Pakiet Wolności Akademickiej w drodze

Projekt przyjęty przez Radę Ministrów

Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, czyli tzw. Pakiet Wolności Akademickiej. Konieczność wzmocnienia zasad poszanowania wolności nauczania, słowa i badań naukowych sygnalizowało środowisko akademickie zaniepokojone pojedynczymi przypadkami ograniczania tej wolności.

W odpowiedzi na potrzeby środowiska naukowego w grudniu ubiegłego roku zaprezentowaliśmy projekt nowelizacji ustawy, który po szerokich konsultacjach ze środowiskiem akademickim, został dziś przyjęty przez Radę Ministrów. Teraz projekt trafi pod obrady Sejmu, a następnie Senatu.

Głównym celem Pakietu Wolności Akademickiej jest zagwarantowanie nauczycielom wolności nauczania, wolności słowa, wolności badań naukowych, ogłaszania ich wyników, a także wolności debaty akademickiej na zasadach pluralizmu światopoglądowego. Proponowane zmiany prawne wzmacniają na gruncie akademickim poszanowanie konstytucyjnego prawa do wolności wyrażania przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych.

Założenia

Pakiet Wolności Akademickiej zakłada między innymi, że nauczyciel akademicki nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za wyrażanie swoich poglądów. Proponowane zmiany wprowadzają także konieczność poinformowania nauczyciela o poleceniu rozpoczęcia prowadzenia postępowania wyjaśniającego, które go dotyczy. Nowe przepisy dają nauczycielom możliwość skierowania zażalenia do komisji dyscyplinarnej przy Ministrze, jeśli postępowanie dotyczy wyrażania przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych. Zażalenie wnosi się za pośrednictwem rzecznika dyscyplinarnego, któremu zostało wydane polecenie rozpoczęcia prowadzenia sprawy. Trybem odwoławczym od postanowienia komisji dyscyplinarnej jest możliwość wniesienia zażalenia do Sądu Apelacyjnego w Warszawie.

Nowelizacja zobowiązuje rektorów do zapewnienia poszanowania wolności nauczania, badań naukowych i ogłaszania ich wyników, a także debaty akademickiej z zachowaniem zasad pluralizmu światopoglądowego i przepisów porządkowych uczelni.

Istotnym założeniem proponowanych zmian jest umorzenie wszystkich wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowych przepisów postępowań wyjaśniających i postępowań dyscyplinarnych, które dotyczą wyrażania przez nauczycieli akademickich przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych.

Najważniejsze rozwiązania

Rektor będzie miał dodatkowe zadanie polegające na zapewnianiu w uczelni poszanowania wolności nauczania, wolności słowa, badań naukowych i ogłaszania ich wyników. Dotyczyć to będzie także debaty akademickiej organizowanej przez członków wspólnoty uczelni, z zachowaniem zasad pluralizmu światopoglądowego i przepisów porządkowych uczelni. Rektor będzie mógł realizować to zadanie przez monitorowanie poszanowania wolności w uczelni, a w szczególności przez wprowadzenie odpowiednich przepisów w tym zakresie w aktach wewnętrznych uczelni, określenie „dobrych praktyk” związanych z tym zagadnieniem, a także podejmowanie określonych działań w przypadku naruszenia tych wolności, w ramach posiadanych kompetencji.

Dobór instrumentów realizacji tego zadania będzie dokonywany w ramach autonomii uczelni.

Wprowadzono przepis, zgodnie z którym wyrażanie przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych przez nauczycieli akademickich nie będzie stanowiło przewinienia dyscyplinarnego.

Projekt wprowadza możliwość wniesienia zażalenia na postanowienie rektora o poleceniu rzecznikowi dyscyplinarnemu rozpoczęcia prowadzenia sprawy. Zażalenie to będzie rozpatrywane przez komisję dyscyplinarną przy Ministrze Edukacji i Nauki. Możliwość wniesienia zażalenia na postanowienie rektora będzie jednak ograniczona wyłącznie do przypadków, gdy sprawa objęta postanowieniem, będzie dotyczyła wyrażania przez nauczyciela akademickiego przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych.

Rzecznik dyscyplinarny nie będzie mógł rozpocząć prowadzenia sprawy do czasu bezskutecznego upływu terminu na wniesienie zażalenia lub rozpatrzenia sprawy przez komisję dyscyplinarną przy ministrze.

Od orzeczenia komisji dyscyplinarnej przy ministrze będzie przysługiwało zażalenie do Sądu Apelacyjnego w Warszawie – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, przy czym rozpatrywanie sprawy przez ten sąd nie będzie już wstrzymywało ewentualnych działań w sprawie.

Rektor nie będzie już mógł zawieszać nauczyciela akademickiego w pełnieniu obowiązków, w czasie postępowania wyjaśniającego prowadzonego w jego sprawie. Zawieszenie nauczyciela akademickiego na tak wczesnym etapie prowadzenia sprawy, nie wydaje się bowiem niezbędne i zasadne.

Nowe rozwiązania mają wejść w życie po 14 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl