Sprzedaż nieruchomości z zadłużonego spadku
Pytanie:
"Kobieta wraz z nieletnim synem nabyła po zmarłym mężu spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Przed śmiercią mąż zaciągał długi, o których nie wiedziała, pomimo iż mieli ustawową wspólność majątkową. Od śmierci męża minęły już 4 lata, w przeciągu których długi (zaciągnięte w 3 różnych bankach) z powodu braku środków nie były spłacane. W związku z tym kobieta w chwili obecnej nie wie nawet dokładnie jakie jest zadłużenie, ale według jej kalkulacji jest ono mniej więcej w wysokości wartości spadku, na który składa się dom i gospodarstwo rolne (mąż był właścicielem nieruchomości jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego z nią). Z tego co kobiecie jest wiadome, to pomimo iż posiadała z mężem ustawową wspólność majątkową, z uwagi na fakt, iż przyjęła spadek z dobrodziejstwem inwentarza, to za długi odpowiada jedynie do wartości otrzymanego spadku. W chwili obecnej chciałaby uregulować sprawy długów, pozyskać od banków informacje o aktualnej kwocie zadłużenia, ewentualnie sprzedać nieruchomość i spłacić długi. Kobieta po objęciu spadku nie wyraziła zgody na dokonanie przez komornika spisu inwentarza. Czy w tej sytuacji, kobieta sama może oszacować wartość nieruchomości, sprzedać ją bez wiedzy banków i uregulować długi do odpowiedniej wysokości czy musi mieć na to ich zgodę? "
Odpowiedź prawnika: Sprzedaż nieruchomości z zadłużonego spadku
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1031 par. 2 zd. 1 Kodeksu cywilnego, k.c.) powoduje, że odpowiedzialność spadkobiercy zostaje ograniczona do wartości stanu czynnego spadku. Spadkobierca ponosi ograniczoną odpowiedzialność za długi spadkowe, gdy złoży wyraźne oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1012 k.c.). Warto jeszcze wskazać, że zdanie drugie art. 1031 par. 2 k.c. normuje sytuację, w której spadkobierca odpowiada bez ograniczenia, mimo że złożył oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Sankcja w postaci odpadnięcia ograniczenia działa, gdy spadkobierca nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku albo podał nieistniejące długi.
Wedle art. 643 Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli złożono oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, a inwentarz nie był przedtem sporządzony, sąd wyda postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza. Następnie zgodnie z wydanym na podstawie art. 639 k.p.c. Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 października 1991 roku w sprawie szczegółowego trybu postępowania przy zabezpieczaniu spadku i sporządzaniu spisu inwentarza (Dz.U. 1991.92.411) postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza wykonuje na zlecenie sądu rejonowego komornik lub inny organ, w którego okręgu znajdują się rzeczy podlegające zabezpieczeniu lub wciągnięciu do spisu inwentarza. Z dokonanej czynności sporządza się protokół, który podpisują wszyscy obecni. Po wykonaniu postanowienia komornik przesyła akta sądowi.
W związku z powyższym należy jednoznacznie stwierdzić, że spadkobierczyni sama nie może we własnym zakresie przeprowadzić spisu inwentarza. Dokument powstały w toku takiej czynności nie będzie miał żadnej wartości prawnej a w szczególności nie będzie wiązał się z ograniczeniem odpowiedzialności w rozumieniu art. 1031 par. 2 k.c. Trudno również rozstrzygnąć jakie skutki miało "niewyrażenie zgody na przeprowadzenie spisu inwentarza" przez spadkobiercę. W tej sytuacji komornik władny jest do upomnienia i w razie dalszego przeszkadzania czynnościom, nałożenia grzywny w wysokości 200 zł na podstawie art. 764 k.p.c.
Natomiast należy stwierdzić, że brak przeprowadzenia spisu inwentarza nie stoi na przeszkodzie zbycia nieruchomości będącej przedmiotem dziedziczenia (istnieją za to inne warunki, m.in. zgoda współspadkobiercy pod rygorem bezskuteczności zbycia). Brak spisu inwentarza równoznaczny jest z brakiem wiedzy co do limitów odpowiedzialności spadkobiercy. W związku z tym, jeżeli spadkobierca sprzeda przedmiot należący do spadku nadal odpowiedzialny będzie za długi spadkowe do wysokości stanu czynnego spadku. Jeżeli w skutek dokonanego spisu inwentarza (prędzej czy później komornik dokona czynności nawet przy asyście Policji jeżeli będzie taka potrzeba) okaże się, że spadkobierca zbył majątek spadkowy za cenę niższą niż wynika to ze spisu, nie będzie zwolniony z odpowiedzialności za powstałą różnicę.
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?