Wdrożenie środków z funduszy Unii Europejskiej

Zapewnienie sprawnego i efektywnego wykorzystania środków z funduszy Unii Europejskiej

Powoli zaczyna wchodzić w życie pakiet rozwiązań, które uproszczą procesy związane z wykorzystaniem funduszy UE. Nowelizacja ustawy o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020 (tzw. „ustawa wdrożeniowa”) jest jednym z elementów Konstytucji Biznesu.  

Głównym celem ustawy z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020 oraz niektórych innych ustaw jest wprowadzenie usprawnień i uproszczeń oraz zapewnienie efektywnego wykorzystania środków z funduszy Unii Europejskiej.

"Jeśli chodzi o fundusze UE, najważniejsze jest dla nas ich efektywne inwestowanie. Z pewnością pomoże w tym uproszczenie całego procesu związanego z przyznawaniem dotacji i realizacją projektów. Rzecznik Funduszy Europejskich, konkursy w rundach, możliwość poprawy wniosku o dofinansowanie – to tylko niektóre rozwiązania przez nas proponowane" – podkreśla wiceminister rozwoju Jerzy Kwieciński.

Proponowane przepisy są odpowiedzią na wnioski i postulaty zgłaszane przez instytucje oraz podmioty zaangażowane we wdrażanie i wydatkowanie środków perspektywy finansowej 2014–2020. Ustawa wprowadza zmiany w ustawie z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020, a także w kilkunastu innych aktach prawnych.

Zmiany w ustawie o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności polegają m.in. na:

• doprecyzowaniu definicji „dofinasowania” oraz wprowadzeniu definicji legalnych „kryteriów wyboru projektów” i „warunków formalnych”, 
• uchyleniu przepisów dotyczących wytycznych programowych, 
• wprowadzeniu instytucji rzeczników funduszy europejskich, 
• poszerzeniu roli wojewodów w procesie wdrażania regionalnych programów operacyjnych, 
• uzupełnieniu i doprecyzowaniu przepisów dotyczących kontroli, w tym kontroli krzyżowych, kontroli systemowych i oględzin w toku kontroli, 
• uzupełnieniu przepisów regulujących wykorzystanie środków przeznaczonych na realizację instrumentów finansowych, 
• wprowadzeniu pomocy zwrotnej, jako kolejnej formy wsparcia w ramach polityki spójności, 
• zmianie przepisów dotyczących projektów partnerskich, 
• modyfikacji przepisów dotyczących składania oświadczeń pod rygorem odpowiedzialności karnej przez wnioskodawców projektów, 
• modyfikacji zasad udostępniania dokumentów przedstawianych przez wnioskodawców lub wytworzonych w związku z oceną dokumentów przez właściwe instytucje,
• regulacji trybu wyboru projektów z zakresu instrumentów finansowych, 
• modyfikacji zasad przeprowadzania konkursów oraz oceny projektów, 
• modyfikacji procedury odwoławczej, 
• poszerzeniu roli ekspertów w realizacji umowy o dofinasowanie projektu i decyzji o dofinansowaniu projektu, 
• stworzeniu podstaw prawych do współpracy z Prezesem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie udostępniania danych osobowych.

Zmiany wprowadzone w pozostałych aktach prawnych objętych zakresem nowelizacji dotyczą m.in.:

• ograniczenia wyłączenia spod egzekucji środków pochodzących z programów finansowanych z udziałem środków europejskich do środków wypłacanych w formie zaliczki,
• powierzenia prowadzenia Zintegrowanego Rejestru Kwalifikacji, Instytutowi Badań Edukacyjnych w Warszawie,
• nałożenia na Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości nowego zadania w postaci prowadzenia działań mających na celu dostosowanie kształcenia do zapotrzebowania gospodarki (w tym powołania Rady Programowej do spraw kompetencji i sektorowych rad do spraw kompetencji),
• doprecyzowania uprawnień kontrolnych instytucji zarządzających w ramach operacji finansowanych z Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym, (5) modyfikacji niektórych przepisów ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, w szczególności definicji kontraktu terytorialnego,
• rozszerzenia katalogu środków publicznych w rozumieniu ustawy o finansach publicznych,
• uchylenia przepisów ustawy o finansach publicznych w zakresie obowiązku klasyfikacji wydatków publicznych według dodatkowej klasyfikacji wydatków strukturalnych,
• ustalenia okresu przedawnienia oraz terminu rozpoczęcia biegu przedawnienia w stosunku do niepodatkowych należności budżetowych z tytułu zwrotu środków przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich oraz innych należności związanych z realizacją projektów finansowanych z udziałem tych środków,
• umożliwienia rozliczania dotacji celowych udzielanych beneficjentom z budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego na współfinansowanie projektów na zasadach analogicznych jak dla płatności z budżetu środków europejskich.

Rzecznik Funduszy Europejskich

O interesy beneficjentów będzie dbał Rzecznik Funduszy Europejskich, odpowiedzialny m.in. za gromadzenie wniosków i postulatów związanych z realizacją programów operacyjnych, które będą wpływały na usprawnienie systemu wdrażania. W przypadku pojawienia się jakichkolwiek problemów, udzieli wsparcia w kontaktach z poszczególnymi instytucjami, które wdrażają fundusze unijne. Rzecznika  obligatoryjnie powoła instytucja zarządzająca, a fakultatywnie inne instytucje systemu realizacji programów operacyjnych.

Konkursy w rundach

Poszczególne konkursy będą mogły być dzielone na rundy (obecnie brak jasnych uregulowań w tym zakresie, nowelizacja doprecyzuje zasady organizacji rund) co oznacza, że podmioty, które nie zdążą złożyć wniosku konkursowego w danym terminie, będą mogły to zrobić w kolejnej rundzie. Takie rozwiązanie pozwoli wnioskodawcom na skompletowanie wszystkich potrzebnych dokumentów i zapewni możliwość złożenia wniosku o dofinansowanie planowanego przedsięwzięcia.

Ograniczenie obowiązku przedkładania dokumentów

Ułatwieniem będzie zwolnienie wnioskodawców z obowiązku dostarczenia dokumentów, które instytucja będzie mogła uzyskać sama np. stosowne zaświadczenia z Urzędu Skarbowego lub ZUS, albo dane z dostępnych powszechnie rejestrów, m.in. KRS. 

Ograniczenie liczby dokumentów stosowanych przy realizacji projektu

Przewidziano rezygnację z wytycznych programowych, do których stosowania beneficjenci są obecnie zobowiązani. Aktualnie muszą dostosować się do zapisów ok. 100 różnych dokumentów (wytyczne, zalecenia, instrukcje, szczegółowe opisy osi priorytetowych). Jest to obciążenie, utrudniające realizację projektów. Beneficjent, który podpisze umowę, będzie związany postanowieniami wyłącznie wytycznych wydawanych przez Ministra Rozwoju i Finansów, w ściśle wskazanym zakresie. Zniknie obowiązek analizowania dużej liczby dokumentów.

Sprawniejsze przygotowanie wniosków i ich ocena  

Każdy wniosek o dofinansowanie projektu będzie w pierwszej kolejności oceniany w zakresie spełniania warunków formalnych. Na tym etapie instytucja sprawdza czy wniosek zawiera wszystkie załączniki, jest poprawnie wypełniony i złożony we właściwym terminie. Jeżeli  instytucja stwierdzi, że we wniosku są braki lub oczywiste pomyłki, to wezwie wnioskodawcę do ich uzupełnienia albo sama je poprawi i wniosek będzie mógł być skierowany do oceny merytorycznej. Na tym etapie sprawdzane będzie, czy wniosek spełnia tzw. kryteria wyboru projektów, które będą wskazane w regulaminie konkursu. Na tym etapie również będzie możliwe poprawienie wniosku zgodnie z regulaminem konkursu.

Profesjonalna ocena projektów

Wskazanie wprost, że w skład komisji oceniającej projekty będą mogli wejść tylko pracownicy mający wiedzę, umiejętności, doświadczenie lub uprawnienia w dziedzinach, których konkurs dotyczy. Rozwiązanie zapewni rzetelną ocenę złożonych wniosków o dofinansowanie.

Wojewodowie w systemie wdrażania programów regionalnych (RPO)

Minister Rozwoju i Finansów będzie mógł przekazać wojewodom część zadań związanych z kontrolą dotrzymania warunków desygnacji przez instytucje w RPO – kontroli będą mogli dokonywać urzędnicy wojewody na warunkach określonych w porozumieniu zawartym pomiędzy Ministrem Rozwoju i Finansów a wojewodą. Wojewoda albo jego przedstawiciel będzie mógł uczestniczyć, jako obserwator, w pracach Komitetu Monitorującego RPO – w większości RPO wojewoda już jest reprezentowany w Komitecie Monitorującym. Jako obserwator, wojewoda albo jego przedstawiciel będzie mógł też uczestniczyć w pracach Komisji Oceniającej Projekty.

Wycofanie środka odwoławczego (protestu)

Przewidziano możliwość wycofania przez wnioskodawcę złożonego wcześniej protestu wobec negatywnej oceny wniosku o dofinansowanie, co pozwoli instytucji na szybszą i sprawniejszą ocenę pozostałych wniosków.Skrócenie terminów w postępowaniu odwoławczym Z 21 do 14 dni skrócono termin na weryfikację zasadności protestu, przez instytucję, która oceniała projekt, przed jego przekazaniem do instytucji odwoławczej. Czas na rozpatrzenie protestu skróci się z 30 do 21 dni, a łączne rozpatrzenie protestu z 60 do 45 dni. Wpłynie to na szybkość oceny wniosków o dofinansowanie.

Ułatwienia w realizacji projektów partnerskich

Partnerstwa służące wspólnej realizacji projektu będą mogły być zawierane przez wszystkie podmioty bez ograniczeń. Obecnie jest to zabronione w odniesieniu do podmiotów między którymi występują określone powiązania. Dodatkowo przewidziano możliwość zmiany partnera w projekcie bez negatywnych konsekwencji dla realizowanego przedsięwzięcia.

Ochrona dóbr intelektualnych wnioskodawcy

Dokumenty złożone do instytucji przez wnioskodawców w toku postępowania konkursowego nie będą udostępniane. Zapewni to ochronę wszystkich informacji, które wnioskodawcy przekazują  instytucji w celu otrzymania dofinansowania.

Ułatwienia w rozliczaniu środków unijnych

Beneficjent nie będzie obciążany odsetkami w przypadku spóźnienia do 14 dni ze złożeniem wniosku rozliczającego środki – m.in. takie zmiany zostaną wprowadzone w ustawie o finansach publicznych. Nowa treść „ustawy wdrożeniowej” to nie jedyny czynnik, który wpłynie na procedury związane z wykorzystaniem funduszy UE. Obowiązują już znowelizowane wytyczne Ministra Rozwoju i Finansów m.in. w zakresie kwalifikowalności wydatków, które wprowadzają np. zmiany dotyczące zamówień udzielanych w ramach projektów. Dodatkowo wytyczne dotyczące wyboru projektów zostaną zmienione tak, aby w trakcie oceny projektu nie weryfikować dwukrotnie tych samych aspektów (rezygnacja z zasady „dwóch par oczu”) oraz aby w ocenie projektu – w celu poprawy jakości procesu oceny projektów – jako eksperci mogli uczestniczyć pracownicy innych instytucji. 

Od kiedy nowe regulacje mają obowiązywać?

Ustawa wchodzi w życie 2 września 2017 r., z wyjątkiem:

1. przepisu zobowiązującego Instytut Badań Edukacyjnych do podjęcia działań mających na celu zapewnienie nieprzerwanego funkcjonowania Zintegrowanego Rejestru Kwalifikacji od dnia 1 stycznia 2018 r., który obowiązuje już od 3 sierpnia 2017 r.;
2. zmian w ustawie o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości związanych z nałożeniem na Agencję nowych zadań w postaci prowadzenia działań mających na celu dostosowanie kształcenia do zapotrzebowania gospodarki oraz zmian w ustawie o pomocy społecznej związanych z modyfikacją przepisów obejmujących operacje finansowane w ramach Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym, które wchodzą w życie z dniem 1 września 2017 r.;
3. zmian w ustawie o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości oraz w ustawie o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji dotyczących wskazania Instytutu Badań Edukacyjnych w Warszawie, jako podmiotu prowadzącego Zintegrowany System Kwalifikacji, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2018 r.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl