Rozdział V - Przedawnienie orzekania, wykonania kary oraz zatarcie ukarania

Kodeks wykroczen

Artykuły 45-46
Art. 45

§ 1

Karalność wykroczenia ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok; jeżeli w tym okresie wszczęto postępowanie, karalność wykroczenia ustaje z upływem 2 lat od zakończenia tego okresu.

§ 2

W razie uchylenia prawomocnego rozstrzygnięcia, przedawnienie biegnie od daty uchylenia rozstrzygnięcia.

§ 2a

W wypadku wszczęcia postępowania mediacyjnego czasu jego trwania nie wlicza się do okresu przedawnienia.

§ 3

Orzeczona kara lub środek karny nie podlega wykonaniu, jeżeli od daty uprawomocnienia się rozstrzygnięcia upłynęły 3 lata.

Komentarz

Artykuł 45 reguluje dwie odrębne instytucje prawa karnego - przedawnienie karalności wykroczenia oraz przedawnienie wykonania orzeczonej kary lub środka karnego. Są to instytucje mające na celu zapewnienie pewności prawa i stabilności sytuacji prawnej obywateli.

Przedawnienie karalności wykroczenia następuje po upływie roku od popełnienia czynu. Jeżeli jednak w tym okresie wszczęto postępowanie (np. przez sporządzenie wniosku o ukaranie), karalność przedawnia się dopiero po upływie 2 lat od zakończenia tego rocznego okresu. Oznacza to, że maksymalny termin przedawnienia karalności wykroczenia wynosi 3 lata od jego popełnienia.

W przypadku uchylenia prawomocnego rozstrzygnięcia przez sąd wyższej instancji, przedawnienie biegnie na nowo od daty uchylenia tego rozstrzygnięcia. Zapobiega to sytuacji, w której uchylenie orzeczenia prowadziłoby do automatycznego przedawnienia sprawy.

Ważnym unormowaniem jest wyłączenie czasu trwania postępowania mediacyjnego z okresu przedawnienia. Rozwiązanie to ma zachęcać strony do podejmowania prób polubownego załatwienia sprawy bez obawy o upływ terminu przedawnienia w czasie mediacji.

Przedawnienie wykonania kary następuje po upływie 3 lat od uprawomocnienia się rozstrzygnięcia. Po tym terminie orzeczona kara lub środek karny nie mogą być już wykonane, nawet jeśli wcześniej nie uległy przedawnieniu.

Art. 46

§ 1

Ukaranie uważa się za niebyłe po upływie 2 lat od wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania kary.

§ 2

Jeżeli ukarany przed upływem okresu przewidzianego w § 1 popełnił nowe wykroczenie, za które wymierzono mu karę aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny, ukaranie za oba wykroczenia uważa się za niebyłe po upływie 2 lat od wykonania, darowania albo od przedawnienia wykonania kary za nowe wykroczenie.

§ 3

Jeżeli orzeczono środek karny, uznanie ukarania za niebyłe nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem wykonania.

Komentarz

Artykuł 46 reguluje instytucję zatarcia ukarania, zwaną również uznaniem ukarania za niebyłe. Jest to automatyczna instytucja prawa karnego, której celem jest usunięcie negatywnych skutków prawnych wynikających z faktu ukarania za wykroczenie.

Podstawowa zasada zatarcia stanowi, że ukaranie uważa się za niebyłe po upływie 2 lat od wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania kary. Zatarcie następuje z mocy prawa, bez potrzeby wydawania jakiegokolwiek orzeczenia. Po zatarciu ukarania osoba ukarana może uznawać się za niekaraną i nie musi ujawniać faktu wcześniejszego ukarania.

Ustawodawca przewidział szczególną regulację dla sytuacji, gdy ukarany w 2-letnim okresie oczekiwania na zatarcie popełnił nowe wykroczenie, za które wymierzono mu karę aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny. W takim przypadku zatarcie obu ukarzeń następuje dopiero po upływie 2 lat od wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania kary za nowe wykroczenie. Rozwiązanie to ma charakter sankcyjny i wyraża negatywną ocenę powrotności do przestępstwa.

Ważnym ograniczeniem jest § 3, zgodnie z którym jeżeli orzeczono środek karny (np. zakaz prowadzenia pojazdów, przepadek przedmiotów), zatarcie ukarania nie może nastąpić przed wykonaniem, darowaniem lub przedawnieniem wykonania tego środka karnego. Zapobiega to sytuacji, w której zatarcie ukarania następowałoby przed wykonaniem wszystkich orzeczonych środków.

Zatarcie ukarania ma istotne praktyczne znaczenie - osoba, której ukaranie zostało zatarte, nie jest traktowana jako karana w przeszłości, co ma znaczenie m.in. przy ocenie recydywy czy okoliczności obciążających przy ewentualnym kolejnym postępowaniu.

Masz pytania dotyczące przedawnienia lub zatarcia ukarania?

Skorzystaj z profesjonalnej porady prawnej online. Nasi eksperci pomogą Ci ustalić, czy Twoja sprawa uległa przedawnieniu, wyjaśnią zasady zatarcia ukarania oraz doradzą w kwestiach związanych z konsekwencjami prawnymi wykroczeń i ich wpływem na Twoją sytuację prawną.

Zadaj pytanie prawnikowi