Alimenty - komu się należą i w jakiej wysokości?

Alimenty są to świadczenia należne od określonych członków rodziny osobom, które potrzebują pomocy materialnej, ponieważ nie są w stanie utrzymać się samodzielnie.

Przede wszystkim, obowiązek zapewnienia tej pomocy (w formie pieniężnej lub w naturze) spoczywa na najbliższej rodzinie - krewnych w linii prostej (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie, a także dzieci, wnuki i prawnuki) oraz rodzeństwie. W codziennym życiu ten obowiązek wynika z więzi, jaka łączy rodzinę i sprawia, że jej członkowie nawzajem sobie pomagają. Jednak nie zawsze w rodzinie kontakty układają się poprawnie. Dlatego jeśli zaistnieje taka konieczność osoba, która potrzebuje środków do życia, np. chora matka lub bezrobotny brat, może zwrócić się do sądu, aby ten nakazał zobowiązanemu dostarczenie pomocy. Taki wyrok będzie podlegał wykonaniu w drodze egzekucji, co oznacza, że o ściągnięcie potrzebnych sum można zwrócić się do komornika.

Komu i od kogo należą się alimenty?

Alimenty należą się:

• krewnym w linii prostej (dzieciom, wnukom, itd. oraz rodzicom, dziadkom itd.) i rodzeństwu,

• dzieciom, także pozamałżeńskim (gdy są niepełnoletnie - niezależnie od tego, czy znalazły się w niedostatku) - od obojga rodziców,

• matce pozamałżeńskiego dziecka (niezależnie od tego, czy znalazła się w niedostatku) - od ojca dziecka, w wysokości kosztów 3 miesięcznego utrzymania matki w okresie porodu,

• rozwiedzionemu małżonkowi, o ile nie został on uznany za wyłącznie winnego rozwodu i znajduje się w niedostatku - od byłego małżonka,

• osobie przysposobionej - od osoby przysposabiającej i odwrotnie, a w pewnych przypadkach także od krewnych przysposobionego (przysposabiającego),

• pasierbowi, ojczymowi i macosze, o ile przemawiają za tym zasady współżycia społecznego.

Alimentów w zasadzie możesz żądać wtedy, gdy:

1. znajdujesz się w niedostatku i

2. nie masz możliwości zapewnienia sobie środków utrzymania we własnym zakresie.

Niedostatek oznacza taką sytuację, w której osoba nie ma własnych środków utrzymania (np. nie pracuje, nie ma renty, emerytury, dochodów z majątku), które byłyby wystarczające dla zaspokojenia jej podstawowych potrzeb. To oznacza, że nawet jeśli ktoś ma dochody, ale są one zbyt małe, by pozwoliły mu się samodzielnie utrzymać - ma prawo domagać się alimentów jednak tylko, o ile w inny sposób nie jest w stanie zapewnić sobie środków do życia. Chodzi tu więc o podstawowe potrzeby umożliwiające przeżycie.

Jeśli znajdziesz się w niedostatku i chcesz żądać pomocy od krewnych, w pierwszej kolejności zobowiązani do świadczenia alimentacyjnego są:

1. twoje dzieci, wnuki i dalsi zstępni,

2. rodzice, dziadkowie i dalsi wstępni (jeżeli nie ma zobowiązanych z grupy 1),

3. rodzeństwo (jeśli nie ma zobowiązanych z grupy 1 i 2).

Gdy zobowiązanych jest kilku w tej samej linii (np. są dzieci i wnuki), to obowiązek spoczywa w pierwszej kolejności na osobie bliższej stopniem (dzieci), a gdy w tej grupie jest kilku zobowiązanych (np. troje dzieci) - od wszystkich można żądać alimentów.

Do kiedy rodzice mają obowiązek utrzymywać swoje dzieci?

Obowiązek utrzymywania dzieci, który spoczywa na rodzicach nie zależy od tego, czy dziecko znajduje się w niedostatku. Jest to cecha szczególna tego uprawnienia do alimentów - tylko w przypadku dzieci (inaczej niż w przypadku wszystkich innych osób uprawnionych). Dziecko nie musi zatem wykazywać, że jest w niedostatku; wystarczy, że wykaże usprawiedliwione potrzeby.

Rodzice mają obowiązek utrzymywania dzieci do czasu, gdy będą one w stanie utrzymać się samodzielnie, a zatem nie zawsze będzie to moment osiągnięcia przez nie pełnoletności.

Ten czas będzie zależał od konkretnej sytuacji: od tego kiedy dziecko zdobędzie zawód i będzie mogło podjąć pracę. Przyjmuje się przykładowo, że osoba będąca na studiach (nie mająca jeszcze tytułu) ma prawo żądać od rodziców środków utrzymania do czasu ukończenia studiów, natomiast dziecko, które jest niepełnosprawne może potrzebować pomocy rodziców przez całe życie.

 Rodzice mogą jednak uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

Od czego zależy wysokość alimentów?

Wysokość świadczeń należnych uprawnionej osobie zależy od jej usprawiedliwionych potrzeb, a także od możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji.

Potrzeby osoby, która chce otrzymać alimenty to nie tylko to, co niezbędne do życia, czyli podstawowe środki, ale także te środki, które pozwolą jej na funkcjonowanie w środowisku, w którym żyje (np. studenckim). Możliwości zobowiązanego muszą być większe ponadto, czego potrzebuje on do utrzymania siebie i swojej rodziny. Wysokość alimentów zależy zatem od porównania sytuacji obu osób - uprawnionej i zobowiązanej.

Co zrobić jeśli osoba zobowiązana nie płaci alimentów?

Dochodzenie roszczeń z tytułu alimentów dokonuje się w procesie sądowym. Sądem właściwym jest zwykle sąd rodzinny. Po uzyskaniu wyroku zasądzającego alimenty w określonej wysokości należy udać się do komornika, który na podstawie klauzuli wykonalności nadanej przez sąd z urzędu wyrokowi przyznającemu alimenty będzie prowadził przymusową egzekucję alimentów.

Pamiętaj, że:

• Każdemu wyrokowi zasądzającemu alimenty sąd nadaje z urzędu klauzulę wykonalności, a ponadto sąd może wszcząć egzekucję tych świadczeń z urzędu.

• Można żądać obniżenia wysokości alimentów zasądzonych prawomocnym wyrokiem, jeśli zaszły nowe okoliczności, które uzasadniają zmianę wysokości świadczeń.

• Jeżeli w ciągu minionych 3 lat do czasu wystąpienia do sądu z żądaniem alimentów osoba, który była już do tych świadczeń zobowiązana swoim zachowaniem sprawiła, że nie ma możliwości utrzymania się (np. zrezygnowała z pracy), zmiany wynikającej z tego zachowania nie uwzglednia sie przy ustalaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych.

• Uporczywe niepłacenie zasądzonych wyrokiem alimentów jest przestępstwem na mocy art. 209 § 1 kodeksu karnego, za które generalnie grozi kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo do roku pozbawienia wolności. Jeżeli zaś sprawca tego czynu naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964 r., Nr 9, poz. 59, ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.