Darowizna na rzecz zstępnych a dziedziczenie

Odpowiedź prawnika: Darowizna na rzecz zstępnych a dziedziczenie

Kwestia obdarowania tylko jednego ze zstępnych nie pozostaje bez znaczenia z punktu widzenia prawa spadkowego.

Znajduje to swoje moralne uzasadnienie bowiem darczyńca uszczupla swój majątek pod tytułem darmym, tym samym ogranicza to co odziedziczą po nim spadkobiercy. Ustawodawca postanowił zabezpieczyć spadkobierców, zaliczając darowizny na rzecz schedy spadkowej, czy uwzględniając je przy wyliczaniu zachowku.

W kwestii zaliczenia darowizny na schedę spadkową, należy przytoczyć następujący przepisy Kodeksu cywilnego:

Art.1039.§1.Jeżeli w razie dziedziczenia ustawowego dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn, chyba że z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna została dokonana ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia.

§2.Spadkodawca może włożyć obowiązek zaliczenia darowizny na schedę spadkową także na spadkobiercę ustawowego nie wymienionego w paragrafie poprzedzającym.

§3.Nie podlegają zaliczeniu na schedę spadkową drobne darowizny zwyczajowo w danych stosunkach przyjęte.

Art.1040.Jeżeli wartość darowizny podlegającej zaliczeniu przewyższa wartość schedy spadkowej, spadkobierca nie jest obowiązany do zwrotu nadwyżki. W wypadku takim nie uwzględnia się przy dziale spadku ani darowizny, ani spadkobiercy zobowiązanego do jej zaliczenia.

Art.1041.Dalszy zstępny spadkodawcy obowiązany jest do zaliczenia na schedę spadkową darowizny uczynionej przez spadkodawcę jego wstępnemu.

Art.1042.§1. Zaliczenie na schedę spadkową przeprowadza się w ten sposób, że wartość darowizn podlegających zaliczeniu dolicza się do spadku lub do części spadku, która ulega podziałowi między spadkobierców obowiązanych wzajemnie do zaliczenia, po czym oblicza się schedę spadkową każdego z tych spadkobierców, a następnie każdemu z nich zalicza się na poczet jego schedy wartość darowizny podlegającej zaliczeniu.

§2. Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili działu spadku.

§3.Przy zaliczaniu na schedę spadkową nie uwzględnia się pożytków przedmiotu darowizny.

Przepisy te poza sytuacjami wyjątkowymi wyłączającymi zaliczenie darowizny do schedy spadkowej statuują, że otrzymana darowizna w istocie pomniejsza późniejszy udział w spadku osób obdarowanych. Należy jednak zaznaczyć, iż w sytuacji gdy darowizna przewyższa schedę, to obdarowany, nie ma obowiązku zwroty takiej nadwyżki. Stanowi o tym wprost cytowany art. 1040 KC. Należy również zaznaczyć, że jeśli spadkodawca zwolnił spadkobiercę z zaliczenia darowizny na rzecz schedy -wówczas obdarowany dziedziczy spadek na zasadach ogólnych i w taki też sposób uczestniczy w podziale (tak jakby darowizny nie było).

Powyższa sytuacja dotyczy tzw. dziedziczenia ustawowego, tj. sytuacji gdy nie ma testamentu. W sytuacji gdy jest testament mamy do czytelniana z dziedziczeniem uregulowanym tymże dokumentem. W sytuacji gdyby jeden ze zstępnych nie zostaje powołany testamentem do spadku przysługuje mu tzw. zachowek, przy wyliczaniu którego również bierze się pod uwagę darowizny poczynione za życia spadkodawcy. W kontekście zachowku warto wskazać na następujące przepisy:

Art.991.§1.Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni -dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach -połowa wartości tego udziału

§2.Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Art.992.Przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.

Art.993.Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny uczynione przez spadkodawcę.