Alimenty na dziecko od ojca biologicznego.

Odpowiedź prawnika: Alimenty na dziecko od ojca biologicznego.

Niniejsza opinia została sporządzona na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jednolity - Dz.U.2012.788) – dalej: k.r.o. oraz aktualnych komentarzy doktryny i orzecznictwa odnoszących się do rozpatrywanych kwestii.

Zgodnie z art. 128 kodeksu k.r.o., obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.

Natomiast w świetle treści art. 133 k.r.o.:

Art. 133. § 1. Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. 

Art. 62. § 1. Jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji.

(…)

Powyższe domniemanie ojcostwa Pani męża może być obalone tylko na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Dziecko nie może bowiem mieć dwóch ojców. W związku z tym, w chwili obecnej biologiczny ojciec dziecka nie jest zobowiązany do żadnych świadczeń na jego rzecz, a Pani nie może się tych świadczeń skutecznie domagać.

Powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa może wytoczyć Pani mąż. Zgodnie z art. 63 k.r.o., mąż matki może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę, nie później jednak niż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Mąż matki powinien wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa przeciwko dziecku i matce, a jeżeli matka nie żyje - przeciwko dziecku. Samo zaprzeczenie ojcostwa następuje przez wykazanie, że mąż matki nie jest ojcem dziecka.

Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa Pani męża może wytoczyć również Pani. Zgodnie z art. 69 § 1 k.r.o., matka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa swego męża w ciągu sześciu miesięcy od urodzenia dziecka. Matka powinna wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa przeciwko mężowi i dziecku, a jeżeli mąż nie żyje - przeciwko dziecku.

Jeśli ww. terminy na wytoczenie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa minęły, powództwo może wytoczyć prokurator, jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego; wytoczenie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa oraz o ustaleniebezskuteczności uznania ojcostwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka. Jak wskazano w doktrynie, „Prokurator nie jest związany terminami do wytoczenia powództwa o prawa stanu, w przeciwieństwie do ojca, matki lub dziecka (por. wyrok SN z dnia 21 marca 1968 r., II CR 39/68, LEX nr 6300 (…)” (G. Jędrejek, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Pokrewieństwo i powinowactwo. Komentarz do art. 61(7)-144(1), LEX, 2014, komentarz do art. 86).

Postępowanie dowodowe w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa ma udowodnić, że mąż matki nie jest ojcem dziecka. Niewystarczające jest zatem uprawdopodobnienie, że mąż matki nie jest ojcem dziecka. Jak wskazał SN w wyroku z dnia 13 grudnia 2000 r., III CKN 1422/00 (LEX nr 46104): „Celem procesu o zaprzeczenie ojcostwa nie jest ustalenie ojcostwa biologicznego męża matki, lecz obalenie ustawowego domniemania, że dziecko od niego pochodzi". Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa wchodzi w grę wówczas, gdy obowiązuje domniemanie z art. 62 § 1 k.r.o. (por. wyrok SN z dnia 2 grudnia 1971 r., II CR 539/71, LEX nr 7027). Nie budzi wątpliwości, że w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa podstawowe znaczenie ma dowód z badań DNA. Sąd powinien dopuścić dowód z badań DNA w każdym przypadku, jeżeli z wnioskiem takim wystąpi strona, a w zdecydowanej większości spraw – także z urzędu. Powyższy pogląd co do dowodu z grupowego badania krwi wyraził SN w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 9 czerwca 1976 r., III CZP 46/75 (OSNCP 1976, nr 9, poz. 184). Natomiast w uzasadnieniu wyroku z dnia 22 lutego 2008 r., V CSK 432/07 (LEX nr 371385), SN podkreślił, że: „Obecnie badania genetyczne stały się standardowym środkiem dowodowym, a dokonanie tego rodzaju badań może nastąpić nie tylko na podstawie badania krwi, lecz także innych tkanek czy wydzielin. Nie oznacza to jednak, że zmienił się przez to ściśle osobisty charakter ustalanych cech". Dowodem, który pozwala wyłączyć ojcostwo męża matki, jest także dowód z grupowego badania krwi (por. wyrok SN z dnia 15 lipca 1981 r., II CR 271/81, LEX nr 8342). Zgodnie z tezą wyroku SN z dnia 18 sierpnia 1967 r., II CR 157/67 (LEX nr 6206): „Wykluczenie ojcostwa na podstawie grupowego badania krwi obala domniemanie ojcostwa męża matki dziecka, choćby nawet ten ostatni miał z nią stosunki cielesne w okresie koncepcyjnym". W wyroku z dnia 29 stycznia 1987 r., III CRN 401/86 (LEX nr 3349), SN stwierdził, że: „W sprawach o ustalenie praw stanu cywilnego osoby sąd nie może nie uwzględnić wniosku o przeprowadzenie badania krwi metodą układu HLA, jeśli dokonane badanie krwi, przy wykorzystaniu dotychczas stosowanych układów, nie pozwoliło na wykluczenie ojcostwa".

Po zakończeniu sprawy dotyczącej zaprzeczenia ojcostwa Pani męża konieczne będzie ustalenie ojcostwa biologicznego ojca. Na mocy art. 72 § 1 k.r.o., jeżeli domniemanie ojcostwa Pani męża zostanie obalone, ustalenie ojcostwa może nastąpić albo przez uznanie ojcostwa albo na mocy orzeczenia sądu. Uznanie ojcostwa następuje, gdy mężczyzna, od którego dziecko pochodzi, oświadczy przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, że jest ojcem dziecka, a matka dziecka potwierdzi jednocześnie albo w ciągu trzech miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny, że ojcem dziecka jest ten mężczyzna. Uznanie ojcostwa może nastąpić także przed sądem opiekuńczym. Z kolei sądowego ustalenia ojcostwa może żądać dziecko, jego matka oraz domniemany ojciec dziecka. Dziecko albo matka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko domniemanemu ojcu, a gdy ten nie żyje - przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. Domniemany ojciec dziecka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko dziecku i matce, a gdy matka nie żyje - przeciwko dziecku.

Oczywiście najłatwiej będzie jeśli po zaprzeczeniu ojcostwa Pani męża, biologiczny ojciec uzna dziecko przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Jeśli tego nie zrobi, konieczne będzie sądowe ustalenie ojcostwa. Również z tym postępowaniu kluczowy będzie dowód z badania DNA. Ustalenie ojcostwa, jeżeli dziecko urodziło się w małżeństwie, może nastąpić dopiero po uprawomocnieniu się wyroku o zaprzeczeniu ojcostwa (por. wyrok SN z dnia 24 maja 1966 r., III CR 91/66, LEX nr 490).

Uznanie ojcostwa lub sądowe ustalenie ojcostwa stanowić będzie podstawę wpisu do aktu urodzenia dziecka danych dotyczących osoby ojca. W dalszej kolejności będzie Pani mogła żądać od ojca dziecka alimentów.

Podsumowanie: