Nabycie spadku przez pełnomocnika - opinia prawna

W 1996 r. umarł mój ojciec. Dwa lata po śmierci ojca zostałam wezwana do sądu rejonowego na sprawę o stwierdzenie spadku. Moja Matka chciała, abym się zrzekła spadku, lecz sędzia prowadzący sprawę odparł, że do tego trzeba osobnej sprawy. W związku z tym, po zakończeniu postępowania o stwierdzenia nabycia spadku zaprowadziła mnie do notariusza, bym "przynajmniej" podpisała pełnomocnictwo "do reprezentowania mocodawczyni w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po ojcu i do zawarcia umowy działu spadku (zniesienia współwłasności) po ojcu na warunkach według uznania pełnomocnika, w skład którego wchodzi m.in. (…), wyrażając zgodę aby pełnomocnik był drugą stroną czynności prawnej oraz do rozporządzania pod tytułem odpłatnym lub darmym, na rzecz dowolnych osób, na warunkach według uznania pełnomocnika, dokumentami obligacji na okaziciela, indeksowanej drugiej rocznej pożyczki państwowej, o nominale 100 zł każda, zdeponowanymi na podstawie świadectwa depozytowego …". Niestety w trakcie trwania postępowania nie otrzymałam od matki żadnych dokumentów, dopiero po wysłaniu faxu do sądu otrzymałam list, zaadresowany do matki, otwarty i przesłany do mnie, z kopią postanowienia, iż ja, mój brat i moja matka nabyliśmy spadek w 1/3 części każde. W dokumentach przesłanych przez sąd znalazło się też zawiadomienie, że w księdze wieczystej nieruchomości wpisano, że nieruchomość należy w 4/6 do matki, a w 1/6 do mnie i w 1/6 do mego brata. Czy mogę domagać się wypłaty mojego spadku? W skład spadku wchodzi działka z domem letniskowym oraz druga działka niezabudowana. Oprócz tego wiem, iż matka posiada konta dewizowe – czy sąd może ustalić ile jest na kontach? Poza tym ma też mieszkanie własnościowe.

Opinia prawna

Z analizy przedstawionego przez Panią stanu faktycznego wynika, że:

• wydane zostało postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po ojcu, z którego wynika, że spadek nabyły 3 osoby (żona, córka i syn zmarłego) po 1/3,
• w skład spadku wchodzi dwie działki (nie wiemy czy jest to jedna nieruchomość, czy też dwie odrębne),
• w księdze wieczystej wpisano, że nieruchomość stanowi współwłasność 3 osób: żony zmarłego – 4/6, jego córki (czyli Pani) – 1/6 i jego syna – 1/6,
• u notariusza matka została ustanowiona pełnomocnikiem "do reprezentowania mocodawczyni w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po ojcu i do zawarcia umowy działu spadku (zniesienia współwłasności) na warunkach według uznania pełnomocnika w skład, którego wchodzi m.

  in.(…), wyrażając zgodę aby pełnomocnik był drugą stroną czynności prawnej oraz do rozporządzania pod tytułem odpłatnym lub darmym, na rzecz dowolnych osób, na warunkach według uznania pełnomocnika, dokumentami obligacji na okaziciela, indeksowanej drugiej rocznej pożyczki państwowej, o nominale 100 zł każda, zdeponowanymi na podstawie świadectwa depozytowego...”

Postępowanie spadkowe zostało zakończone, wpis w księdze wieczystej nastąpił do zakończeniu tego postępowania. Trzeba zaznaczyć, że Sąd postąpił prawidłowo, wysyłając do matki odpis powyższego postanowienia, gdyż to matka była pełnomocnikiem w tym postępowaniu. Innymi słowy, sąd nie był zobowiązany przesyłać bezpośrednio do Pani tego postanowienia.

