Odpowiedź prawnika: Prawo odmowy zeznań córki będącej świadkiem
3.3.2006
Z pytania nie wynika, czy sprawa dotyczy postępowania cywilnego, czy też karnego.
W postępowaniu cywilnym, prawo do odmowy zeznań, jak również prawo odmowy odpowiedzi na zadane pytanie (są to dwie instytucje) jest przedmiotem regulacji art. 261 kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z § 1 tego artykułu, nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonków stron, ich wstępnych, zstępnych (czyli dzieci, wnuków, prawnuków) i rodzeństwa oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak również osób pozostających ze stronami w stosunku przysposobienia. Prawo odmowy zeznań trwa po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia. Jednakże odmowa zeznań nie jest dopuszczalna w sprawach o prawa stanu, z wyjątkiem spraw o rozwód. Tak więc, córka ma prawo do odmowy zeznań w sprawie swojego ojca.
Natomiast, zgodnie z art. 261 § 2, świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie, jeżeli zeznanie mogłoby narazić jego lub jego bliskich, wymienionych w paragrafie poprzedzającym, na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej. Jeżeli więc świadek składa już zeznania, może odmówić odpowiedzi na zadane pytanie, jeżeli zachodzą okoliczności opisane w zdaniu poprzednim.
Natomiast w postępowaniu karnym prawo do odmowy zeznań osoby najbliższej i prawo odmowy odpowiedzi jest regulowane art. 182 i 183 kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z art. 182 kpk, osoba najbliższa (czyli małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca faktycznie we wspólnym pożyciu) dla oskarżonego może odmówić zeznań. Tak więc w postępowaniu karnym córka oskarżonego może odmówić składania zeznań.
Natomiast, w myśl art. 183 kpk, świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.
