężne nakładane na osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które działają jako upoważnione jednostki certyfikujące bez upoważnienia, uniemożliwiają lub utrudniają organowi Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych prowadzenie czynności kontrolnych w ramach nadzoru, nie udostępniają dokumentów lub nie udzielają informacji i pomocy, w zakresie niezbędnym do sprawdzenia prawidłowości przeprowadzania przez upoważnioną jednostkę certyfikującą kontroli urzędowej. Ponadto ustawa ujednolica kary dotyczące nieprawidłowego stosowania zarejestrowanych nazw wszystkich produktów rolnych i środków spożywczych, win oraz napojów spirytusowych (rozdział 12).

Ustawa zmienia:

1. ustawę z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej,
2. ustawę z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych,
3. ustawę z dnia 19 grudnia 2003 r. o organizacji rynków owoców i warzyw oraz rynku chmielu,
4. ustawę z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej,
5. ustawę z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia,
6. ustawę z dnia 18 października 2006 r. o wyrobie napojów spirytusowych oraz o rejestracji i ochronie oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych,
7. ustawę z dnia 9 maja 2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
8. ustawę z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej,
9. ustawę z dnia 10 lutego 2017 r. o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa oraz
10. ustawę z dnia 23 czerwca 2022 r. o rolnictwie ekologicznym i produkcji ekologicznej. 

Ustawa uchyla:

1. ustawę z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych oraz
2. ustawę z dnia 12 maja 2011 r. o oznaczeniach geograficznych win oraz aromatyzowanych produktów sektora wina.

Ustawa wejdzie w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia. 

A.J.
Zespół e-prawnik.pl