Odmowa zeznań przez świadka

Odpowiedź prawnika: Odmowa zeznań przez świadka

Odpowiedź na wskazane przez Panią pytanie zależy od tego w jakim charakterze będzie Pani „przesłuchiwana”. Jeżeli została Pani wezwana w charakterze świadka i nie występuje Pani w postępowaniu w charakterze strony, to stosować się będzie wprost art. 83 § 1 k.p.a. Stanowi on, że nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka. Od wskazanej zasady ustawa przewiduje wyjątki. Obowiązek składania zeznań nie dotyczy bowiem świadka, który jest małżonkiem strony, jej wstępnym, zstępnym i rodzeństwem oraz jej powinowatym pierwszego stopnia, jak również osobą pozostającą ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. Ponadto należy wskazać, że zgodnie z § 2 powołanego artykułu świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub jego bliskich na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej. Wnioskując a contrario z art. 83 §§ 1 i 2 k.p.a. należy przyjąć, iż poza sytuacjami wskazanymi w tym przepisie świadkowi nie przysługuje prawo do odmowy zeznań. W związku z tym przyczyną dla takiej odmowy nie może być niemożność stawienia się adwokata takiego świadka.

Podobnie sytuacja będzie się kształtować, jeśli jest Pani stroną tego postępowania. Zgodnie bowiem z art. 86 k.p.a. w takim przypadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące świadków, z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu. Sporna jest w doktrynie kwestia, czy strona może odmówić  składania. W tej kwestii zarysowały się dwa poglądy. Zdaniem zwolenników pierwszego poglądu strona postępowania ma obowiązek złożenia zeznań we własnej sprawie w charakterze świadka. Jednocześnie nie może odmówić zeznań, ponieważ przepisy prawne (w szczególności art. 83 k.p.a.) takiej możliwości nie przewidują. Wydaje się jednakże, że należy przyjąć pogląd odmienny. Zwolennicy drugiego poglądu zwracają bowiem uwagę na fakt, iż w stosunku do strony wezwanej do składania zeznań w charakterze świadka, nie stosuje się przepisów o środkach przymusu wobec świadków. Tym samym należy uznać, iż strona postępowania będzie zobowiązana uczynić zadość wezwaniu do stawienia się przed organem, ale organ nie będzie mógł zmusić jej do składania zeznań.

Na marginesie należy zauważyć, iż możliwe jest także potraktowanie tego „przesłuchania” jako tzw. przesłuchanie informacyjne. Jest to instytucja nie wyrażona expressis verbis w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego. Została zaczerpnięta z postępowania cywilnego i ma na celu usprawnienie postępowania dowodowego poprzez wskazanie faktów do udowodnienia oraz dowodów, które należy przeprowadzić w toku postępowania. Takie przesłuchanie nie ma znaczenia dowodowego, jest znacznie bardziej odformalizowane i co za tym idzie strona nie ma obowiązku składać wyjaśnień. O charakterze takiego przesłuchania będzie decydował organ, np. informując, że celem tego „przesłuchania” jest ustalenie zakresu postępowania dowodowego.

Jak wynika ze stanu faktycznego Pani zamierzeniem jest by przesłuchanie odbyło się przy udziale Pani adwokata. Dlatego też może się Pani skontaktować z organem, który Panią wezwał i poprosić o zmianę terminu na dogodniejszy dla Pani. Oczywiście organ nie będzie zobowiązany uczynić zadość Pani żądaniu, niemniej jednak jest władny się do niego zastosować.