Czy dalsi krewni spadkodawcy mają prawa do spadku?

Kolejność dziedziczenia ustawowego

Według zasad określonych w regulacjach spadkobrania, w myśl reguł tzw. dziedziczenia ustawowego, w pierwszej grupie (kręgu) do dziedziczenia dochodzą zstępni spadkodawcy (tj. dzieci, wnuki itd.) oraz jego małżonek.

W przypadku braku zstępnych uprawnionych do spadkobrania (nie tylko z powodu fizycznego nieistnienia, ale także na skutek uznania za niegodnego dziedziczenia, odrzucenia spadku czy zrzeczenia się dziedziczenia), do spadku dochodzą uprawnieni z drugiego kręgu, tzn. małżonek spadkodawcy i jego rodzice. W przypadku gdy brak jest zstępnych oraz małżonka cały spadek dziedziczą rodzice, jeżeli zaś jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, udział mu przypadający przysługuje rodzeństwu spadkodawcy. Jeśli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku a pozostawiło zstępnych, jego udział przypada tymże zstępnym. W braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy. Gdy któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym, (tj. rodzeństwo rodziców spadkodawcy i ich zstępni). Trzeba mieć na uwadze, że przysposobiony przez spadkodawcę dziedziczy po nim – jako przysposabiającym – i jego krewnych tak, jak by był dzieckiem przysposabiającego, a przysposabiający i jego krewni dziedziczą po przysposobionym tak, jak by przysposabiający był rodzicem przysposobionego.

W braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada tym dzieciom małżonka spadkodawcy (tj. pasierbom), których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.

Kodeks cywily normuje przy tym wielkość udziałów spadkowych w różnych konfiguracjach dziedziczących spadkobierców.

Ostatnią grupę spadkobierców ustawowych stanowi gmina i Skarb Państwa.

W świetle tak ukształtowanego katalogu osób, którym może przypaść spadek, odpowiedź na postawione w tytule pytanie sprowadza się do sprecyzowania pojęcia „dalsi krewni”. Oczywiście bez względu na zakres powyższego terminu, każdy może uzyskać status spadkobiercy po określonej osobie, jeśli tylko ta w drodze testamentu powoła go do dziedziczenia.

Kogo można zaliczyć do kręgu dalszych krewnych spadkodawcy?

Jeżeli przyjąć, iż wymienione wyżej osoby, tj. zstępni, małżonek, rodzice, rodzeństwo i zstępni rodzeństwa spadkodawcy, dziadkowie i ich zstępni oraz przysposobieni, należą do kręgu bliskich krewnych spadkodawcy, daje się zauważyć pewna właściwość. Otóż w zasadzie wszystkie te osoby spokrewnione są ze spadkobiercą, bądź to linii prostej, bądź to linii bocznej. Tytułem wyjaśnienia zaznaczyć należy, iż w pokrewieństwo opiera się na liniach, a w ich ramach na stopniach. Pokrewieństwo w linii prostej oznacza pochodzenie określonej osoby bezpośrednio od innej, albo kilku kolejno bezpośrednio od siebie, np. ojciec i syn, dziadek i wnuk, pradziad i prawnuk itd. Natomiast pokrewieństwo w linii bocznej oznacza pochodzenie określonych osób od wspólnego przodka.  

Kategoria „zstępni” obejmuje nie tylko zstępnych pierwszego stopnia (czyli dzieci), ale także stopni kolejnych (tj. wnuki, prawnuki itd.), podobnie jak kategoria „wstępni” obejmuje nie tylko rodziców, ale też dziadków.

Przykładem pokrewieństwa w linii bocznej (w linii bocznej brak pokrewieństwa pierwszego stopnia) jest rodzeństwo (spokrewnione w drugim stopniu, gdyż dzielą je tylko dwa urodzenia), bratanek i wuj (spokrewnieni w trzecim stopniu), kuzyni (spokrewnieni w stopniu czwartym) itd.

Wobec powyższego, szerokiego zakreślenia kręgu spadkobierców ustawowych, których można zaliczyć do bliższych krewnych spadkodawcy, do kręgu dalszych krewnych spadkodawcy zaliczyć należałoby tych wszystkich, którzy nie są wymienieni w kodeksie cywilnym jako spadkobiercy ustawowi. Należy zatem uciec się do wymienienia osób, które mogą być spadkobiercami ustawowymi – są to:

1. zstępni spadkodawcy – bez ograniczenia stopnia pokrewieństwa (a także przysposobieni, dziedziczący tak jakby byli dzieckiem spadkodawcy);
2. małżonek spadkodawcy.
3. rodzice spadkodawcy;
4. rodzeństwo spadkodawcy;
5. zstępni rodzeństwa spadkodawcy - bez ograniczenia stopnia pokrewieństwa.
6. dziadkowie
7. zstępni dziadków – tj. ciotki i wujkowie spadkodawcy

Wszystkie osoby niemogące zostać zaliczone do wymienionych kategorii nie dojdą do spadku w drodze dziedziczenia ustawowego, można je zatem na użytek prawa spadkowego nazwać dalszymi krewnymi spadkodawcy. Ponieważ w braku wszystkich wyżej wymienionych spadkobierców w ostatniej kolejności do dziedziczenia powołana jest gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy oraz Skarb Państwa, należy przyjąć, ze dalsi krewni spadkodawcy nie będą nigdy powołani do dziedziczenia z mocy ustawy.

Pamiętaj, że:

• Powyższe rozważania dotyczą jedynie sytuacji, gdy ma miejsce spadkobranie według modelu ustawowego. Spadkodawca może natomiast w sposób całkowicie dowolny rozrządzić swoim majątkiem w drodze testamentu nawet na rzecz osób całkowicie z nim nie spokrewnionych.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl