Rozdział XIX - Szkodnictwo leśne, polne i ogrodowe

Kodeks wykroczen

Artykuły 148-166
Art. 148

§ 1

Kto:
1) dokonuje w nienależącym do niego lesie wyrębu gałęzi, korzeni lub krzewów, niszczy je lub uszkadza albo karczuje pniaki,
2) zabiera z nienależącego do niego lasu wyrąbane gałęzie, korzenie lub krzewy albo wykarczowane pniaki,
podlega karze grzywny.

§ 2

Jeżeli czyn godzi w mienie osoby najbliższej, ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego.

§ 3

W razie popełnienia wykroczenia można orzec nawiązkę do wysokości 500 złotych.

Komentarz

Artykuł 148 chroni zasoby leśne przed nieuprawnionym pozyskiwaniem drewna i innych produktów leśnych. Penalizuje zarówno bezpośrednie wyrąb gałęzi, korzeni czy krzewów, jak i zabieranie już wyrąbanych elementów z cudzego lasu. Przepis ma zastosowanie tylko do lasów, które nie należą do sprawcy. W przypadku gdy pokrzywdzonym jest osoba najbliższa sprawcy, ściganie następuje tylko na żądanie pokrzywdzonego. Sąd może dodatkowo orzec nawiązkę.

Art. 149
Kto nabywa gałęzie, korzenie, krzewy lub pniaki wiedząc o tym, że pochodzą one z wykroczenia określonego w art. 148, lub pomaga do ich zbycia albo w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przyjmuje je lub pomaga do ich ukrycia,
podlega karze grzywny.

Komentarz

Artykuł 149 penalizuje paserstwo w zakresie produktów leśnych pochodzących z wykroczenia określonego w art. 148. Przepis obejmuje różne formy współdziałania z pierwotnym sprawcą - od nabywania nielegalnie pozyskanych gałęzi czy pniaków, przez pomoc w ich zbyciu, aż po przyjmowanie ich w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub pomoc w ukrywaniu. Warunkiem odpowiedzialności jest świadomość sprawcy, że przedmioty te pochodzą z wykroczenia.

Art. 150

§ 1

Kto uszkadza nienależący do niego ogród warzywny, owocowy lub kwiatowy, drzewo owocowe lub krzew owocowy,
podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny do 1500 złotych.

§ 2

Ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego.

§ 3

W razie popełnienia wykroczenia orzeka się nawiązkę do wysokości 1500 złotych.

Komentarz

Artykuł 150 chroni ogrody i uprawy owocowe przed uszkodzeniem. Przepis obejmuje ogrody warzywne, owocowe i kwiatowe oraz poszczególne drzewa i krzewy owocowe. Ściganie ma charakter prywatnoskargowy - następuje wyłącznie na żądanie pokrzywdzonego. W przypadku skazania sąd obligatoryjnie orzeka nawiązkę, która może wynieść do 1500 złotych, co ma charakter kompensacyjny dla pokrzywdzonego właściciela ogrodu.

Art. 151

§ 1

Kto pasie zwierzęta gospodarskie na nienależących do niego gruntach leśnych lub rolnych albo przez takie grunty w miejscach, w których jest to zabronione, przechodzi, przejeżdża lub przegania zwierzęta gospodarskie,
podlega karze grzywny do 500 złotych albo karze nagany.

§ 2

Jeżeli grunt jest zaorany, zasiany lub obsadzony, znajduje się w stanie sztucznego zalesienia, naturalnego odnowienia lub stanowi młodnik leśny do lat 20, sprawca
podlega karze grzywny.

§ 3

Karze określonej w § 2 podlega również ten, kto przejeżdża lub przegania zwierzęta gospodarskie przez wodę zamkniętą i zarybioną.

§ 4

Ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego.

§ 5

W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1, 2 lub 3 można orzec nawiązkę do wysokości 1500 złotych.

Komentarz

Artykuł 151 reguluje kwestie związane z wypasem zwierząt gospodarskich i poruszaniem się po cudzych gruntach. Paragraf pierwszy dotyczy sytuacji podstawowej - pasienia zwierząt lub przechodzenia przez cudze grunty w miejscach, gdzie jest to zabronione. Paragraf drugi przewiduje surowszą sankcję dla szczególnie wrażliwych obszarów - gruntów zaoranych, zasianych, obsadzonych lub młodych lasów, gdzie szkody mogą być większe. Paragraf trzeci chroni wody zamknięte i zarybione. Ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego, a sąd może dodatkowo orzec nawiązkę.

Art. 152

§ 1

Kto niszczy lub użytkuje kosodrzewinę znajdującą się na siedliskach naturalnych w górach lub na torfowiskach,
podlega karze grzywny do 1000 złotych albo karze nagany.

§ 2

W razie popełnienia wykroczenia można orzec nawiązkę do wysokości 500 złotych.

Komentarz

Artykuł 152 zapewnia szczególną ochronę kosodrzewinie, która rośnie na naturalnych siedliskach górskich i torfowiskach. Kosodrzewina pełni ważną rolę w ekosystemach górskich, chroniąc przed erozją i lawinami. Przepis penalizuje zarówno niszczenie, jak i użytkowanie (pozyskiwanie) kosodrzewiny. Ze względu na wartość przyrodniczą i krajobrazową tego gatunku, przepis dotyczy wyłącznie kosodrzewiny na siedliskach naturalnych.

Art. 153

§ 1

Kto w nienależącym do niego lesie:
1) wydobywa żywicę lub sok brzozowy, obrywa szyszki, zdziera korę, nacina drzewo lub w inny sposób je uszkadza,
2) zbiera mech lub ściółkę,
3) zbiera gałęzie, korę, wióry, trawę, wrzos, szyszki lub zioła albo zdziera darń,
4) zbiera grzyby lub owoce leśne w miejscach, w których jest to zabronione, albo sposobem niedozwolonym,
podlega karze grzywny do 250 złotych albo karze nagany.

§ 2

Jeżeli czyn godzi w mienie osoby najbliższej, ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego.

Komentarz

Artykuł 153 kataloguje różne formy bezprawnego korzystania z zasobów cudzego lasu. Obejmuje zarówno działania szkodzące drzewom (wydobywanie żywicy, nacięcia, zdzieranie kory), jak i zbieranie różnych produktów leśnych (mchu, ściółki, gałęzi, ziół). Osobny punkt dotyczy zbierania grzybów i owoców leśnych w miejscach zabronionych lub niedozwolonymi metodami. Kary są stosunkowo niskie ze względu na zazwyczaj niewielką szkodliwość pojedynczych czynów, jednak mają działać prewencyjnie.

Art. 154

§ 1

Kto na nienależącym do niego gruncie leśnym lub rolnym:
1) wydobywa piasek, margiel, żwir, glinę lub torf,
2) niszczy lub uszkadza urządzenia służące do utrzymania zwierząt lub ptaków,
3) (uchylony)
4) kopie dół lub rów,
podlega karze grzywny do 1000 złotych albo karze nagany.

§ 2

Kto na nienależący do niego grunt polny wyrzuca kamienie, odpady, złom lub padlinę niebędące odpadami lub inne nieczystości,
podlega karze grzywny nie niższej niż 500 złotych.

§ 2a

Usiłowanie wykroczenia określonego w § 2 oraz podżeganie do niego i pomocnictwo są karalne.

§ 2b

W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 2 można orzec obowiązek przywrócenia do stanu poprzedniego.

§ 3

Jeżeli czyn godzi w mienie osoby najbliższej, ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego.

Komentarz

Artykuł 154 chroni cudze grunty leśne i rolne przed różnymi formami dewastacji. Paragraf pierwszy penalizuje m.in. nieautoryzowane wydobywanie kopalin (piasku, żwiru, torfu), niszczenie urządzeń dla zwierząt czy kopanie dołów i rowów. Paragraf drugi z surowszą sankcją dotyczy wyrzucania śmieci na cudze grunty - przewiduje karę grzywny nie niższej niż 500 złotych. Karalne jest również usiłowanie oraz podżeganie i pomocnictwo do tego czynu. Sąd może orzec obowiązek uprzątnięcia śmieci.

Art. 155

§ 1

Kto na gruncie leśnym lub rolnym niszczy lub uszkadza urządzenia melioracyjne,
podlega karze grzywny.

§ 2

W razie popełnienia wykroczenia można orzec obowiązek zapłaty równowartości wyrządzonej szkody lub obowiązek przywrócenia do stanu poprzedniego.

Komentarz

Artykuł 155 chroni urządzenia melioracyjne, które mają kluczowe znaczenie dla gospodarki wodnej na gruntach rolnych i leśnych. Urządzenia melioracyjne to systemy rowów, drenów, przepustów i innych konstrukcji służących regulacji stosunków wodnych. Ich niszczenie może prowadzić do podtopień, erozji lub innych poważnych szkód. Sąd może zobowiązać sprawcę do naprawienia szkody finansowo lub poprzez przywrócenie urządzeń do sprawności.

Art. 156

§ 1

Kto na nienależącym do niego gruncie leśnym lub rolnym niszczy zasiewy, sadzonki lub trawę,
podlega karze grzywny do 500 złotych albo karze nagany.

§ 2

Jeżeli czyn godzi w mienie osoby najbliższej, ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego.

§ 3

W razie popełnienia wykroczenia można orzec nawiązkę do wysokości 500 złotych.

Komentarz

Artykuł 156 chroni uprawy rolne i leśne przed niszczeniem. Dotyczy zasiewów (roślin uprawnych wysianych na polu), sadzonek (młodych drzewek czy krzewów) oraz trawy na cudzym gruncie. Przepis ma zastosowanie zarówno do gruntów rolnych, jak i leśnych. Kara jest stosunkowo niska, ale sąd może dodatkowo orzec nawiązkę. W przypadku gdy pokrzywdzonym jest osoba najbliższa sprawcy, ściganie następuje tylko na wniosek pokrzywdzonego.

Art. 157

§ 1

Kto wbrew żądaniu osoby uprawnionej nie opuszcza lasu, pola, ogrodu, pastwiska, łąki lub grobli,
podlega karze grzywny do 500 złotych lub karze nagany.

§ 2

Ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego.

Komentarz

Artykuł 157 penalizuje odmowę opuszczenia cudzej nieruchomości pomimo wezwania przez osobę uprawnioną. Przepis chroni prawo właściciela lub posiadacza do wyłącznego korzystania ze swojego lasu, pola, ogrodu czy innych wymienionych obszarów. Warunkiem odpowiedzialności jest wcześniejsze żądanie opuszczenia nieruchomości przez osobę do tego uprawnioną. Ściganie ma charakter prywatnoskargowy - następuje tylko na żądanie pokrzywdzonego.

Art. 158

§ 1

Właściciel lub posiadacz lasu, który dokonuje wyrębu drzewa w należącym do niego lesie albo w inny sposób pozyskuje z tego lasu drewno niezgodnie z planem urządzenia lasu, uproszczonym planem urządzenia lasu lub decyzją określającą zadania z zakresu gospodarki leśnej albo bez wymaganego pozwolenia,
podlega karze grzywny.

§ 2

W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1 orzeka się przepadek pozyskanego drewna.

Komentarz

Artykuł 158 dotyczy specyficznej sytuacji - wykroczenia popełnianego przez właściciela lub posiadacza lasu na własnym gruncie. Przepis ten wynika z konieczności ochrony zasobów leśnych zgodnie z zasadami trwale zrównoważonej gospodarki leśnej. Nawet właściciel lasu nie może dowolnie wycinać drzew - musi działać zgodnie z planem urządzenia lasu lub odpowiednią decyzją administracyjną. Ustawa przewiduje obligatoryjny przepadek nielegalnie pozyskanego drewna.

Art. 159
Kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi w zakresie ochrony lasów, nie wykonuje zabiegów zapobiegających, wykrywających i zwalczających nadmiernie pojawiające się i rozprzestrzeniające się organizmy szkodliwe,
podlega karze grzywny.

Komentarz

Artykuł 159 nakłada na właścicieli i zarządców lasów obowiązek aktywnej ochrony lasu przed organizmami szkodliwymi (owadami, grzybami, bakteriami). Niedopełnienie tego obowiązku stanowi wykroczenie, ponieważ może prowadzić do rozprzestrzenienia się szkodników na większym obszarze, zagrażając także innym lasom. Przepis dotyczy zarówno działań zapobiegawczych, jak i wykrywania oraz zwalczania już pojawiających się zagrożeń.

Art. 160

§ 1

Kto, działając bez wymaganego zezwolenia, zmienia las na uprawę rolną,
podlega karze grzywny.

§ 2

W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1 można orzec obowiązek przywrócenia do stanu poprzedniego.

Komentarz

Artykuł 160 chroni powierzchnię leśną przed nielegalnym przekształcaniem w grunty rolne. Zgodnie z ustawą o lasach, zmiana przeznaczenia gruntów leśnych wymaga odpowiedniego zezwolenia. Przepis ma na celu zapobieganie zmniejszaniu się powierzchni lasów, które pełnią ważne funkcje środowiskowe, klimatyczne i gospodarcze. Sąd może zobowiązać sprawcę do przywrócenia stanu poprzedniego, czyli ponownego zalesiania terenu.

Art. 161
Kto, nie będąc do tego uprawniony albo bez zgody właściciela lub posiadacza lasu, wjeżdża pojazdem silnikowym, zaprzęgowym lub motorowerem do nienależącego do niego lasu w miejscu, w którym jest to niedozwolone, albo pozostawia taki pojazd w lesie w miejscu do tego nieprzeznaczonym,
podlega karze grzywny.

Komentarz

Artykuł 161 ogranicza ruch pojazdów w lasach. Przepis ma na celu ochronę gleby leśnej, roślinności i spokoju zwierząt przed niszczącym wpływem pojazdów mechanicznych. Penalizuje zarówno wjazd pojazdem w miejscach niedozwolonych, jak i pozostawianie pojazdu w lesie w miejscach do tego nieprzeznaczonych. Dotyczy różnych typów pojazdów - silnikowych, zaprzęgowych i motorowerów. Wyjątek stanowią osoby uprawnione (np. leśnicy, służby) oraz osoby mające zgodę właściciela lub posiadacza lasu.

Art. 162

§ 1

Kto w lasach zanieczyszcza glebę lub wodę albo wyrzuca do lasu kamienie, odpady, złom lub padlinę niebędące odpadami lub inne nieczystości, albo w inny sposób zaśmieca las,
podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny nie niższej niż 500 złotych.

§ 2

Jeżeli czyn sprawcy polega na zakopywaniu, zatapianiu, odprowadzaniu do gruntu w lasach lub w inny sposób składowaniu w lesie odpadów, sprawca
podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny nie niższej niż 1000 złotych.

§ 3

Usiłowanie wykroczenia określonego w § 1 lub 2 oraz podżeganie do niego i pomocnictwo są karalne.

§ 4

W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1 lub 2 można orzec obowiązek przywrócenia do stanu poprzedniego.

Komentarz

Artykuł 162 z dużą surowością traktuje zaśmiecanie i zanieczyszczanie lasów. Paragraf pierwszy penalizuje podstawowe formy zaśmiecania, przewidując karę grzywny nie niższej niż 500 złotych. Paragraf drugi dotyczy poważniejszych przypadków - składowania odpadów w lesie (zakopywanie, zatapianie) i przewiduje jeszcze surowsze sankcje, włącznie z aresztem. Karalne są także usiłowanie oraz podżeganie i pomocnictwo. Sąd może zobowiązać sprawcę do uprzątnięcia śmieci i przywrócenia lasu do stanu poprzedniego.

Art. 163
Kto w lesie rozgarnia ściółkę i niszczy grzyby lub grzybnię,
podlega karze grzywny albo karze nagany.

Komentarz

Artykuł 163 chroni leśną ściółkę i grzyby. Rozgarnianie ściółki leśnej (warstwy opadłych liści, igieł, gałązek) niszczy naturalny ekosystem leśny, pozbawia glebę ochrony i utrudnia regenerację lasu. Niszczenie grzybów lub grzybni również szkodzi ekosystemowi leśnemu, gdyż grzyby odgrywają kluczową rolę w obiegu materii i tworzeniu symbiozy z drzewami. Ze względu na relatywnie niewielką społeczną szkodliwość pojedynczych czynów, przepis przewiduje łagodne sankcje.

