Termin wniesienia powództwa przeciwegzekucyjnego

Odpowiedź prawnika: Termin wniesienia powództwa przeciwegzekucyjnego

Tak, Pani X przysługuje powództwo przeciwegzekucyjne w oparciu o przepis art. 840 § 1 pkt 2 kodeksu postępowania cywilnego (kpc). Przepis ten stanowi, że dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane. W tym przypadku tytułem egzekucyjnym jest bankowy dokument spełniający wymogi, o których mowa w ustawie Prawo bankowe. Powództwo to umożliwia obronę merytoryczną, a rozpoznaniu Sądu zostały podlegają zdarzenia wywołujące skutki materialnoprawne. W myśl wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 1974 r. (III CRN 377/73, OSNC 1975/4/60) dla rozstrzygnięcia sprawy o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności na tej podstawie, że należność została uiszczona (art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.), istotne jest tylko to, czy wierzyciel otrzymał swoją należność. Przez zdarzenia, o których mowa w powołanym przepisie, rozumieć należy okoliczności faktyczne, powodujące wygaśnięcie egzekwowanego zobowiązania lub niemożność jego egzekwowania. Wykonanie zobowiązania pieniężnego (jego części) poprzez zapłatę należności powoduje wygaśnięcie tego zobowiązania (w tym zakresie) i może stanowić podstawę żądania pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego, obejmującego ten wyrok (art. 840 § 1 pkt 2 kpc) /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1999 r., I CKN 205/98, OSNC 2000/5 poz. 95/.

Zarzutów opartych na tym, że część należności została zapłacona przed nadaniem bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności nie można natomiast podnieść wcześniej w postępowaniu klauzulowym w trybie zażalenia. Jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 25 października 2001 r. (I ACa 280/01, OSA 2003/6/22) Postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności stanowi fragment postępowania egzekucyjnego, a zatem wyłączona jest możliwość podnoszenia przez dłużnika zarzutów merytorycznych. Sąd badając przesłanki dopuszczalności nadania klauzuli wykonalności ogranicza się do ustalenia, czy powołany tytuł odpowiada warunkom formalnym tytułu egzekucyjnego (art. 777 k.p.c.), lub czy zostały spełnione inne przesłanki określone w art. 778 -794 k.p.c. do wydania tytułu wykonawczego określonym podmiotom lub w celu prowadzenia egzekucji np. z danych składników majątkowych. Jeżeli klauzula wykonalności została wydana z naruszeniem przepisów prawa (albo w wypadku odmowy), to stronie służy zażalenie - art. 795 k.p.c. To wskazuje, że z kognicji sądu odwoławczego w postępowaniu zażaleniowym została wyłączona dopuszczalność badania, czy osoba wskazana w niej jako dłużnik jest dłużnikiem w rzeczywistości.

Podobnie orzekł Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 21 lipca 1972 r. (II CR 193/72, OSNCP 1973/4 poz. 68) stwierdzając, że przed sądem, który orzeka w przedmiocie nadania orzeczeniu klauzuli wykonalności, dłużnik nie może wykazywać, że zobowiązanie tymczasem wygasło. Wykazanie tej okoliczności może nastąpić dopiero w wyniku uwzględnienia powództwa przeciwegzekucyjnego z art. 840 § 1 pkt 2 kpc.

Zgodnie z art. 841 kpc powództwo przeciwegzekucyjne wytacza się przed sąd rzeczowo właściwy, w którego okręgu prowadzi się egzekucję. Co do zasady rzeczowo właściwy  jest sąd okręgowy przy wartości przedmiotu sporu przewyższającej 70.000,00 zł, a przy niższej lub równej tej kwocie – sąd rejonowy. Jeżeli jednak egzekucji jeszcze nie wszczęto, powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności wytacza się według przepisów o właściwości ogólnej (w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania lub siedzibę – art. 27 § 1 i art. 30 kpc). W pozwie powód powinien przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu (art. 843 § 3 kpc). Oznacza to, że jeżeli powód nie zgłosi w pozwie wszystkich zarzutów, nie będzie mógł ich powołać w dalszym toku postępowania. Konieczne jest także sprecyzowanie, jakie tytułu wykonawczego dotyczy powództwo oraz w jakim zakresie domaga się pozbawienia  wykonalności tytułu wykonawczego. Przy częściowej zapłacie długu powód może żądać pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego tylko w części.  Pozwanym w tym przypadku będzie bank (wierzyciel egzekwujący). Powództwo przeciwegzekucyjne odnosi skutek konstytutywny – kształtujący prawo. Wyrok uwzględniający powództwo tworzy nowy stan prawy co do postępowania egzekucyjnego.

Kodeks postępowania cywilnego nie wskazuje terminu, w jakim dłużnik może wytoczyć powództwo przeciwegzekucyjne. Powództwo to może być wytoczone zarówno po wszczęciu postępowania egzekucyjnego, w jego toku, ale także jeszcze przed jego wszczęciem, już z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o nadaniu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności. Dopuszczalne jest także wytoczenie tego powództwa po zakończeniu postępowania egzekucyjnego, jeżeli egzekwowane świadczenie nie zostało w pełni zaspokojone.

Wyegzekwowanie całego świadczenia powoduje bowiem wygaśnięcie wykonalności tytułu wykonawczego i nie jest wówczas dopuszczalne wytoczenie powództwa przeciwegzekucyjnego. Dłużnikowi służy jedynie w takim wypadku uprawnienie do wytoczenia powództwa o naprawienie szkody lub o zwrot wyegzekwowanego świadczenia /tak komentarz do kpc postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne pod redakcją Z. Szczurka, WSKS, Sopot 1994, str. 213, teza 5). Dłużnik zanim wystąpi z takim powództwem, w przypadku wszczęcia postępowania egzekucyjnego na pełną kwotę, powinien wezwać wierzyciela do złożenia wniosku o umorzenia postępowania w tym zakresie. Brak takiego wezwania, przy uznaniu powództwa przez wierzyciela przy pierwszej czynności, może narazić dłużnika na obciążenie go kosztami procesu na rzecz wierzyciela. Zbędne natomiast będzie występowanie z wezwaniem, jeśli dłużnik w trybie art. 822 kpc przedstawił komornikowi nie budzący wątpliwości dowód, że obowiązku swego dopełnił. Komornik zobowiązany jest wówczas zawiadomić o tym wierzyciela i wstrzymać się z dokonaniem czynności egzekucyjnych (ww. komentarz str. 215, teza. 17). Z mocy art. 804 kpc organ egzekucyjny nie jest bowiem uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym, a tym samym do badania, czy objęte tym tytułem roszczenie wygasło. Istnieje też duża sznasa, że bank złoży do komornika wniosek egzekucyjny od razu na mniejszą prawidłową kwotę.