Z analizy przedstawionego stanu faktycznego nie wynika wprost, czy doszło już do działu spadku, czy też nie. Nie przesądza o tym wpis do księgi wieczystej, który dokonany został w oparciu o postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Po dokonanym wpisie do księgi wieczystej matka (jako pełnomocnik), mogła dokonać umownego działu spadku, posiadała bowiem do tego stosowne pełnomocnictwo od Pani i brata. Jeżeli jeszcze tego nie dokonała, to do czasu odwołania pełnomocnictwa ciągle może tego dokonać. Aby temu zapobiec, należałoby odwołać pełnomocnictwo. W tym celu konieczne jest przesłanie stosownego oświadczenia matce oraz do kancelarii notarialnej, gdzie było ono udzielone.

Należy zaznaczyć, że jeżeli matka występowała w Pani imieniu w umowie dzielącej spadek i z tego tytułu osiągnęła korzyść, jest zobowiązana ją zwrócić (w przypadku np. sprzedaży jest zobowiązana oddać Pani cenę sprzedaży).
W tym miejscu należy wskazać, iż najprawdopodobniej w sposób prawidłowy wpisano Pani matkę jako współwłaścicielkę w 4/6 części, bowiem nieruchomość stanowiła najprawdopodobniej współwłasność matki i ojca, dlatego w skład masy spadkowej wchodziła wyłącznie ½ nieruchomości.

Najłatwiej byłoby ustalić czy doszło do działu spadku czy też nie, prosząc o stosowną informację matkę. Kolejną wskazówką ułatwiająca ustalenie czy doszło do działu spadku byłoby badanie księgi wieczystych, gdzie była Pani wpisana jako współwłaścicielka, bowiem w przypadku działu spadku lub sprzedaży udziału, w księdze wieczystej figurowaliby inni współwłaściciele.

Biorąc pod uwagę, iż notariusz jest zobowiązany złożyć stosowny wniosek o zmianę wpisu w księdze wieczystej, badanie księgi wieczystej pozwoliłoby na ustalenie aktualnego stanu prawnego nieruchomości i udzieliłoby odpowiedzi, czy doszło do działu.

Jeśli nie doszło do działu spadku, to zarówno Pani jak i brat, może się domagać działu. Dział spadku może nastąpić w drodze umownej lub w drodze postępowania sądowego. Jeśli dział spadku miałby nastąpić w drodze umowy miedzy spadkobiercami, wymagana jest forma aktu notarialnego jako, że w skład spadku wchodzą nieruchomości. W umowie strony mogą dowolnie ustalić poszczególne składniki, które im przypadną w zakresie posiadanego udziału w spadku.

W przypadku braku porozumienia stron co do przedmiotów wchodzących w skład spadku lub sposobu podziału, można wnieść sprawę do sądu. W trakcie postępowania sąd będzie ustalał, co wchodzi w skład spadku, a następnie dokona podziału majątku spadkowego. Udowodnienie co wchodziło w skład spadku spoczywa na stronach postępowania, co oznacza, że w przypadku podnoszenia przez Panią twierdzeń, że w skład spadku wchodziły środki pieniężne (wspomniane konta dewizowe), należy to udowodnić. Należy jednak podkreślić, ze sąd, na wniosek, może występować do banków, biur maklerskich, funduszy inwestycyjnych z żądaniem udostępnienia stosownych informacji.
Dział spadku może nastąpić w ten sposób, że majątek spadkowy zostanie bądź podzielony, bądź większość składników lub wszystkie zostaną przekazane jednej osobie z obowiązkiem spłaty, bądź zostanie sprzedany a strony dokonają podziału otrzymanej ze sprzedaży kwoty.

Reasumując należy ustalić czy doszło do działu spadku czy też nie. Jeżeli doszło do działu spadku i zbycia części spadku przypadającej na Panią, może Pani żądać wydania korzyści. Jeżeli nie doszło do działu spadku, może Pani żądać dokonania takiego podziału bądź w drodze stosownej umowy bądź w drodze postępowania sądowego. To drugie roszczenie nie podlega przedawnieniu.

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.