Art. 164
Kto wybiera jaja lub pisklęta, niszczy lęgowiska lub gniazda ptasie albo niszczy legowiska, nory lub mrowiska znajdujące się w lesie albo na nienależącym do niego gruncie rolnym,
podlega karze grzywny albo karze nagany.

Komentarz

Artykuł 164 zapewnia ochronę dzikim zwierzętom poprzez penalizację niszczenia ich siedlisk i potomstwa. Przepis obejmuje gniazda i lęgowiska ptaków, legowiska i nory ssaków oraz mrowiska. Dotyczy zarówno lasów, jak i cudzych gruntów rolnych. Wybieranie jaj czy piskląt, niszczenie gniazd, nor czy mrowisk stanowi poważne zagrożenie dla populacji dzikich zwierząt i równowagi ekologicznej. Przepis stanowi uzupełnienie ochrony gatunkowej zwierząt przewidzianej w innych aktach prawnych.

Art. 165
Kto w lesie, w sposób złośliwy, płoszy albo ściga, chwyta, rani lub zabija dziko żyjące zwierzę, poza czynnościami związanymi z polowaniem lub ochroną lasów, jeżeli czyn z mocy innego przepisu nie jest zagrożony karą surowszą,
podlega karze grzywny albo karze nagany.

Komentarz

Artykuł 165 chroni dzikie zwierzęta w lesie przed złośliwym nękaniem lub krzywdzeniem. Przepis penalizuje różne formy dręczenia zwierząt - od płoszenia i ścigania, przez chwytanie i ranienie, aż po zabijanie. Kluczowym elementem jest wymóg działania w sposób złośliwy, co odróżnia to wykroczenie od przypadkowego spłoszenia zwierzęcia. Przepis nie dotyczy czynności związanych z legalnym polowaniem czy ochroną lasów. Ma zastosowanie tylko wtedy, gdy czyn nie wypełnia znamion surowiej karanego przestępstwa.

Art. 166
Kto w lesie puszcza luzem psa, poza czynnościami związanymi:
1) z polowaniem,
2) ze szkoleniem psów będących zwierzętami wykorzystywanymi do celów specjalnych w rozumieniu art. 4 pkt 20 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. z 2023 r. poz. 1580), albo ich udziałem w akcji ratowniczej, w działaniach poszukiwawczych lub w działaniach związanych z ochroną granicy państwowej lub zapewnieniem bezpieczeństwa i porządku publicznego,
3) ze szkoleniem psów ratowniczych albo ich udziałem w akcji ratowniczej prowadzonej przez podmioty uprawnione do wykonywania ratownictwa na podstawie przepisów odrębnych,
podlega karze grzywny albo karze nagany.

Komentarz

Artykuł 166 zakazuje puszczania psów luzem w lesie, z wyjątkiem ściśle określonych sytuacji. Swobodnie biegnące psy stanowią zagrożenie dla dzikiej zwierzyny - płoszą zwierzęta, niszczą gniazda naziemne, mogą polować na dziką zwierzynę. Przepis przewiduje wyjątki dla polowania, działań służb mundurowych ze psami służbowymi, psów ratowniczych oraz ich szkolenia. Zakaz ma na celu ochronę dzikich zwierząt i zapewnienie spokoju w lesie, przy jednoczesnym poszanowaniu uzasadnionych potrzeb związanych z polowaniem i działalnością służb.

Masz problem prawny związany z lasem lub gospodarstwem rolnym?

Otrzymałeś mandat za wykroczenie leśne lub polne? Masz wątpliwości dotyczące przepisów o ochronie lasów i gruntów rolnych? Skorzystaj z profesjonalnej porady prawnej online. Nasi eksperci pomogą Ci w sprawach związanych ze szkodnictwem leśnym, polnym i ogrodowym oraz obroną Twoich praw.

Zadaj pytanie prawnikowi