Czas na wszczęcie postępowania przygotowawczego

Odpowiedź prawnika: Czas na wszczęcie postępowania przygotowawczego

Przytoczone w pytaniu przepisy brzmią następująco: „Art. 234. Kto, przed organem powołanym do ścigania lub orzekania w sprawach o przestępstwo, w tym i przestępstwo skarbowe, wykroczenie, wykroczenie skarbowe lub przewinienie dyscyplinarne, fałszywie oskarża inną osobę o popełnienie tych czynów zabronionych lub przewinienia dyscyplinarnego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Art. 235. Kto, przez tworzenie fałszywych dowodów lub inne podstępne zabiegi, kieruje przeciwko określonej osobie ściganie o przestępstwo, w tym i przestępstwo skarbowe, wykroczenie, wykroczenie skarbowe lub przewinienie dyscyplinarne albo w toku postępowania zabiegi takie przedsiębierze, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.” Artykuł 234 sankcjonuje zatem przestępstwo fałszywego oskarżenia. Chodzi o oskarżenie osoby, która nie popełniła w ogóle zarzucanego jej czynu, a nie o oskarżenie o popełnienie czynu o surowszej kwalifikacji prawnej niż ten, który faktycznie popełniła. Sprawca musi mieć świadomość fałszywości oskarżenia. Nie wystarcza świadomość możliwości fałszywości oskarżenia i godzenie się na taką ewentualność. Ta ostatnia sytuacja ma miejsce zawsze, gdy mamy do czynienia z podejrzanymi o popełnienie przestępstwa, przestępstwa skarbowego, wykroczenia, wykroczenia skarbowego czy przewinienia dyscyplinarnego, a te podejrzenia obligują do całkiem legalnych działań. Innymi słowy, jeżeli osoba była podejrzaną o popełnienie przestępstwa, to nie może być mowy o przestępstwie z artykułu 234. Artykuł 235 natomiast dotyczy problemu kierowania przeciwko określonej osobie ścigania o przestępstwo, przestępstwo skarbowe, wykroczenie, wykroczenie skarbowe lub przewinienie dyscyplinarne, ale nie przez fałszywe oskarżenie, tylko poprzez tworzenie fałszywych dowodów lub inne podstępne zabiegi. Dotyczy to tylko dowodów obciążających daną osobę. Obydwa przestępstwa ścigane są z oskarżenia publicznego, czyli zawiadomienie i przestępstwie nie wszczyna jeszcze postępowania, ponieważ wszcząć je może dopiero prokurator. Zakładając, iż jest Pani z punktu widzenia kodeksu postępowania karnego uczestnikiem postępowania, należy tu przytoczyć artykuł 16 tego aktu. Zgodnie z nim Jeżeli organ prowadzący postępowanie jest obowiązany pouczyć uczestników postępowania o ciążących obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach, brak takiego pouczenia lub mylne pouczenie nie może wywoływać ujemnych skutków procesowych dla uczestnika postępowania lub innej osoby, której to dotyczy.

Treść artykułu 16 dotyka każdego „uczestnika postępowania”, czyli osobę występującą w postępowaniu w określonej roli, uznanej przez prawo, która swoim zachowaniem wpływa na bieg postępowania. Uczestnikami procesu, których uprawnienia określono, są strony procesowe, a także przedstawiciele procesowi stron, z wyłączeniem tych spośród nich, którzy wykonują swoje funkcje zawodowo. Ustawodawca nakłada bezwzględny obowiązek pouczenia przez organ prowadzący postępowanie prawne o prawach i obowiązkach przysługujących uczestnikom procesu na każdym etapie postępowania karnego. Powinność nałożona na organy dotyczy przede wszystkim kwestii mających dla stron najistotniejsze znaczenie, takich jak skutki prawne określonego zachowania się czy wymagane prawem formy i terminy wnoszenia środków odwoławczych. Z powyższego wynika, iż tylko w przypadku, gdy jest Pani/Pan stroną postępowania w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania karnego, ma Pani prawo, a organ prowadzący obowiązek informowania o przebiegu postępowania, o tym, czy postępowanie zostało wszczęte, umorzone, zawieszone. W jakiej sytuacji stawia to Panią/Pana.