Stan faktyczny
Moja mama rozwiodÅ‚a siÄ™ z moim ojcem 15 lat temu. WinÄ™ za rozkÅ‚ad pożycia sÄ…d przypisaÅ‚ ojcu. W tej chwili mama jest na rencie, dostaje okoÅ‚o 500 zÅ‚, do tego na mojego brata (po innym ojcu, który nie żyje, nie mieli Å›lubu) dostaje rentÄ™ rodzinnÄ… w kwocie 300 zÅ‚. Mój ojciec obecnie zarabia podobno 2800 zÅ‚ netto, może i wiÄ™cej. Jaka jest szansa na uzyskanie alimentów od niego dla mojej mamy? Mama choruje i potrzebne sÄ… jej lekarstwa, zabiegi. Ojciec ponownie siÄ™ ożeniÅ‚, z obecnÄ… żonÄ… nie ma dzieci, ale podobno adoptowali swojÄ… wnuczkÄ™, nie wiem, czy to adopcja, czy ustalenie prawnych opiekunów, wnuczka jest opóźniona w rozwoju. Ich sytuacja majÄ…tkowa (nieruchomoÅ›ci itp.) jest bardzo dobra, a mojej mamy znaczÄ…co gorsza. Moja mama nie chciaÅ‚aby wystÄ™pować w sÄ…dzie, tylko ewentualnie ustanowić mnie jako jej reprezentanta.
Opinia prawna
Niniejsza opinia została sporządzona na podstawie:
Ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 r., Nr 9, poz. 59 ze zmianami).
ObowiÄ…zek alimentacyjny
Opisana sytuacja w stanie faktycznym jest typowÄ… z punktu widzenia prawa rodzinnego, w której Pana mama skutecznie może domagać siÄ™ alimentów od byÅ‚ego męża. Zgodnie z bowiem z art. 60 kodeksu rodzinnego i opiekuÅ„czego "małżonek rozwiedziony, który nie zostaÅ‚ uznany za wyłącznie winnego rozkÅ‚adu pożycia i który znajduje siÄ™ w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania Å›rodków utrzymania w zakresie odpowiadajÄ…cym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwoÅ›ciom zarobkowym i majÄ…tkowym zobowiÄ…zanego". Tak wiÄ™c już z samej treÅ›ci zacytowanego przepisu wynika, iż Pana mam speÅ‚nia niezbÄ™dne przesÅ‚anki do uzyskania od byÅ‚ego męża alimentów. Wprawdzie wraz z orzeczeniem rozwodu ustajÄ… wiÄ™zi wczeÅ›niej łączÄ…ce małżonków, to jednak przyjmuje siÄ™, iż Å›wiadczenia alimentacyjne miÄ™dzy rozwiedzionymi małżonkami stanowiÄ… kontynuacjÄ™ powstaÅ‚ego przez zawarcie małżeÅ„stwa obowiÄ…zku wzajemnej pomocy w zakresie utrzymania. PoglÄ…d ten potwierdza miÄ™dzy innymi uchwaÅ‚a skÅ‚adu 7 sÄ™dziów SN z 2 lipca 1955 r., I CO 27/55 (OSN 1956, nr 2, poz. 33; PiP 1956, nr 4, s. 787; NP 1956, nr 3, s. 129).
Jak wspomniaÅ‚ Pan w opisie stanu faktycznego, winÄ™ rozkÅ‚adu pożycia, od której uzależniona jest możliwość domagania siÄ™ Å›wiadczeÅ„ alimentacyjnych przez Pana matkÄ™ na swojÄ… rzecz leży po stronie jej byÅ‚ego męża. Ma to znaczenie o tyle, iż orzeczenie rozwodu z winy jednego tylko z małżonków jest jednoznaczne z uznaniem go za wyłącznie winnego rozkÅ‚adu pożycia w rozumieniu art. 60 (potwierdza to orzeczenie SN z dnia 7 stycznia 1969 r., II CR 528/68, OSNCP 1969, nr 10 poz. 179).
Stan niedostatku
Stan niedostatku to druga niezbÄ™dna przesÅ‚anka, która powinna zostać speÅ‚niona po stronie byÅ‚ego małżonka uprawnionego z tytuÅ‚u obowiÄ…zku alimentacyjnego. Stan niedostatku nie musi istnieć w chwili orzeczenia rozwodu. Zgodnie z przeważajÄ…cym poglÄ…dem w doktrynie prawa rodzinnego żądanie Å›wiadczeÅ„ alimentacyjnych jest uzasadnione także wtedy, gdy uprawniony do alimentów małżonek znalazÅ‚ siÄ™ w niedostatku dopiero po upÅ‚ywie pewnego czasu od orzeczenia rozwodu.
O tym, iż rozwiedziony małżonek znajduje siÄ™ w niedostatku mówimy wtedy, gdy wÅ‚asnymi siÅ‚ami nie jest w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w caÅ‚oÅ›ci lub w części. SpoÅ›ród przyczyn powstania niedostatku, charakterystycznych dla stosunków miÄ™dzy rozwiedzionymi małżonkami, należy wymienić zwÅ‚aszcza niemożność podjÄ™cia pracy zarobkowej wskutek koniecznoÅ›ci zajmowania siÄ™ utrzymaniem i wychowaniem dzieci, a także brak kwalifikacji zawodowych do wykonywania takiej pracy, odpowiedniej do wieku, stanu zdrowia oraz posiadanych umiejÄ™tnoÅ›ci.
Usprawiedliwione potrzeby
Sam kodeks rodzinny i opiekuÅ„czy stanowi w art. 135, który ma także i tutaj zastosowanie, iż zakres Å›wiadczeÅ„ alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majÄ…tkowych możliwoÅ›ci zobowiÄ…zanego. Nie ma w przepisach katalogu potrzeb, które należy uznać za usprawiedliwione. Potrzeby poszczególnych osób sÄ… bardzo zróżnicowane ze wzglÄ™du na cechy osobowe, zainteresowania, nawyki, upodobania, wiek, wyksztaÅ‚cenie itp. "Potrzeby materialne i niematerialne każdego czÅ‚owieka ksztaÅ‚tujÄ… siÄ™ inaczej, obydwa te rodzaje potrzeb sÄ… ze sobÄ… sprzężone i tylko ich łączne zaspokojenie zapewnia godziwÄ… egzystencjÄ™.
W takim kontekÅ›cie można mówić o zaspokojeniu potrzeb usprawiedliwionych, które każdy uprawniony powinien mieć zapewnione. SÄ… one uzależnione od indywidualnych cech uprawnionego, tj. od wieku, stanu zdrowia, zawodu, pozycji spoÅ‚ecznej i dotychczasowej stopy życiowej" (uchwaÅ‚a PeÅ‚nego SkÅ‚adu SÄ…du Najwyższego - Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 16 grudnia 1987 r., sygn. akt III CZP 91/86, OSNCP 1988/4 poz. 42). W doktrynie przyjmuje siÄ™, iż skatalogowanie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego do alimentacji jest nie tylko niemożliwe, ale i zbÄ™dne. DecydujÄ… bowiem okolicznoÅ›ci konkretnego przypadku, co nadaje tym potrzebom wymiar indywidualny.
Granice roszczeń alimentacyjnych
GórnÄ… granicÄ… Å›wiadczeÅ„ alimentacyjnych sÄ… zarobkowe i majÄ…tkowe możliwoÅ›ci zobowiÄ…zanego. Jest to granica nieprzekraczalna nawet wtedy, gdyby ramy te uniemożliwiaÅ‚y pokrycie wszystkich usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego do alimentacji. Owe możliwoÅ›ci zobowiÄ…zanego nie sÄ… równoznaczne z wysokoÅ›ciÄ… faktycznych zarobków bÄ…dź też czystym dochodem z majÄ…tku. OczywiÅ›cie z reguÅ‚y bÄ™dzie tak, że oba pojÄ™cia siÄ™ pokryjÄ…, ale może siÄ™ zdarzyć, że ktoÅ› - z różnych powodów - osiÄ…ga mniejsze dochody, niż mógÅ‚by osiÄ…gać w jego sytuacji; wtedy punktem odniesienia bÄ™dÄ… nie faktyczne zarobki, a potencjalne.
Czas trwania obowiÄ…zku alimentacyjnego
Proszę pamiętać, iż obowiązek alimentacyjny Pana ojca względem Pana matki wygasłby, gdyby Pana matka zawarła nowy związek małżeński. Natomiast zawarcie przez Pana ojca nowego małżeństwa nie uchyla samo przez się jego obowiązku alimentacyjnego względem Pana mamy, chociaż - stosownie do okoliczności - może mieć wpływ na zakres tego obowiązku. Sąd bowiem uwzględnia fakt, że osoba zobowiązana ma także inne osoby na utrzymaniu. Znaczenie będą tu też miały dochody obecnej żony Pana ojca (bo od nich też zależy, w jakim stopniu spoczywa na nim obowiązek utrzymywania nowej rodziny). Dzieci adoptowane są traktowane tak samo, jak dzieci naturalne.
Ponieważ Pana ojciec zostaÅ‚ uznany za winnego rozkÅ‚adu pożycia, jego obowiÄ…zek nie jest ograniczony do okresu 5 lat od orzeczenia rozwodu (jak to ma miejsce w przypadku małżonka, który nie zostaÅ‚ uznany za winnego rozkÅ‚adu pożycia - art. 60 k.r.o.).
Pełnomocnictwo do występowania w sądzie
PeÅ‚nomocnikiem - oprócz adwokata czy radcy prawnego - może być także czÅ‚onek najbliższej rodziny, w tym m.in. zstÄ™pni (dzieci, wnuki). Może Pan zatem reprezentować Pana mamÄ™ w sÄ…dzie. Nie jest konieczne, by osobiÅ›cie stawiÅ‚a siÄ™ w sÄ…dzie, chyba że sÄ…d zechce jÄ… przesÅ‚uchać (siłą rzeczy nie da siÄ™ przesÅ‚uchać peÅ‚nomocnika zamiast samej strony). Do peÅ‚nomocnictwa wystarczy zwykÅ‚a forma pisemna, chyba że sÄ…d powziÄ…Å‚by wÄ…tpliwoÅ›ci - wtedy mógÅ‚by zażądać notarialnego poÅ›wiadczenia podpisu.
Strona dochodzÄ…ca alimentów jest z mocy ustawy zwolniona z kosztów, nie bÄ™dzie zatem koniecznoÅ›ci opÅ‚acania pozwu.
Podsumowanie
Z opisanego stanu faktycznego wynika, iż Pana mama speÅ‚nia wszystkie warunki niezbÄ™dne do tego, aby sÄ…d przyznaÅ‚ jej alimenty od byÅ‚ego męża. Pana mama nie zostaÅ‚a uznana za wyłącznie winnÄ… rozkÅ‚adu pożycia, znajduje siÄ™ też w niedostatku. Sam fakt przyznania alimentów wydaje siÄ™ wiÄ™c bezsporny. KwestiÄ… oceny sÄ…du pozostaje ich wysokość. SÄ…d weźmie pod uwagÄ™ możliwoÅ›ci zarobkowe Pana ojca oraz potrzeby Pana matki. ProszÄ™ nadto pamiÄ™tać, iż fakt zawarcia nowego zwiÄ…zku małżeÅ„skiego przez Pana ojca nie wpÅ‚ywa na możliwość uzyskania alimentów przez Pana matkÄ™, jednak może wpÅ‚ynąć na wysokość zasÄ…dzonych alimentów.