Stop patologiom w gospodarce odpadami

W ostatnim czasie nasiliła się liczba pożarów składowisk odpadów. Ministerstwo Środowiska dostrzega wagę problemu i przygotowało propozycje rozwiązań, aby takie sytuacje nie powtarzały się w przyszłości. Dotyczą one m.in. wzmocnienia mechanizmów kontroli składowisk.

W tym roku obserwujemy znaczący wzrost liczby pożarów miejsc składowania lub magazynowania odpadów w porównaniu do lat ubiegłych. Tylko w ciągu ostatniego tygodnia odpady spłonęły w Warszawie, Olsztynie, Zgierzu, Trzebini, Jeleniej Górze i Wszedniu.

Trwa jeszcze badanie bezpośrednich przyczyn wystąpienia pożarów. Niemniej jednak można przypuszczać, że przynajmniej w miejscach nielegalnego magazynowania odpadów (Zgierz, Trzebinia oraz Wszedzień) mogło dojść do celowych podpaleń w celu pozbycia się odpadów.

- „Pożary na wysypiskach to nie jest problem tylko lokalny. To poważny problem społeczny, związany ze środowiskiem i ochroną zdrowia” – powiedział premier Mateusz Morawiecki.

- „Te działania wyglądają na skoordynowane, w bardzo krótkim czasie takie podpalenia mają miejsce. Są wszelkie poszlaki by przypuszczać, że następuje szereg nieprawidłowości, a nie przypadkowość” - dodał.

- Nie może być tak, że walczymy ze smogiem, a z drugiej strony poprzez takie zatrucie środowiska niszczy się zdrowie nasze i naszych dzieci – mówił premier. Rząd dołoży wszelkich starań, by temu procederowi zapobiegać, a nie tylkoleczyć. Jak zaznaczył szef rządu, miarka się przebrała i nie będzie przyzwolenia na tego typu działania.

Prezes Rady Ministrów podkreślił, że problem jest bardzo poważny i wymaga jednoznacznych działań, jakimi są: zgłoszenie do Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz zobowiązanie Prokuratora Generalnego do podjęcia zdecydowanych działań w tym zakresie.

Premier Mateusz Morawiecki zauważył, że w latach rządów poprzedników tego typu przypadki były nadzwyczaj często umarzane, a sprawcy niewykrywani.

Szef rządu zaznaczył, że zaangażowane służby nie tylko będą intensywnie działać, ale także zostaną zmienione regulacje. - To bardzo często wiąże się z tym, że odpady są wwożone do kraju na zasadzie recyklingu, ale już nie wiadomo do końca, co wjeżdża i my zmienimy te regulacje tak, żeby w sposób skrupulatny, jednoznaczny inspektor ochrony środowiska mógł zapobiegać wwożeniu tych towarów, tak, jak zrobiliśmy to w ramach Krajowej Administracji Skarbowej w kontekście np. importu paliw – mówił premier Mateusz Morawiecki.

- Chcę zapewnić, że nasze służby potraktują ten temat z ogromną stanowczością – powiedział na zakończenie szef rządu.

W trakcie konferencji premier Morawiecki poinformował również o zgłoszeniu sprawy do Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i do prokuratora generalnego.

Minister Joachim Brudziński na polecenie premiera Mateusza Morawieckiego poprosił komendantów Państwowej Straży Pożarnej i Policji o przygotowanie szczegółowych informacji na temat pożarów wysypisk śmieci w ostatnich miesiącach. - Ten problem rzeczywiście narasta i ma to ewidentnie związek z decyzją Chin o zamknięciu własnego rynku na odpady, czy to komunalne, czy do recyklingu z Europy. I co za tym idzie, został odnotowany wzmożony nielegalny proceder wwożenia do Polski materiałów, które w naszym kraju znaleźć się nie powinny" - powiedział szef MSWiA. Komendant Główny Policji został zobowiązany przez ministra spraw wewnętrznych i administracji do opracowania propozycji rozwiązań legislacyjnych do ustaw, które przygotowuje minister środowiska Henryk Kowalczyk. Ma to zapewnić służbom w Polsce - nie tylko Policja, ale też Straż Granicznej czy Inspekcji Transportu Drogowego - odpowiednie instrumenty, aby móc skutecznie eliminować proceder wwożenia do Polski różnego rodzaju śmieci zagrażających zdrowiu i bezpieczeństwu obywateli.

- Chcemy postawić szczelną zaporę dla odpadów już na granicy – powiedział szef MSWiA. - Pod płaszczykiem przywozu towarów do recyklingu w sposób niekontrolowany wlewa się do Polski masa niezwykle groźnych śmieci - stwierdził.

Jakie zmiany?

Prace nad zmianami w prawie dotyczącymi składowania odpadów trwają w resorcie środowiska już od kilku miesięcy. Dziś (29.05.2018 r.) w trakcie posiedzenia Rady Ministrów minister Henryk Kowalczyk przedstawił propozycje możliwych działań legislacyjnych do wdrożenia w celu ograniczenia zjawiska pożarów odpadów.

