Zmiany ustawy o Policji

Ostatnio uchwalono 2 nowelizacje ustawy o Policji. Pierwsza dotyczy m.in. sprawdzenia prewencyjnego, kontroli osobistej i przeszukania, druga - kosztów tymczasowego zakwaterowania policjanta przeniesionego do służby w innej miejscowości.

Wykonanie wyroku TK

Uchwalanie przez Sejm w dniu 14 grudnia 2018 r. ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw wiąże się z koniecznością wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 grudnia 2017 r. sygn. akt K 17/14 (Dz.U. z 2017 r., poz. 2405). Trybunał Konstytucji orzekł, że art. 219 § 2 Kodeksu postępowania karnego oraz art. 44 § 2 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia w zakresie, w jakim przewidują  przeszukanie osoby, nie określając granic tego przeszukania są niezgodne z art. 41 ust. 1 i art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Ponadto Trybunał orzekł o niezgodności z Konstytucją przepisów ustaw: o Policji, Straży Granicznej, strażach gminnych, Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego i ustawy o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym w zakresie, w jakim uprawniają do dokonywania kontroli osobistej, nie określając granic tej kontroli oraz w zakresie, w jakim nie przewidują sądowej kontroli zgodności z prawem dokonywania kontroli osobistej. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego obejmuje również stwierdzenie niezgodności z Konstytucją przepisów rozporządzeń wydanych na podstawie zakwestionowanych ustaw, które dotyczą przeprowadzania kontroli osobistej. Zgodnie z wyrokiem, niekonstytucyjne przepisy ustaw tracą moc obowiązującą z upływem 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw. Niekonstytucyjne przepisy rozporządzeń tracą moc obowiązującą  z upływem 12 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw.

Wprowadzane zmiany

Nowelizacja z 14 grudnia 2018 r. wykonuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 14 grudnia 2017 r. (sygn. akt K 17/14) poprzez określenie granic przeszukania, a także dostosowanie uprawnień funkcjonariuszy w zakresie kontroli osobistej do standardów zagwarantowanych w konstytucji. Zgodnie z ustawą kontrola osobista, a także przeglądanie zawartości bagaży i sprawdzania ładunków w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego będzie możliwe nie tylko w wypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary, ale także w celu znalezienia broni lub innych niebezpiecznych przedmiotów mogących służyć do popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary lub przedmiotów, których posiadanie jest zabronione albo mogących stanowić dowód w postępowaniu karnym. Kontrola osobista powinna przebiegać w sposób możliwie najmniej naruszający dobra osobiste osoby kontrolowanej oraz w zakresie niezbędnym w danych okolicznościach do zrealizowania celu kontroli.

Tak więc ustawodawca, w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, wprowadził zmiany w art. 227 Kodeksu postępowania karnego, precyzujące granice przeszukania. Nowe brzmienie art. 227 k.p.k, przy określaniu granic przeszukania, eksponuje obok dotychczasowej treści element niezbędności przeszukania dla osiągnięcia celu, zachowanie należytej staranności oraz poszanowanie prywatności. Dodać należy, że zgodnie z art. 44 § 5 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, przy przeprowadzaniu przeszukania, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego, w tym art. 227 k.p.k.

Obecnie regulacje dotyczące uprawnień funkcjonariuszy w zakresie kontroli osobistej zawarte są w ustawach i rozporządzeniach wykonawczych. Ustawodawca, w sposób pełny, reguluje uprawnienie do przeprowadzania kontroli osobistej bezpośrednio w ustawie. Wprowadzona została sądowa kontrola czynności realizowanych przez funkcjonariusza w ramach kontroli osobistej. Osobie kontrolowanej przysługuje zażalenie do sądu rejonowego właściwego dla miejsca kontroli osobistej w celu zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości jej dokonania. W przypadku stwierdzenia bezzasadności, nielegalności lub nieprawidłowości dokonania kontroli osobistej, sąd zawiadamia o tym prokuratora i właściwą  jednostkę organizacyjną danej służby. 

Nowelizacja reguluje również uprawnienie określone jako sprawdzenie prewencyjne. Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy, obecnie uprawnienie do dokonywania sprawdzenia prewencyjnego nie jest uregulowane w ustawie o Policji, lecz wynika z przepisów wykonawczych, w tym zarządzenia Komendanta Głównego Policji. Zgodnie z ustawą, sprawdzenie prewencyjne polega na manualnym sprawdzeniu osoby, zawartości jej odzieży oraz przedmiotów znajdujących się na jej ciele lub przez nią posiadanych, sprawdzeniu za pomocą środków technicznych, sprawdzeniu biochemicznym lub z wykorzystaniem psa służbowego, w zakresie niezbędnym do realizacji celu podejmowanych czynności w danych okolicznościach oraz w sposób możliwie najmniej naruszający dobra osobiste. Szerszy zakres sprawdzenia prewencyjnego ustawa przewiduje w stosunku do osób zatrzymanych, doprowadzanych lub konwojowanych. Może ono objąć wówczas m.in. także żądanie zdjęcia odzieży i dokonanie oględzin ciała. Okoliczności, w których funkcjonariusz będzie uprawniony do przeprowadzania sprawdzenia prewencyjnego, określone zostały w przepisach dotyczących poszczególnych formacji. Zgodnie z ustawą, w przypadku, gdy w toku sprawdzenia prewencyjnego osób zatrzymanych, doprowadzonych lub konwojowanych ujawniono broń lub przedmioty niebezpieczne sprawdzenie traktuje się jako kontrolę osobistą oraz stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące kontroli osobistej. Nowym uprawnieniem będzie więc sprawdzenie prewencyjne w celu m.in. ochrony przed bezprawnymi zamachami na życie lub zdrowie osób, zapobiegania zdarzeniom o charakterze terrorystycznym lub znalezienia i odebrania niebezpiecznych przedmiotów. Będzie można go dokonać „wzrokowo, manualnie lub z wykorzystaniem psa służbowego lub środków technicznych niezbędnych do wykrywania materiałów i urządzeń, których posiadanie jest zabronione”.

Zakres zmian wprowadzanych ustawą z dnia 14 grudnia 2018 r. jest szerszy, niż zakres kontroli dokonanej przez Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 17/14. Jest to następstwem podobieństwa uprawnień przyznawanych funkcjonariuszom różnych służb. Wymienić należy ustawę z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej, ustawę z dnia 8 grudnia 2017 r. o Służbie Ochrony Państwa oraz ustawę z dnia 26 stycznia 2018 r. o Straży Marszałkowskiej. Ponadto nowelizacja z dnia 14 grudnia 2018 r. wprowadza zmiany w z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej, ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP oraz ustawie z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.

Rodzaj i zakres zmian wprowadzanych do poszczególnych ustaw jest przy tym zróżnicowany ze względu na specyfikę służb.

Kiedy nowe przepisy zaczną obowiązywać?

Zgodnie z ww. nowelizacją w sprawach niezakończonych, w których przed dniem wejściem w życie ustawy złożono zażalenie na sposób przeprowadzenia kontroli osobistej lub przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunków, stosuje się nowe przepisy stanowiące o rozpatrywaniu zażalenia przez sąd. 

Zgodnie z jej przepisem końcowym, ustawa wejdzie w życie po upływie 3 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem przepisu stanowiącego o utrzymaniu w mocy, do dnia wejścia w życie nowych przepisów wykonawczych, rozporządzeń obecnie obowiązujących. Przepis ten wchodzi w życie w dniu następującym po dniu ogłoszenia ustawy.

Ustawa o zmianie ustawy o Policji 

Z kolei ustawa uchwalonej przez Sejm 6 grudnia 2018 r. przewiduje, że koszty tymczasowego zakwaterowania policjanta przeniesionego do służby w innej miejscowości będą pokrywane przez Policję przez cały okres pełnienia tej służby, a nie – jak dotychczas – przez 2 lata.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl