Zażalenie na postanowienie sądu

Odpowiedź prawnika: Zażalenie na postanowienie sądu

Zakładając, iż pytanie dotyczy procedury cywilnej, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 397 par. 2 k.p.c., do postępowania toczącego się na skutek zażalenia stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu apelacyjnym. Z tego też względu w postępowaniu zażaleniowym znajdzie odpowiednie zastosowanie także art. 384 k.c., który stanowi, iż sąd nie może uchylić lub zmienić wyroku na niekorzyść strony wnoszącej apelację (tzw. zakaz reformationis in peius), chyba że strona przeciwna również wniosła apelację (zażalenie). Sąd II instancji nie będzie mógł więc zmienić postanowienia na niekorzyść strony, która wniosła zażalenie. Należy jednakże pamiętać o przewidzianym w ww. przepisie wyjątku. Sąd może bowiem zmienić postanowienie na niekorzyść, gdy także druga strona wniesie zażalenie na to samo postanowienie.

Zwrócić należy także uwagę na powszechnie przyjęty w doktrynie i orzecznictwie pogląd, iż zakaz uchylania lub zmiany wyroku na niekorzyść strony wnoszącej apelację zawarty w art. 384 KPC, stosowany odpowiednio do postępowania zażaleniowego (art. 397 § 2 KPC), nie dotyczy postanowień o charakterze procesowym (np. odrzucenie pozwu, umorzenie postępowania, przekazanie sprawy do rozpoznania innemu organowi).

Ponadto, sąd II instancji, na podstawie ww. art. 397 par. 2 k.p.c. stosuje również odpowiednio pozostałe przepisy o postępowaniu apelacyjnym. Sąd ten może, więc uchylić zaskarżone postanowienie, znieść postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazać sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania (art. 386 par. 2 k.p.c. w zw. z art. 397 par. 2 k.p.c.). Sąd II instancji może także uchylić postanowienie oraz odrzucić pozew lub umorzyć postępowanie, jeżeli pozew ulega odrzuceniu albo zachodzi podstawa do umorzenia postępowania. Przykładowo w sytuacji, gdy powód, który nie ma legitymacji procesowej czynnej (tj. nie ma uprawnienia do występowania z danym roszczeniem), wnosi zażalenie na odmowę zwolnienia go od kosztów sądowych.

Natomiast nieważność postępowania zachodzi:

• jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna,  

• jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany,  

• jeżeli o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona,  

• jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy, 

• jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw,  

• jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu (art. 379 k.p.c.).

Reasumując, sąd II instancji nie może zmienić postanowienia na niekorzyść osoby wnoszącej zażalenie, chyba że:

• zażalenie wniosła również druga strona,

• postanowienie jest natury procesowej.

Nadto, sąd II instancji, w niektórych sytuacjach, może uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania, bądź pozew odrzucić albo postępowanie umorzyć. Podczas rozpoznawania sprawy ponownie przez sąd I instancji omawiany zakaz nie obowiązuje, natomiast ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu wyroku sądu II instancji wiążą zarówno sąd, któremu sprawa została przekazana, jak i sąd II instancji, przy ponownym rozpoznaniu sprawy (art. 386 par. 6 k.p.c.) Ocena prawna i wskazania sądu odwoławczego mogą być zaś negatywne z punktu widzenia strony wnoszącej zażalenie.