- „Doświadczenia ostatnich dni pokazują, że mamy do czynienia z bardzo groźnym zjawiskiem. Dlatego proponujemy wiele rozwiązań legislacyjnych, które będą im zapobiegać. Chcemy wprowadzić znacznie ostrzejsze rygory, które muszą uzyskać firmy zajmujące się gospodarką odpadami – powiedział Henryk Kowalczyk, minister środowiska.

Minister Kowalczyk podkreślił, że chodzi m.in. o wprowadzenie gwarancji finansowych dla podmiotów prowadzących gospodarowanie odpadami w zakresie zbierania, magazynowania i przetwarzania odpadów. Dzięki temu, w przypadku porzucenia odpadów, samorządy dysponowałyby środkami na ich zagospodarowanie.

Kolejną propozycją jest obowiązek prowadzenia monitoringu wideo obiektu, w którym magazynowane lub składowane są odpady. Ułatwi to nadzór nad działalnością w zakresie gospodarowania odpadami, a w przypadku pożaru pomoże ustalić przyczynę i ewentualnych sprawców takiego zdarzenia.

Minister Kowalczyk zaznaczył również, że wśród propozycji rozwiązań znalazło się także ograniczenie dopuszczalnego okresu magazynowania odpadów z 3 lat do 1 roku oraz wprowadzenie obowiązku dopuszczenia obiektu do użytkowania na podstawie opinii Państwową Straż Pożarną przed rozpoczęciem działalności w zakresie gospodarki odpadami.

Wśród propozycji Ministerstwa Środowiska znalazła się również kwestia wprowadzenia kryteriów wymierzania kar administracyjnych za niezgodne z prawem zbieranie, magazynowanie i przetwarzanie odpadów. Obecnie kara administracyjna wymierzana przez WIOŚ wynosi od 1000 zł do 1.000.000 zł.

Minister Kowalczyk podkreślił, że rozwiązania legislacyjne muszą również dotyczyć sankcji dla recydywistów – podmiotów, u których wielokrotnie wybuchały pożary.

Rozważana jest też również kwestia uprawnień starostów do wydawania decyzji na zbieranie, magazynowanie i przetwarzanie odpadów – przeniesienie uprawnień do wydawania decyzji odpadowych do innych organów.

- „Należy podjąć wszelkie starania, aby ten proceder, jak wszystko wskazuje nielegalny, wyeliminować. We współpracy z Ministerstwem Środowiska, Państwową Strażą Pożarną i Policją przygotujemy konkretne propozycje skutecznych rozwiązań tego problemu” – podkreślił Joachim Brudziński, minister spraw wewnętrznych i administracji.

Rekomendacje ministra środowiska

Propozycje rozwiązań problemu składowisk odpadów:

• wprowadzenie gwarancji finansowych dla podmiotów prowadzących gospodarowanie odpadami w zakresie zbierania, magazynowania i przetwarzania odpadów (wprowadzenie kaucji gwarancyjnej dla przedsiębiorstw zajmujących się zagospodarowaniem odpadami);
• obowiązkowy monitoring wideo obiektu, w którym magazynowane lub składowane są odpady, co ułatwi nadzór nad działalnością dotyczącą gospodarowania odpadami, a w przypadku pożaru pomoże ustalić przyczynę i ewentualnych sprawców takiego zdarzenia;
• wprowadzenie szczegółowych wymagań dla magazynowania odpadów, w szczególności wskazywanie w decyzjach administracyjnych dopuszczalnej masy zbieranych i magazynowanych odpadów, maksymalnej masy jednocześnie magazynowanych odpadów i szczegółowych warunków ich magazynowania, w tym środków ochrony ppoż.;
• ograniczenie dopuszczalnego okresu magazynowania odpadów z 3 lat do 1 roku;
• wprowadzenie obowiązku dopuszczenia obiektu do użytkowania na podstawie opinii PSP przed rozpoczęciem działalności związanej z gospodarką odpadami;
• powiązanie naruszeń związanych z przepisami przeciwpożarowymi z przygotowywanymi w Ministerstwie Środowiska przepisami nowelizującymi ustawę o odpadach – rozszerzenie przesłanek do odmowy udzielenia zezwolenia na gospodarowanie odpadami wobec osób fizycznych i prawnych;
• wprowadzenie kryteriów wymierzania kar administracyjnych za niezgodne z prawem zbieranie, magazynowanie i przetwarzanie odpadów, tak aby były bardziej dotkliwe;
• wzmocnienie sankcji dla „recydywistów” – podmiotów, u których wielokrotnie wybuchały pożary (zastosowanie dodatkowego mnożnika pozwalającego zwiększyć wymiar kary);
• rozważenie odebrania starostom uprawnień do wydawania decyzji na zbieranie, magazynowanie i przetwarzanie odpadów (chodzi o ewentualne przeniesienie uprawnień do wydawania decyzji odpadowych innym organom);
• wzmocnienie uprawnień kontrolnych Inspekcji Ochrony Środowiska przez odstąpienie od wymogu zawiadamiania z siedmiodniowym wyprzedzeniem o zamiarze przeprowadzenia kontroli.

