Obalenie testamentu po stwierdzeniu nabycia spadku

Odpowiedź prawnika: Obalenie testamentu po stwierdzeniu nabycia spadku

W opisanej sytuacji, w zależności od stanu faktycznego i posiadanych środków na dowiedzenie swoich twierdzeń, można:

• albo na warunkach opisanych poniżej żądać zmiany prawomocnego postanowienia w sprawie stwierdzenia nabycia spadku opierając swoje żądanie ma podważeniu całego testamentu lub postanowień dotyczących powołania spadkobierców (wykazując, że testament jest nieważny),

• albo można podważać jedynie postanowienie testamentu dotyczące wydziedziczenia Pana (a więc postanowienie pozbawiające Pana zachowku), nie podważając ważności innych postanowień testamentu (należy jednak zauważyć, że podważanie postanowienia dotyczącego wydziedziczenia  może również łączyć się z podważeniem całego testamentu - w takiej sytuacji mamy do czynienia z opcją pierwszą).

Pierwsza z tych możliwości będzie prowadziła do zmiany postanowienia w sprawie stwierdzenia nabycia spadku, zaś druga do uzyskania przez Pana zachowku, bez zmiany postanowienia.

Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:

1. w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli; 
2. pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści; 
3. pod wpływem groźby.  

Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku.

Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego, dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku. Jednakże ten, kto był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może tylko wówczas żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, gdy żądanie opiera na podstawie, której nie mógł powołać w tym postępowaniu, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał tę możność. Wniosek o wszczęcie takiego postępowania może zgłosić każdy zainteresowany. W postępowaniu o zmianę stwierdzenia nabycia spadku sąd spadku jest powołany do oceny ważności testamentu i do rozstrzygnięcia zgłoszonych w tym względzie zarzutów (tak SN w uzasadnieniu orzeczenia z dnia 17 grudnia 1969 r., III CZP 95/69)

Jeżeli zachodzą więc przesłanki nieważności testamentu, nie upłynęły terminy w ciągu których można podważać testament, a także podstawa żądania zmiany nie mogła być zgłoszona przez Panią w przeprowadzonym już postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku i nie minął termin do zgłoszenia takiego żądania – można wnieść o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

Jeżeli jednak nie można się powołać z jakichś przyczyn na nieważność testamentu, w grę może jeszcze wchodzić podważanie tylko postanowienia testamentowego wydziedziczającego Pana w postępowaniu o zachowek. Uprawniony może dochodzić zachowku powołując się na nieważność, czy też bezskuteczność wydziedziczenia. Można więc wykazywać, że nie zachodziła ustawowa przesłanka do wydziedziczenia Pana lub, że spadkodawca Paniu przebaczył. Jak już wspomniano powyżej, podważanie postanowienia dotyczącego wydziedziczenia  może również łączyć się z podważeniem całego testamentu - w takiej sytuacji mamy do czynienia z opcją pierwszą (a więc z wykazywaniem bezskuteczności/nieważności wydziedziczenia łączącą się z  nieważnością innych postanowień testamentu w postępowaniu o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku). Pamiętać również należy, że roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem lat trzech od ogłoszenia testamentu.