O tym, że spadek nie zawsze związany jest ze wzbogaceniem, ma świadomość coraz więcej osób. Niestety wielu przekonało się na własnej skórze, że zaniedbanie tych kwestii tzw. milczące przyjęcie spadku, powodowało scalenie się odziedziczonych aktywów i pasywów z majątkiem spadkobiercy i uruchamiało nieograniczoną odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe już po 6 miesiącach od otwarcia spadku. Marcowa nowela kodeksu cywilnego wprowadza zmianę na korzyść spadkobierców, którzy jeśli chodzi o spadki otwarte po dniu 18 października 2015r. odpowiadać będą do wysokości stanu czynnego spadku. Uproszczono również reguły sporządzania inwentarza, tak by w sposób mniej skomplikowany i znacznie szybszy ustalić, jakie składniki wchodzą do masy spadkowej.

Zmiany dotyczące krajowego prawa spadkowego są szeroko komentowane, natomiast z nieznanych przyczyn pominięto niejako w debacie publicznej równie istotne zmiany, jakie weszły do krajowych porządków prawnych na mocy Rozporządzenia Paramentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego opublikowanego w Dz. U. UE. L. 2012.201.107 z dnia 2012.07.27. Choć rozporządzenie weszło w życie dnia 27 lipca 2012r., w znacznej większości obowiązuje dopiero od dnia 17 sierpnia 2015r.
Jak widać, nie tylko krajowy ustawodawca, ale również unijny dostrzegł konieczność dostosowania istniejących regulacji i uregulowania pewnych kwestii dotąd nieregulowanych. Wpływ na aktywność unijnego ustawodawcy bez wątpienia mają otwarte granice – swoboda przemieszczania się i osiedlania obywateli państw członkowskich UE na terenie innych krajów członkowskich jak również przepływ kapitału i przepływ pracowników.
Najistotniejsze kwestie, które reguluje rozporządzenie nr 650/2012 omówiono poniżej, dzieląc te zagadnienia na poszczególne punkty.
Zakres zastosowania
Przechodząc do meritum unijnej regulacji, zawartej w wyżej przywołanym rozporządzeniu nr 650/2012, zwrócić w pierwszej kolejności uwagę należy na zakres zastosowania. Kwestia ta poruszona jest już w preambule, gdzie czytamy, że: „Zakres stosowania niniejszego rozporządzenia powinien obejmować wszystkie cywilnoprawne aspekty dziedziczenia majątku po osobie zmarłej, a mianowicie wszystkie formy przejścia składników majątku, praw i obowiązków na skutek śmierci, czy to na podstawie dobrowolnego rozrządzenia na wypadek śmierci, czy to w drodze dziedziczenia ustawowego. Niniejsze rozporządzenie nie powinno mieć zastosowania do kwestii podatkowych ani do kwestii administracyjnych o charakterze publicznoprawnym.” Unijny prawodawca po raz kolejny zostawił poza zakresem zastosowania m. in. kwestie podatkowe co znalazło potwierdzenie w art. 1 rozporządzenia. Brak trans granicznej regulacji w kwestiach podatkowych skutkuje utrzymaniem dotychczasowego stanu braku ułatwień dla spadkobierców.
Definicja pojęcia „sąd”
W jednym z pierwszych artykułów rozporządzenia zawarto słowniczek pojęć, a wśród nich ujęto nową definicji pojęcia „sąd” i przyjęto szerokie rozumienie tego pojęcia. Zgodnie z art. 3 ust 2 omawianego rozporządzenia przez sąd rozmieć należy „każdy organ sądowy i wszystkie inne organy oraz przedstawicieli zawodów prawniczych właściwych w sprawach spadkowych, którzy wykonują funkcje sądowe lub działają na podstawie przekazania uprawnień przez organ sądowy lub działają pod kontrolą organu sądowego, pod warunkiem że takie inne organy i przedstawiciele zawodów prawniczych zapewniają gwarancje bezstronności i prawa wszystkich stron do bycia wysłuchanymi oraz pod warunkiem, że ich orzeczenia na mocy prawa państwa członkowskiego, w którym działają: mogą być przedmiotem zaskarżenia do organu sądowego lub ponownego rozpoznania przez organ sądowy; oraz mają moc i skutek podobne do orzeczenia organu sądowego w takiej samej sprawie.”
Jurysdykcja – sąd właściwy
Zgodnie z art. 4 rozporządzenia „sądy państwa członkowskiego, w którym zmarły miał swoje miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci, mają jurysdykcję do orzekania co do ogółu spraw dotyczących spadku.” Już na tym etapie pojawiają się głosy w doktrynie, że wykładnia pojęcia „zwykły pobyt” może nastręczać wiele problemów w praktyce i zmusza niejako krajowego prawodawcę do ujednolicenia terminologii w tym zakresie by nie powodować rozbieżności interpretacyjnych.
Umowa prorogacyjna
Unijny prawodawca ustanowił również możliwość zawarcia umowy prorogacyjnej w art. 5 rozporządzenia. Zgodnie z art. 5 ust. 1. „w przypadku gdy wybrane przez zmarłego prawo regulujące dziedziczenie po nim zgodnie z art. 22 jest prawem państwa członkowskiego, zainteresowane strony mogą umówić się, że wyłączną jurysdykcję do orzekania w sprawie dotyczącej spadku mają sąd lub sądy tego państwa członkowskiego.” Komentując ten przepis pamiętać należy, że zainteresowani nie mają pełnej dowolności w zakresie wyboru sądu – ich wybór jest ograniczony do sądów państwa członkowskiego, którego prawo wybrał spadkodawca.
W kontekście umowy prorogacyjnej należy również zwrócić uwagę na formę. Zgodnie z art. 5 ust. 2, taka „umowa prorogacyjna sporządzana jest na piśmie, opatrywana datą i podpisywana przez zainteresowane strony. Każde przekazanie informacji za pomocą środków elektronicznych umożliwiające trwały zapis umowy uznaje się za równoważne ze sporządzeniem na piśmie.” Jak słusznie się wskazuje rezygnacja przez unijnego ustawodawcę z obostrzeń w zakresie formy ułatwi zainteresowanym sporządzenie umowy prorogacyjnej i jej zawarcie ale może również prowadzić do nadużyć.
Prawo właściwe
Zgodnie z art. 21 rozporządzenia „jeżeli przepisy niniejszego rozporządzenia nie stanowią inaczej, prawem właściwym dla ogółu spraw dotyczących spadku jest prawo państwa, w którym zmarły miał miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci.” Powyższe oznacza, że jeśli obywatel Polski umrze np. na terytorium Francji i nie zawrze np. w testamencie postanowienia, że dla rozstrzygania spraw związanych z dziedziczeniem ma zastosowanie prawo polskie, wówczas zastosowanie znajdą przepisy prawa francuskiego i to one będą podstawą rozstrzygania spraw spadkowych Polaka zmarłego na terenie Francji. Łącznikiem więc jest prawo miejsca zwykłego pobytu, a nie prawo państwa obywatelstwa. Prawodawca przewidział jednak, że łącznik ten może w wielu przypadkach okazać się zawodny, gdyż zmarły niekoniecznie w miejscu zwykłego pobytu mógł koncentrować swoje interesy życiowe. Dlatego zawarto klauzulę tzw. ściślejszego związku, zgodnie z którą, „gdy wyjątkowo, ze wszystkich okoliczności sprawy jasno wynika, że w chwili śmierci zmarły był w sposób oczywisty bliżej związany z państwem innym niż państwo stałego pobytu z chwili śmierci, prawem właściwym dla dziedziczenia jest prawo tego innego państwa (art. 21 ust. 2)

Potrzebujesz porady prawnej?
Pierwsze wspólne przepisy dotyczące obowiązków i odpowiedzialności pośredników na jednolitym rynku otworzą nowe możliwości świadczenia usług cyfrowych ponad granicami przy równoczesnym zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony użytkowników bez względu (...)
Regulacje techniczne a swoboda działalności gospodarczej Swoboda podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej jest pod ochroną konstytucji wszystkich współczesnych państw europejskich. Swobodę tę może ograniczyć tylko ustawodawca albo klient. Ustawodawca może tworzyć w trybie legislacji (...)
Nie jest dopuszczalna transkrypcja zagranicznego aktu urodzenia dziecka ze związku partnerskiego...
Nie jest możliwe wpisanie w polskim akcie stanu cywilnego zamiast ojca dziecka, "rodzica", który nie jest mężczyzną, gdyż taka transkrypcja byłaby sprzeczna z podstawowymi zasadami polskiego porządku prawnego - uznał NSA. Nie można uzależniać uzyskania przez obywatela polskiego (...)
Większa elastyczność w zakresie stawek VAT i ograniczenie biurokracji dla małych przedsiębiorstw Komisja Europejska zaproponowała nowe przepisy, które mają zapewnić państwom członkowskim większą elastyczność w ustalaniu stawek podatku od wartości dodanej (VAT) i stworzyć lepsze (...)
Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw, przedłożony przez ministra finansów, inwestycji i rozwoju. Co przewiduje rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw? Proces (...)
Porządek w wymiarze sprawiedliwości
Sejm ostatecznie przyjął ustawę gwarantującą konstytucyjny porządek w wymiarze sprawiedliwości Sejm nie zgodził się 23 stycznia 2020 r. na wnioskowane przez Senat odrzucenie ustawy, która gwarantuje konstytucyjny porządek w wymiarze sprawiedliwości i usprawnia pracę sądów - (...)
Komisja Europejska zaakceptowała Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności
Mamy polski KPO Fundusz Odbudowy jest dodatkowym wsparciem dla państw członkowskich, które zapewni finansowanie dla reform i inwestycji po pandemii koronawirusa. Podstawą do sięgnięcia po te pieniądze jest Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO). Komisja Europejska zaakceptowała (...)
Nowi sędziowie Sądu Najwyższego powołani
Prezydent powołał nowych sędziów Sądu Najwyższego Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda wręczył 10 października 2018 r. w Pałacu Prezydenckim akty powołania do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Najwyższego. Do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych (...)
Regulacja czasu pracy w Unii Europejskiej
Zagadnienia dotyczące regulacji czasu pracy możemy znaleźć w Dyrektywie nr 104 z dn. 23 listopada 1993 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy (OJ Nr L 307/1993/45). W dyrektywie unormowano następujące kwestie: wymiaru minimalnego wypoczynku dziennego, wypoczynku cotygodniowego, corocznych (...)
Cyfrowe propozycje Komisji Europejskiej
Przejrzyste platformy internetowe Większa przejrzystość użytkowania, efektywniejsze rozstrzyganie sporów, obserwatorium monitorujące wpływ nowych przepisów na rynek cyfrowy – KE zaproponowała nowe przepisy dla platform internetowych zapewniające małym przedsiębiorstwom (...)
Ułatwienia i pomoc dla rolników...
Nowy minister rolnictwa i rozwoju wsi Minister Krzysztof Jurgiel złożył 20 czerwca, ze względów osobistych, rezygnację ze stanowiska Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 26 czerwca został zaś powołany przez Prezydenta RP nowy minister rolnictwa i rozwoju wsi Jan Krzysztof (...)
W ostatnim okresie wydano szereg rozporządzeń wykonawczych do ustawy o cyberbezpieczeństwie. Rozporządzenie o wymogach organizacyjnych dot. cyberbezpieczeństwa Wymogi dla zespołów bezpieczeństwa Rozporządzenie Ministra Cyfryzacji w sprawie warunków organizacyjnych (...)
UE określi wspólne standardy bezpieczeństwa 5G
Kraje UE powinny wypracować wspólne podejście mające zapewnić wysoki poziom cyberbezpieczeństwa sieci 5G w całej wspólnocie – zaleciła Komisja Europejska. Sieci piątej generacji w przyszłości połączą ze sobą miliardy przedmiotów i systemów, w tym te o (...)
Pytanie za ponad sto miliardów euro: na czym polega budżet UE?
Każdego roku, kiedy wiosna przechodzi w lato, posłowie z Komisji Budżetowej zakasują rękawy i zabierają się do pracy nad przygotowaniem unijnego budżetu na kolejny rok. Zarówno Parlament jak i ministrowie finansów UE zajmują się ustalaniem, w jaki sposób wydać pieniądze (...)
Jak powołać inspektora ochrony danych?
Kto może, a kto ma obowiązek wyznaczenia inspektora ochrony danych? Ogólne rozporządzenie o ochronie danych (RODO), które musi być stosowane od 25 maja 2018 r., w art. 37 ust 1 przewiduje obowiązek wyznaczenia inspektora dla administratorów i podmiotów (...)
Parlament Europejski przyjął 26 marca 2019 r. nowe przepisy dotyczące praw autorskich w internecie. Platformy internetowe ponoszą odpowiedzialność za treści zamieszczane przez użytkowników. Niektóre zamieszczone materiały, takie jak memy lub GIF-y, zostały wyłączone (...)
Przetwarzanie danych przy rekrutacji pracowników a RODO
Jak potencjalni pracodawcy powinni przetwarzać dane osobowe kandydatów do pracy zgodnie z RODO, czyli ogólnym rozporządzeniem o ochronie danych? Jakie dane kandydatów mogą pozyskiwać i jak długo mogą je przetwarzać? Rekrutacja po nowemu 25 maja 2018 roku we wszystkich (...)
Przetwarzanie danych osobowych przez sądy
Zgłaszanie naruszeń ochrony danych osobowych przez sądy UODO przygotował publikację „Przetwarzanie danych osobowych przez sądy w kontekście zgłaszania naruszeń ochrony danych osobowych”, która stanowi odpowiedź na pytanie, czy Prezes UODO jest organem właściwym do (...)
Ułatwienie rejestracji i składania dokumentów do Krajowego Rejestru Sądowego, uproszczenie rejestracji spółki z o.o. przez Internet, zwiększenie dostępności danych zawartych w KRS oraz rozszerzenie wymiany pomiędzy rejestrami handlowymi państw członkowskich UE – to najważniejsze (...)
Komisja Europejska proponuje pakiet cyberbezpieczeństwa
Zapraszamy do konsultacji - Komisja Europejska proponuje pakiet cyberbezpieczeństwa 13 września br. Komisja Europejska opublikowała dokumenty, zwane pakietem cyberbezpieczeństwa, zawierające szereg działań, które mają zapewnić solidne podstawy cyberbezpieczeństwa Unii (...)