Wzmocnienie Inspekcji Ochrony Środowiska

Ministerstwo Środowisko wskazało również na potrzebę wzmocnienia uprawnień Inspekcji Ochrony Środowiska m.in. poprzez odstąpienie od wymogu zawiadamiania z siedmiodniowym wyprzedzeniem o zamiarze przeprowadzenia kontroli.

Zidentyfikowane miejsca potencjalnie niebezpieczne

Obecnie zidentyfikowano ok. 120 miejsc nielegalnego magazynowania lub składowania odpadów. Chodzi o:

• pozostawienie odpadów po działalności objętej zezwoleniem – 66 miejsc;
• składowanie odpadów w miejscu nieprzeznaczonym do tego celu – 34 miejsca (składowanie odpadów w ramach zezwolenia na odzysk poza instalacjami, nielegalne składowiska – sprawca znany);
• magazynowane odpadów w miejscu do tego nieprzeznaczonym – 15 miejsc (sprawca znany);
• porzucenie odpadów przez nieznanych sprawców – 6 miejsc.

Wskazane kategorie miejsc to przypadki potwierdzone przez Inspekcję Ochrony Środowiska, co oznacza że możliwe jest występowanie analogicznych przypadków, które nie zostały jeszcze zgłoszone właściwym organom administracji.

Skala pożarów

Państwowa Straż Pożarna potwierdza niepokojący wzrost statystyk dotyczących pożarów w takich obiektach: w 2010 r. miało miejsce 59 takich interwencji, w 2013 i 2014 roku – ok. 100, natomiast w roku 2016 i 2017 miało miejsce odpowiednio 130 i 150 interwencji. W 2018 roku było to już ok. 60 pożarów.

Ostatnie pożary charakteryzowała duża skala i zróżnicowanie lokalizacji. Akcje gaśnicze wymagały każdorazowo udziału kilkudziesięciu jednostek (ok. 50 w Warszawie, do ponad 60 zastępów straży pożarnej w Trzebini i Zgierzu i dodatkowo dwóch samolotów w Trzebini). W miejscowości Wszedzień konieczna była natomiast ewakuacja mieszkańców.

Krótka charakterystyka pożarów, które wybuchły w ostatnim tygodniu

• 24 maja –  sortownia odpadów komunalnych w Warszawie. Spaliły się przede wszystkim odpady wielkogabarytowe (meble), drewno oraz opony, a także zbelowane odpady papieru i tworzyw sztucznych przygotowane do recyklingu. Pożar gasiło ok. 40 zastępów PSP oraz OSP, w tym jednostka chemiczna PSP. Gaszenie pożaru trwało ok. 4 godzin. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ) z Warszawy prowadził monitoring jakości powietrza w pobliżu miejsca zdarzenia.
• 25 maja – sortownia odpadów komunalnych w Olsztynie. Pożar objął przede wszystkim odpady wielkogabarytowe (meble). Pożar gasiło 40 zastępów PSP oraz OSP, w akcji uczestniczyło ok. 90 strażaków, gaszenie pożaru trwało 16 godzin, WIOŚ Olsztyn prowadzi monitoring stanu środowiska, pobrano próby gleby i wody.
• 26 maja  – miejsce nielegalnego magazynowania odpadów tworzyw sztucznych w Zgierzu (woj. łódzkie) Pożar wybuchł ok. godz. 23.00, na terenie zarządzanym przez firmę GREEN-TEC SOLUTIONS sp. z o.o. przy ul. Boruta, gdzie magazynowano różne rodzaje odpadów, przede wszystkim odpady tworzyw sztucznych.  Pożar gasiło ok. 60 jednostek PSP oraz OSP. Trwa dogaszanie pożaru.
• 27 maja – miejsce nielegalnego magazynowania opon w Trzebini. Pożar objął nielegalne składowisko opon (zostały one porzucone po działalności gospodarczej). Brak podmiotu zobowiązanego do usunięcia odpadów. Pożar gasiło 66 zastępów PSP i OSP (ok. 230 strażaków). W akcji uczestniczyły dwa samoloty gaśnicze. Trwa dogaszanie pożaru.
• 28 maja (ok. godz. 12.00) – stacja demontażu pojazdów w Jeleniej Górze. Pożar objął część pojazdów przeznaczonych do demontażu. Pożar gasiło 10 zastępów Straży Pożarnej.
• 28 maja (ok. godz. 21.00) – miejsce nielegalnego magazynowania odpadów niebezpiecznych w miejscowości Wszedzień (woj. kujawsko-pomorskie). Pożar objął substancje chemiczne niewiadomego pochodzenia. Pożar gasi 36 zastępów PSP oraz OSP. Ewakuowano 35 osób. WIOŚ Bydgoszcz prowadzi badania.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl