Odpowiedź prawnika: Sprzedaż nieruchomości z zadłużonego spadku
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1031 par. 2 zd. 1 Kodeksu cywilnego, k.c.) powoduje, że odpowiedzialność spadkobiercy zostaje ograniczona do wartości stanu czynnego spadku. Spadkobierca ponosi ograniczoną odpowiedzialność za długi spadkowe, gdy złoży wyraźne oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1012 k.c.). Warto jeszcze wskazać, że zdanie drugie art. 1031 par. 2 k.c. normuje sytuację, w której spadkobierca odpowiada bez ograniczenia, mimo że złożył oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Sankcja w postaci odpadnięcia ograniczenia działa, gdy spadkobierca nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku albo podał nieistniejące długi.
Wedle art. 643 Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli złożono oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, a inwentarz nie był przedtem sporządzony, sąd wyda postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza. Następnie zgodnie z wydanym na podstawie art. 639 k.p.c. Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 października 1991 roku w sprawie szczegółowego trybu postępowania przy zabezpieczaniu spadku i sporządzaniu spisu inwentarza (Dz.U. 1991.92.411) postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza wykonuje na zlecenie sądu rejonowego komornik lub inny organ, w którego okręgu znajdują się rzeczy podlegające zabezpieczeniu lub wciągnięciu do spisu inwentarza. Z dokonanej czynności sporządza się protokół, który podpisują wszyscy obecni. Po wykonaniu postanowienia komornik przesyła akta sądowi.
W związku z powyższym należy jednoznacznie stwierdzić, że spadkobierczyni sama nie może we własnym zakresie przeprowadzić spisu inwentarza. Dokument powstały w toku takiej czynności nie będzie miał żadnej wartości prawnej a w szczególności nie będzie wiązał się z ograniczeniem odpowiedzialności w rozumieniu art. 1031 par. 2 k.c. Trudno również rozstrzygnąć jakie skutki miało "niewyrażenie zgody na przeprowadzenie spisu inwentarza" przez spadkobiercę. W tej sytuacji komornik władny jest do upomnienia i w razie dalszego przeszkadzania czynnościom, nałożenia grzywny w wysokości 200 zł na podstawie art. 764 k.p.c.
Natomiast należy stwierdzić, że brak przeprowadzenia spisu inwentarza nie stoi na przeszkodzie zbycia nieruchomości będącej przedmiotem dziedziczenia (istnieją za to inne warunki, m.in. zgoda współspadkobiercy pod rygorem bezskuteczności zbycia). Brak spisu inwentarza równoznaczny jest z brakiem wiedzy co do limitów odpowiedzialności spadkobiercy. W związku z tym, jeżeli spadkobierca sprzeda przedmiot należący do spadku nadal odpowiedzialny będzie za długi spadkowe do wysokości stanu czynnego spadku. Jeżeli w skutek dokonanego spisu inwentarza (prędzej czy później komornik dokona czynności nawet przy asyście Policji jeżeli będzie taka potrzeba) okaże się, że spadkobierca zbył majątek spadkowy za cenę niższą niż wynika to ze spisu, nie będzie zwolniony z odpowiedzialności za powstałą różnicę.
