Zachowek od gospodarstwa rolnego

Odpowiedź prawnika: Zachowek od gospodarstwa rolnego

Zgodnie z art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego (dalej: k.c.): Zstępnym (a więc: dzieciom, wnukom), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy należy się zachowek.Zachowek wynosi:

• dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym - jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni.

• połowa wartości udziału spadkowego - w każdym innym przypadku.

Niewątpliwe należy Pan do kręgu osób uprawnionych do zachowku po Pana mamie.Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny uczynione przez spadkodawcę (art. 993 k.c.).Poza wyjątkami wynikającymi z art. 994 k.c., wszystkie darowizny uczynione przez spadkodawcę podlegają doliczeniu także wówczas, gdy przedmiot darowizny uległ zniszczeniu lub zużyciu. Nie jest także istotne, czy przedmiot darowizny znajduje się w majątku obdarowanego. Oceny, czy w konkretnej sytuacji nastąpiło nieodpłatne przysporzenie, dokonuje sąd rozpoznający sprawę o zachowek.Od rozważań powyższych istnieją pewne wyjątki. Mianowicie nie dolicza się darowizn:

• drobnych zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych; chodzi o prezenty z okazji imienin, świąt; nie podlegają one doliczeniu - niezależnie od tego, czy zostały dokonane na rzecz spadkobierców, czy też innych osób;

• dokonanych na rzecz osób niebędących spadkobiercami ani uprawnionymi do zachowku przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku; jeżeli darowizna na rzecz takiej osoby została dokonana przed mniej niż dziesięciu laty, podlega ona doliczeniu; darowizny dokonane na rzecz spadkobierców lub osób uprawnionych do zachowku podlegają doliczeniu niezależnie od tego, kiedy zostały dokonane. Darowizny uczynione na rzecz spadkobiercy (np. Pana brata) nawet przed więcej niż 10 lat zawsze podlegają wliczeniu przy ustalaniu zachowku.

Przy dziedziczeniu testamentowym roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów i poleceń przedawniają się z upływem trzech lat od ogłoszenia testamentu (art. 1007 k.c.). Należy sądzić, że z tą też chwilą roszczenia z tytułu zachowku oraz roszczenia o zmniejszenie zapisów i poleceń stają się wymagalne.

Natomiast Kodeks nie określa terminu przedawnienia roszczenia o zachowek w sytuacji, gdy dziedziczenie oparte jest na przepisach ustawy (dziedziczenie ustawowe a nie testamentowe - w przypadku, gdyby Pana mama nie pozostawiła testamentu). W praktyce czasami zdarza się, że roszczenie o uzupełnienie zachowku przysługuje spadkobiercy ustawowemu. Taka sytuacja może wystąpić np. wówczas, gdy do dziedziczenia dochodzi kilkoro spadkobierców (np. dzieci zmarłej), a doliczeniu podlegają znaczne darowizny (czasami nawet wyczerpujące cały majątek spadkowy), przypadające tylko jednemu spadkobiercy. Może się wówczas okazać, że udział niektórych spadkobierców nie pokrywa należnych im zachowków. W takiej sytuacji należy stosować analogicznie art. 1007 § 2 i przyjąć, że roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem trzech lat od otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy). Reasumując, przysługuje Panu roszczenie o zachowek po zmarłej mamie. Zastanowić się natomiast należy, czy roszczenie to nie uległo już przedawnieniu. W przypadku, gdyby Pana mama sporządziła testament, należałoby go ogłosić (art. 649 k.p.c.: Sąd albo notariusz otwiera i ogłasza testament, gdy ma dowód śmierci spadkodawcy). Od tego momentu będzie można dochodzić zachowku (oczywiście w przypadku, gdyby rozrządzenia testamentowe same go nie pokrywały). Natomiast w przypadku, gdyby testament nie został sporządzony, niestety roszczenie o zachowek uległo już przedawnieniu (trzy lata po śmierci spadkodawczyni). Jednak w tym przypadku, doszedłby Pan do dziedziczenia na zasadach ogólnych (ustawowych) z majątku należącego do Pana mamy (1/2 mieszkania).