Ułatwienia dotyczące biogazowni rolniczych

21.10.2023

Publikacja rozporządzenia w sprawie listy substratów

18 października 2023 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, które zawiera szczegółową listę substratów możliwych do wykorzystania w biogazowni rolniczej. Rozporządzenie jest dopełnieniem przepisów wprowadzających ułatwienia dla biogazowni rolniczych.

Ułatwienia dotyczące przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowania wprowadziła ustawa z dnia 13 lipca 2023 r. Ułatwienia dotyczą trzech kluczowych obszarów.

Ułatwienia dotyczące planowania i realizacji inwestycji

Ułatwienia w tym obszarze obejmują:

przyspieszenie procesu wydawania różnego rodzaju decyzji;
zwolnienie z obowiązku zmiany przeznaczenia gruntów oraz ich wyłączenia z produkcji rolnej w przypadku biogazowni rolniczej lokalizowanej w gospodarstwie rolnym na powierzchni nie większej niż 1 ha;
umożliwienie lokalizacji biogazowni rolniczej zajmującej powierzchnię do 1 ha terenu należącego do zakładu przetwórstwa rolno-spożywczego, dla którego miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego przewiduje możliwość lokalizacji zabudowy związanej z rolnictwem, produkcją lub magazynowaniem;
szczególny tryb lokalizacji biogazowni rolniczej o mocy powyżej 1 MW w drodze uchwały lokalizacyjnej rady gminy.

Ułatwienia dotyczące uznawania przedmiotów lub substancji za produkt uboczny

Ułatwienia w tym obszarze obejmują uproszczenie procedury administracyjnej związanej z potwierdzeniem spełniania warunków uznania danego substratu za produkt uboczny (tj. bez konieczności potwierdzania tego faktu decyzją marszałka województwa).

Nawozowe zagospodarowanie produktu pofermentacyjnego

Ułatwienia w tym obszarze oznaczają zwolnienie z obowiązku rejestracji produktu pofermentacyjnego jako nawozu lub środka poprawiającego właściwości gleby.

Należy pamiętać, że w przypadku korzystania z ułatwień w poszczególnych obszarach rozporządzenie ma różne zastosowanie.

Zastosowanie rozporządzenia

Obszary zastosowania rozporządzenia są następujące:

określenie katalogu substratów możliwych do wykorzystania w tych biogazowniach rolniczych, które będą powstawały z zastosowaniem ustawowych ułatwień w obszarze planowania i realizacji inwestycji.

Jest to podstawowy cel rozporządzenia. Co to oznacza? W tych biogazowniach rolniczych muszą być wykorzystywane wyłącznie substraty z listy określonej w rozporządzeniu. W przypadku pozostałych biogazowni rolniczych, zarówno już funkcjonujących przed wejściem w życie ustawy z dnia 13 lipca 2023 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowaniu, jak i budowanych bez zastosowania ułatwień w obszarze planowania i realizacji inwestycji, możliwe jest wykorzystywanie również innych substratów, wykraczających poza listę z rozporządzenia, ale jednocześnie mieszczących się w definicji biogazu rolniczego w rozumieniu ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii.

uproszczenie procedur wynikających z ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach poprzez wskazanie przedmiotów lub substancji, które spełniają warunki uznania za produkt uboczny.

Zmienione przepisy ustawy o odpadach pozwalają na zastosowanie uproszczeń jedynie w odniesieniu do substratów wskazanych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w przedmiotowym rozporządzeniu pod warunkiem, że będą wykorzystywane do produkcji biogazu lub biogazu rolniczego w rozumieniu ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii. Z tego też względu w punkcie 2.4. załącznika do rozporządzenia wyszczególniono przedmioty lub substancje, które w przypadku ich przekazania bezpośrednio z przetwórstwa rolno-spożywczego do wytwórcy biogazu lub biogazu rolniczego, spełniają warunki, o których mowa w art. 10 ustawy o odpadach, tj. uznania za produkt uboczny. Dzięki temu możliwe jest uproszczenie procedur związanych przekazywaniem tych produktów ubocznych z przetwórstwa rolno-spożywczego do każdej działającej w Polsce biogazowni lub biogazowni rolniczej.

nawozowe zagospodarowanie produktu pofermentacyjnego.

Jest to bardzo ważny obszar zastosowania listy substratów określonej w rozporządzeniu. Zmienione przepisy ustawy z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu wprowadzają nową kategorię produktu pofermentacyjnego. Jest to płynna lub stała substancja organiczna powstająca w wyniku produkcji biogazu rolniczego w rozumieniu art. 2 punktu 2 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii, wytworzona z substratów określonych w przedmiotowym rozporządzeniu. Oznacza to, że każda biogazownia rolnicza w Polsce, która korzysta wyłącznie z substratów znajdujących się na liście określonej w rozporządzeniu, będzie mogła skorzystać z ułatwień w zakresie nawozowego zagospodarowania produktu pofermentacyjnego.

Co przewiduje ustawa z dnia 13 lipca 2023 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowaniu?

Celem ustawy jest wprowadzenie ułatwień dla przedsięwzięć w zakresie rozwoju biogazowni rolniczych. W zależności od lokalizacji inwestycji, jej wielkości, podmiotu uprawnionego czy wykorzystywanych substratów, ustawa przewiduje różny poziom uproszczeń.

Cel ten jest realizowany poprzez:

wprowadzenie ułatwień w procesie inwestycyjnym, w toku postępowania o wydanie decyzji o warunkach zabudowy oraz postępowania w sprawie wydania decyzji o pozwoleniu na budowę dotyczących biogazowni rolniczych, a także wydania warunków przyłączenia biogazowni rolniczej do sieci;
wprowadzenie ułatwień w wykorzystaniu lokalnego potencjału substratu;
wprowadzenie ułatwień w zakresie wykorzystania produktu pofermentacyjnego;
zwiększenie poziomu bezpieczeństwa energetycznego i niezależności obszarów wiejskich;
zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w polskim miksie energetycznym, a przez to także obniżenie emisji szkodliwych substancji do atmosfery;
obniżenie kosztów działalności rolniczej, co będzie skutkiem niższych kosztów energii związanych z korzystaniem ze stabilnego odnawialnego źródła energii w oparciu o lokalnie dostępny substrat;
aktywizacja lokalnej przedsiębiorczości wykorzystującej energię elektryczną lub cieplną lub biogaz z biogazowni rolniczej.

W ustawie definiuje się także gospodarstwo rolne. Odesłanie do art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym nakazuje przyjąć, że jest to obszar gruntów, o których mowa w art. 1, o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki, nieposiadającej osobowości prawnej. Dopełnieniem tej definicji, w świetle art. 2 pkt 3 jest to, aby w skład tak rozumianego gospodarstwa rolnego wchodziła zabudowa zagrodowa w rozumieniu art. 4 pkt 31 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych, a więc budynki mieszkalne oraz budynki i urządzenia służące wyłącznie produkcji rolniczej oraz przetwórstwu rolno-spożywczemu, jeżeli są położone na gruntach rolnych i wchodzą w skład gospodarstwa rolnego.

Przyjęte ułatwienia przeznaczone są dla zamkniętego katalogu podmiotów uprawnionych (m.in. podmiotów z branży rolno-spożywczej), wskazanych w art. 3 ust. 1 ustawy. Jednakże, podmioty nieposiadające statusu uprawnionego nadal mają możliwość przygotowywania i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych na podstawie dotychczasowych przepisów, zawartych m.in. w ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz w ustawie z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii.

Ustawa zakłada także ułatwienia w lokalizacji biogazowni rolniczej, spełniającej warunki określone w art. 4 ust. 1, w sytuacji, gdy na danym terenie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z uchwalonymi zmianami przeznaczenie terenu w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, o którym mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, przewidujące możliwość lokalizacji zabudowy związanej z rolnictwem lub produkcją, lub magazynowaniem umożliwia również lokalizację biogazowni rolniczej spełniającej warunki określone w art. 4 ust. 1ustawy, chyba że:

ustalenia tego planu zakazują lokalizacji takich biogazowni rolniczych;
powierzchnia gruntów rolnych planowanych do przeznaczenia pod biogazownię rolniczą jest większa niż 1 ha;
zmiana przeznaczenia gruntów rolnych wymaga uzyskania zgody, o której mowa w art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych.

W ustawie wprost określono, że do gruntów rolnych planowanych do przeznaczenia pod biogazownię rolniczą zalicza się grunty zajęte pod budynki, budowle i urządzenia wchodzące w skład biogazowni rolniczej, a także grunty położone między tymi budynkami, budowlami i urządzeniami lub w bezpośrednim ich sąsiedztwie, tworzące zorganizowaną całość gospodarczą, w tym zajęte pod dojazdy, place składowe, postojowe i manewrowe, śmietniki, miejsca magazynowania odpadów i ogrodzenia.

Element procedury inwestycyjnej stanowi także postępowanie w sprawie wydania decyzji o pozwoleniu na budowę. W tym zakresie proponuje się nowelizację przepisów ustawy z dnia 17 lipca 1994 r. – Prawo budowalne. Organ zobowiązany będzie do wydania decyzji w terminie 45 dni od dnia złożenia wniosku o wydanie tej decyzji. Obowiązujące przepisy określają termin wydania takiej decyzji na 65 dni (art. 35 ust. 6 pkt 1 ustawy z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane).

Ustawa obejmuje zmianę ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne w zakresie wydania warunków przyłączenia biogazowni rolniczej do sieci. W myśl proponowanych zmian podmiot uprawniony ubiegający się o przyłączenie biogazowni rolniczej do sieci informuje przedsiębiorstwo energetyczne o spełnianiu przez przyłączaną instalację warunków przewidzianych w art. 4 ust. 1 ustawy. Zgodnie z wprowadzonymi zmianami przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się dystrybucją energii elektrycznej jest obowiązane wydać warunki przyłączenia dla podmiotu uprawnionego w terminie 90 dni od dnia złożenia wniosku o przyłączenie do sieci. Dotyczy to biogazowni rolniczej o mocy zainstalowanej elektrycznej nieprzekraczającej 2 MW.

Dodatkowym ułatwieniem dla rozwoju i funkcjonowania biogazowni rolniczych jest zmiana ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych, polegająca na przyjęciu, że w przypadku gospodarstw rolnych, do gruntów rolnych zaliczone zostaną grunty przeznaczone pod budynki, budowle i urządzenia wchodzące w skład biogazowni rolniczej powstałej i funkcjonującej w oparciu o przepisy ustawy, o ile ich łączna powierzchnia nie jest większa niż 1 ha i wchodzą w skład gospodarstwa rolnego. W ustawie wskazano zasady obliczania 1 ha powierzchni gruntu.

W ustawie zaproponowano możliwość wprowadzania do obrotu produktów pofermentacyjnych na zasadach zbliżonych do zasad przewidzianych dla nawozów naturalnych. Zasady te nie przewidują, w przeciwieństwie do pozostałych nawozów oraz środków wspomagających uprawę roślin, konieczności uzyskania pozwolenia ministra właściwego do spraw rolnictwa na wprowadzenie do obrotu.

W myśl art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy w biogazowni rolniczej powstałej w oparciu o rozwiązania przyjęte w ustawy konieczne jest korzystanie z substratu pochodzącego z gospodarstwa rolnego lub zakładu przetwórstwa rolno-spożywczego, na terenie którego zlokalizowana jest instalacja. Brzmienie przepisu jednoznacznie wskazuje, że wykorzystywany w biogazowni rolniczej substrat nie musi w całości powstawać w tym miejscu. Dopuszczalne jest uzupełnianie wsadu do komory fermentacyjnej substratem pochodzącym z innych miejsc. W każdym przypadku przynajmniej część wykorzystywanej w instalacji biomasy musi pochodzić z miejscowego gospodarstwa rolnego lub zakładu przetwórstwa rolno-spożywczego, na którym znajduje się instalacja. Ponadto brak będzie konieczności przeprowadzenia procedury administracyjnej związanej z możliwością wykorzystania określonego substratu w biogazowni rolniczej. Lista takich „bezpiecznych” substratów wskazana zostanie w akcie wykonawczym wydanym na podstawie delegacji ustawowej z art. 4 ust. 3. Tak określony zakres surowców będzie dotyczył także możliwości zastosowania ich jako produkt pofermentacyjny bez konieczności uzyskiwania zezwolenia ministra właściwego do spraw rolnictwa.

Ustawa weszła w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, czyli 11 września br., z wyjątkiem art. 14, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2024 r.

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz.U. z 2015 r., poz. 478);
ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz.U. z 2007 r., Nr 147, poz. 1033);
rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 października 2023 r. w sprawie szczegółowej listy substratów możliwych do wykorzystania w biogazowni rolniczej (Dz.U. z 2023 r., poz. 2230);
ustawa z dnia 13 lipca 2023 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowaniu (Dz.U. z 2023 r., poz. 1597)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl