Jakie czynności upadłego staną się bezskuteczne?
Z woli ustawodawcy bezskuteczne w stosunku do masy upadÅ‚oÅ›ci sÄ… czynnoÅ›ci prawne dokonane przez upadÅ‚ego w ciÄ…gu roku przed dniem zÅ‚ożenia wniosku o ogÅ‚oszenie upadÅ‚oÅ›ci, którymi rozporzÄ…dziÅ‚ on swoim majÄ…tkiem, jeżeli dokonane zostaÅ‚y nieodpÅ‚atnie albo odpÅ‚atnie, ale wartość Å›wiadczenia upadÅ‚ego przewyższa w rażącym stopniu wartość Å›wiadczenia otrzymanego przez upadÅ‚ego lub zastrzeżonego dla upadÅ‚ego lub dla osoby trzeciej.
Należy wskazać wiÄ™c, jakie czynnoÅ›ci sÄ… czynnoÅ›ciami rozporzÄ…dzajÄ…cymi. SÄ… nimi te czynnoÅ›ci, których celem i bezpoÅ›rednim skutkiem jest przeniesieniem, obciążenie albo zniesienie prawa majÄ…tkowego. Tak wiÄ™c do czynnoÅ›ci rozporzÄ…dzajÄ…cych należy zaliczyć zarówno zbycie rzeczy, jak i obciążenie rzeczy ograniczonym prawem rzeczowym, zrzeczenie siÄ™ ograniczonego prawa rzeczowego, czy na przykÅ‚ad zwolnienie z dÅ‚ugu.
Skoro w przepisie jest mowa o czynnościach prawnych nieodpłatnych, to konieczne jest scharakteryzowanie także tej kategorii. Czynność prawna ma nieodpłatny charakter wtedy, gdy strona dokonując przysporzenia majątkowego nie otrzymuje w zamian korzyści majątkowej (nie ma jej otrzymać). Odpłatne czynności prawne bowiem polegają na tym, iż spełniane jest świadczenie wzajemne na rzecz drugiej strony czynności.
Czy zapłata długu może być także czynnością bezskuteczną?
Ustawodawca postanowiÅ‚, iż bezskuteczne sÄ… również zabezpieczenie i zapÅ‚ata dÅ‚ugu niewymagalnego, dokonane przez upadÅ‚ego w terminie dwóch miesiÄ™cy przed dniem zÅ‚ożenia wniosku o ogÅ‚oszenie upadÅ‚oÅ›ci. Jednak ten, kto otrzymaÅ‚ zapÅ‚atÄ™ lub zabezpieczenie, może w drodze powództwa lub zarzutu żądać uznania tych czynnoÅ›ci za skuteczne, jeżeli w czasie ich dokonania nie wiedziaÅ‚ o istnieniu podstawy do ogÅ‚oszenia upadÅ‚oÅ›ci.
Bezskuteczność zapÅ‚aty lub zabezpieczenia dÅ‚ugu niewymagalnego odnosi siÄ™ do dÅ‚ugów wÅ‚asnych upadÅ‚ego, natomiast zapÅ‚ata lub zabezpieczenie niewymagalnego dÅ‚ugu innej osoby sÄ… w zasadzie skuteczne, chyba, że okażą siÄ™ bezskuteczne na innej podstawie. Bezskuteczność dotyczy każdego sposobu zabezpieczenia dÅ‚ugu niewymagalnego, jeżeli zostaÅ‚o udzielone przez upadÅ‚ego.
Jakie inne czynności upadłego są bezskuteczne?
Ustawodawca postanowił, iż bezskutecznością objęte są także czynności prawne odpłatne dokonane przez upadłego w terminie sześciu miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości z małżonkiem, krewnym lub powinowatym w linii prostej, krewnym lub powinowatym w linii bocznej do drugiego stopnia włącznie albo z przysposobionym lub przysposabiającym.
Tu także chodzi o bezskuteczność w stosunku do masy upadÅ‚oÅ›ci. Powodem bezskutecznoÅ›ci w tym wypadku jest szczególny stosunek upadÅ‚ego i drugiej strony, który może wywoÅ‚ywać podejrzenie, że dana czynność zostaÅ‚a dokonana w celu pokrzywdzenia wierzycieli.
Za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości uznawane jest także wynagrodzenie za pracę pracownika upadłego wykonującego zadania w zakresie zarządu przedsiębiorstwem lub wynagrodzenie osoby świadczącej usługi związane z zarządem przedsiębiorstwem upadłego, określone w umowie o pracę lub umowie o świadczenie usług zawartej przed ogłoszeniem upadłości, jeżeli jest rażąco wyższe od wynagrodzenia za danego rodzaju pracę lub świadczenie usług i nie jest uzasadnione nakładem pracy. Wtedy sędzia-komisarz na wniosek syndyka, nadzorcy sądowego, zarządcy lub z urzędu może uznać właśnie, iż określona część wynagrodzenia umownego jest bezskuteczna w stosunku do masy upadłości. Sędzia-komisarz określa podlegające zaspokojeniu z masy upadłości wynagrodzenia w wysokości odpowiedniej do pracy wykonanej przez pracownika lub świadczącego usługę i wydaje postanowienie po wysłuchaniu upadłego, syndyka, nadzorcy sądowego lub zarządcy oraz pracownika lub świadczącego usługę.
Czy sędzia komisarz może uznać jeszcze jakieś czynności za bezskuteczne?
Tak. Czyni to na wniosek syndyka, nadzorcy sÄ…dowego, zarzÄ…dcy lub z urzÄ™du. Uznaje wtedy za bezskuteczne w stosunku do masy upadÅ‚oÅ›ci obciążenie majÄ…tku upadÅ‚ego hipotekÄ…, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub innym obciążeniem rzeczowym, gdy upadÅ‚y nie byÅ‚ dÅ‚użnikiem osobistym, jeżeli obciążenie to ustanowione zostaÅ‚o w ciÄ…gu roku przed dniem zÅ‚ożenia wniosku o ogÅ‚oszenie upadÅ‚oÅ›ci, a w zwiÄ…zku z ustanowieniem tego zabezpieczenia upadÅ‚y nie otrzymaÅ‚ żadnego Å›wiadczenia. Dzieje siÄ™ tak także wtedy, gdy obciążenie rzeczowe ustanowione zostaÅ‚o w zamian za Å›wiadczenie, które jest niewspóÅ‚miernie niskie do wartoÅ›ci udzielanego zabezpieczenia.
W jaki sposób należy stwierdzić, iż dokona czynność jest faktycznie bezskuteczna?
Do stwierdzenia bezskutecznoÅ›ci w/w czynnoÅ›ci konieczne jest wytoczenie powództwa. Powinno być ono wytoczone wtedy, gdy druga strona, z którÄ… dokonano czynnoÅ›ci kwestionuje owÄ… bezskuteczność. Powództwo może wytoczyć syndyk, nadzorca sÄ…dowy albo zarzÄ…dca, którzy nie ponoszÄ… opÅ‚at sÄ…dowych.
Czy ewentualne uznanie czynności za bezskuteczne może nastąpić w każdej chwili?
Ustawodawca postanowiÅ‚, iż nie można żądać uznania czynnoÅ›ci za bezskutecznÄ… po upÅ‚ywie dwóch lat od dnia ogÅ‚oszenia upadÅ‚oÅ›ci, chyba że na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego uprawnienie to wygasÅ‚o wczeÅ›niej. Termin ten nie ma zastosowania, gdy żądanie uznania czynnoÅ›ci za bezskutecznÄ… zgÅ‚oszone zostaÅ‚o w drodze zarzutu.
Jakie są skutki uznania za bezskuteczne czynności upadłego?
Bez wzglÄ™du na to, czy czynność upadÅ‚ego jest bezskuteczna z mocy prawa, czy też zostaÅ‚a uznana za bezskutecznÄ…, to to co wskutek tej czynnoÅ›ci ubyÅ‚o z majÄ…tku upadÅ‚ego lub do niego nie weszÅ‚o, podlega przekazaniu do masy upadÅ‚oÅ›ci, a gdy przekazanie w naturze jest niemożliwe, do masy upadÅ‚oÅ›ci powinna być wpÅ‚acona równowartość w pieniÄ…dzach. W takim wypadku Å›wiadczenie wzajemne osoby trzeciej zwraca siÄ™ tej osobie, jeżeli znajduje siÄ™ w masie upadÅ‚oÅ›ci oddzielnie od innego majÄ…tku lub o ile masa upadÅ‚oÅ›ci jest nim wzbogacona. Jeżeli Å›wiadczenie nie podlega zwrotowi, osoba trzecia może dochodzić wierzytelnoÅ›ci w postÄ™powaniu upadÅ‚oÅ›ciowym.
Pamiętaj, że:
- Bezskuteczność czynności prawnych dokonanych z osobami bliskimi dotyczy czynności prawnych dwustronnie zobowiązujących,
- BezskutecznoÅ›ciÄ… dotkniÄ™te sÄ… zwÅ‚aszcza czynnoÅ›ci prowadzÄ…ce do powstania obciążeÅ„ na majÄ…tku dÅ‚użnika, które majÄ… charakter rzeczowy lub obligacyjny, należą tu także czynnoÅ›ci rodzÄ…ce zobowiÄ…zania do Å›wiadczeÅ„ pieniężnych, do przeniesienia wÅ‚asnoÅ›ci rzeczy, ustanowienia ograniczonych praw rzeczowych,
- Tak samo jak czynnoÅ›ci z osobami bliskimi traktuje siÄ™ czynnoÅ›ci dokonane przez spóÅ‚kÄ™ bÄ™dÄ…cÄ… upadÅ‚ym lub osobÄ™ prawnÄ… z jej wspólnikami, reprezentantami lub ich małżonkami oraz ze spóÅ‚kami powiÄ…zanymi, ponieważ ma to także zastosowanie do czynnoÅ›ci upadÅ‚ego bÄ™dÄ…cego spóÅ‚kÄ…, których dokonaÅ‚ z innÄ… spóÅ‚kÄ…, jeżeli jedna z nich byÅ‚a spóÅ‚kÄ… dominujÄ…cÄ…,
- Bez wzglÄ™du na wysokość Å›wiadczenia otrzymanego przez upadÅ‚ego sÄ™dzia-komisarz uzna za bezskuteczne wobec majÄ…tku upadÅ‚ego obciążenie hipotekÄ…, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub innym obciążeniem rzeczowym, a także obciążenie rzeczowe ustanowione w zamian za Å›wiadczenie, które jest niewspóÅ‚miernie niskie do wartoÅ›ci udzielanego zabezpieczenia, jeżeli obciążenia te zabezpieczajÄ… dÅ‚ugi z małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych lub powinowatych w linii bocznej do drugiego stopnia włącznie albo przysposobionego lub przysposabiajÄ…cego,
- Subsydiarnie stosuje siÄ™ przepisy kodeksu cywilnego o ochronie wierzycieli w razie niewypÅ‚acalnoÅ›ci dÅ‚użnika, czyli tzw. skargÄ™ pauliaÅ„skÄ…, oznacza to, że w zakresie w jakim stan faktyczny unormowany jest w przepisach Prawa upadÅ‚oÅ›ciowego i naprawczego nie stosuje siÄ™ przepisów kc o zaskarżaniu czynnoÅ›ci dÅ‚użnika zdziaÅ‚anych z pokrzywdzeniem wierzycieli,
- Syndyk, nadzorca sÄ…dowy albo zarzÄ…dca może wejść na miejsce powoda w sprawie wszczÄ™tej przez wierzyciela, który zaskarżyÅ‚ czynnoÅ›ci upadÅ‚ego; jeżeli pozwanym byÅ‚ także upadÅ‚y, postÄ™powanie w stosunku do niego umarza siÄ™ po uprawomocnieniu siÄ™ postanowienia o ogÅ‚oszeniu upadÅ‚oÅ›ci.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. 2012 r., poz. 1112).