27.1.2016
Zespół
e-prawnik.pl
Rola testamentów w życiu społecznym, zwłaszcza ze względu na funkcję regulującą stosunki majątkowe, jest nie do przeceniania, dlatego ważkim problemem dla ustawodawcy pozostaje określenie ram, wewnątrz których testatorzy (sporządzający testamenty) mogą się swobodnie poruszać. Wzgląd na zagwarantowanie autentyczności testamentu, możliwość stwierdzenia wzajemnego stosunku kilku testamentów, wreszcie potrzeba uzyskania pewności, że dokument jest oświadczeniem ostatniej woli, a nie projektem lub obietnicą – sprawiają, że system prawa dla ważności testamentu wymaga sporządzenia go w odpowiedniej formie. Omówienie poniższe skoncentruje się na tzw. testamentach zwykłych, tj. własnoręcznym (holograficznym), notarialnym oraz allograficznym.
Co cechuje testament własnoręczny?
Najpopularniejszą formę testamentu z pewnością stanowi testament holograficzny (własnoręczny). Wynika to przede wszystkim z łatwości zadośćuczynienia wymogom formalnym stawianym przed testatorem dla sporządzenia tego rodzaju testamentu.
Warunkami formalnymi ważności testamentu holograficznego są:
- napisanie całości testamentu pismem ręcznym. Wymóg ten ma na celu głównie zapobieżenie możliwości sfałszowania testamentu, a także umożliwienie – w razie pojawienia się wątpliwości – identyfikacji osoby testatora. Nie będzie zatem testamentem opatrzone podpisem pismo sporządzone na maszynie do pisania lub wydruk komputerowy. Oczywiście obowiązek własnoręcznego spisania testamentu nie ogranicza się jedynie do uczynienia tego ręką; równie dobrze można sporządzić testament używając protezy albo pisząc nogą, jeśli posiadło się taką umiejętność (dotyczy to sytuacji, gdy spadkodawca jest kaleką). Bez znaczenia dla ważności testamentu jest spisanie go prozą lub wierszem, jak również np. sporządzenie go w postaci listu. Podobnie dowolny może być materiał, użyty do utrwalenia treści testamentu (np. posłużyć się można kredą na ścianie, dłutem w kamieniu lub drewnie, diamentem lub szminką na szkle itp.).
- własnoręczne podpisanie testamentu. Podpis pod testamentem holograficznym ma przede wszystkim jednoznacznie wskazywać na osobę spadkodawcy, powinien zatem przyjmować taką postać, by każdy, znający testatora, mógł bez problemu stwierdzić, iż testament pochodzi właśnie od niego. Niedopuszczalny jest zatem podpis w postaci inicjałów, parafy czy faksymile (tzn. odtworzony mechanicznie). Podpis musi być złożony własnoręcznie i powinien w zasadzie obejmować imię i nazwisko spadkodawcy; poprzestać można jednak na samym nazwisku (ewentualnie na jednym członie nazwiska dwuczłonowego). Zamiast nazwiska podpis może obejmować pseudonim, jeśli dany testator tymże pseudonimem posługuje się w obrocie gospodarczym. Jeżeli testament sporządzony jest w formie listu, podpis może wskazywać na stosunek pokrewieństwa między spadkodawcą a spadkobiercą (np. wujek, stryj, dziadek), jak również może ograniczyć się jedynie do imienia (podpisanie listu do członka bliskiej rodziny nazwiskiem mogłoby brzmieć sztucznie). W jakim miejscu powinien zostać umieszczony podpis? Funkcja podpisu, informująca, że podpisujący dostatecznie przemyślał swoją decyzję, wskazuje na wymóg umieszczenia podpisu pod wszystkimi rozrządzeniami testamentowymi (rozrządzeniem nazywa się zamieszczone w testamencie postanowienie dotyczące spadku), czyli w zasadzie na końcu testamentu. Wszelkie rozrządzenia, znajdujące się poniżej podpisu, nie wywołują zamierzonych skutków prawnych. Podpis nie może zatem zostać umiejscowiony na początku testamentu, w treści lub na marginesie pisma, nie może także widnieć jedynie na kopercie, w której testator umieścił zapis swej ostatniej woli.
- opatrzenie testamentu datą. Brak daty nie powoduje jednak, że testament zostanie automatycznie uznany za nieważny. Dopiero w przypadku pojawienia się nie dających się usunąć wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku sporządzonych w różnym czasie testamentów (np. testament nie zawiera daty, a wiadomo, że spadkodawca został ubezwłasnowolniony, i nie można określić, kiedy sporządził testament, tj. przed czy po ubezwłasnowolnieniu), testament własnoręczny można uznać za nieważny. Jednak wątpliwości co do daty sporządzenia testamentu mogą być wyjaśnione w postępowaniu sądowym przy użyciu wszelkich dostępnych środków dowodowych.
Datę na testamencie można umieścić w dowolnym miejscu, może ona także przybrać postać opisową, np. w dniu dwudziestych urodzin mego najstarszego syna, w piątą rocznice śmierci mojej matki itp. Jeżeli spadkodawca dokonuje korekt w testamencie w postaci przekreśleń lub skreśleń wyrazów, zdań czy ustępów, należy uznać je za nienapisane. Wszelkie zaś dopiski poniżej podpisu, będące rozrządzeniami testamentowymi (dyspozycjami), dla swej ważności wymagają także opatrzenia podpisem oraz datą.
Testament notarialny – co to takiego?
Testament notarialny to nic innego, jak testament w postaci aktu notarialnego, tj. dokumentu sporządzonego przez osobę zaufania publicznego, jaką jest notariusz. W celu zachowania tej formy sporządzenia ważnego testamentu niezbędny jest kontakt z notariuszem, a najczęściej także wizyta w biurze notarialnym. Obecnie opłata notarialna za sporządzenie dokumentu obejmującego swą treścią testament wynosi 50zł, a jeżeli testament zawiera zapis, polecenia lub pozbawia uprawnionego prawa do zachowku- 150 zł
Jakie korzyści płyną ze sporządzenia testamentu w formie aktu notarialnego? Przede wszystkim z faktu, iż testament taki dokonywany jest w obecności prawnika, wynika wysoki stopień bezpieczeństwa dla spadkodawcy, gdyż notariusz dba, by sformułowanie tekstu testamentu w możliwie najdokładniejszy sposób oddawało ostatnią wolę testatora. Ponadto spadkodawca ma pewność, że testament nie zostanie podważony z powodu jego sprzeczności z obowiązującym prawem. Sporządzanie testamentu w obecności osoby zaufania publicznego zapobiega także wszelkim formom nacisku, na jakie bywa narażany testator ze strony osób, mających interes w dyspozycjach testamentowych o określonej treści (np. czasem członkowie rodziny nalegają, by spadkodawca dokonał wskazywanych przez nich rozrządzeń). Po sporządzeniu akt notarialny pozostaje w kancelarii, a po upływie 10 lat w archiwum wieczysto księgowym, co zapewnia dodatkową ochronę przed potencjalnym zniszczeniem, zaginięciem lub sfałszowaniem. Spadkodawca otrzymuje odpis dokumentu. Co więcej, moc dowodowa aktu notarialnego równa jest mocy dokumentu publicznego.
Czym jest testament allograficzny?
Testament allograficzny został pomyślany jako forma alternatywna w stosunku do dwóch omówionych wcześniej form testowania. Wprowadzono ją przede wszystkim, by ułatwić sporządzanie testamentów osobom zamieszkałym na obszarach wiejskich, które mogłyby mieć trudności ze sporządzeniem testamentu własnoręcznego (np. ze względu na analfabetyzm) lub z dotarciem do biura notarialnego (np. z powodu dużych odległości, problemów z poruszaniem się). Założeniem testamentu allograficznego jest sporządzenie go w obecności określonej osoby urzędowej, która pełni w tym przypadku funkcję podobną do notariusza.
Sporządzenie testamentu allograficznego składa się z następujących faz:
- w obecności dwóch świadków spadkodawca oświadcza swą wolę wobec zaproszonej (wezwanej) osoby urzędowej. Osobą urzędową może być osoba wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu, sekretarza gminy oraz kierownika urzędu stanu cywilnego. Jedynie oświadczenie złożone wobec jednej z wymienionych osób uznane być może za testament; w każdym innym przypadku testament allograficzny nie zostanie sporządzony.
- oświadczenie spadkodawcy zostaje spisane w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół taki ma rangę dokumentu urzędowego. Spisania oświadczenia może dokonać każdy z obecnych przy sporządzaniu testamentu, tj. jeden ze świadków lub osoba urzędowa, jak również podjąć się tego może inna jeszcze osoba (co wydaje się być najbezpieczniejsze).
- protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków.
- protokół zostaje podpisany przez spadkodawcę, osobę urzędową, która odbierała oświadczenie, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, zaznacza się to w protokole z podaniem przyczyny braku podpisu.
Ze względu na wymogi formalne, takie jak konieczność ustnego złożenia oświadczenia oraz wysłuchanie odczytywanego protokołu, testamentu allograficznego nie może sporządzić osoba głucha lub niema.
Pamiętaj, że:
- Wybór formy, w jakiej zostanie sporządzony testament, zależy wyłącznie od woli testatora. Spadkodawca może pozostawić kilka testamentów (każdy o odmiennej treści), sporządzonych we wszystkich dostępnych formach.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zmianami).
Potrzebujesz porady prawnej?
Jednym z przejawów zasady swobody testowania jest możliwość odwołania testamentu przez spadkodawcę. W jaki sposób można tego dokonać i jakie niesie to ze sobą konsekwencje? Sporządzenie nowego testamentu Zgodnie z art. 946 Kodeksu cywilnego dla odwołania testamentu wystarczające (...)
Kiedy można odwołać testament?
Spadkodawca może to zrobić w każdej chwili bez podawania przyczyny. Sposobów na anulowanie testamentu jest kilka. Można np. sporządzić nowy testament, odwołując jednocześnie testament sporządzony wcześniej – radzi Gazeta Prawna. Spadkodawca może także zniszczyć testament lub (...)
Taksa notarialna - aktualne stawki 2018
Taksa notarialna to maksymalna wysokość opłaty pobieranej przez notariusza za dokonanie określonej czynności notarialnej. Stawki taksy ustalane są drogą rozporządzenia przez ministra i obowiązują na terenie całego kraju. Opłaty notarialne zróżnicowane są w zależności (...)
Czy testamenty sporządzony za granicą jest ważny?
W sprawach spadkowych obowiązuje prawo ojczyste spadkodawcy. Jest nim prawo kraju, którego obywatelstwo ma dana osoba. Także o ważności testamentu, o formie, w jakiej może on być spisany, decyduje prawo ojczyste osoby, która chce przekazać swą ostatnią wolę. Jeśli jednak testament ma być (...)
Poza tym, że spadkobierca musi być powołany do dziedziczenia - albo z mocy ustawy, albo z testamentu - to, aby jednak rzeczywiście dziedziczyć, musi spełniać pewne podstawowe warunki. Zdolnym do odziedziczenia spadku po spadkodawcy może być tylko taka osoba, której przysługuje zdolność (...)
Od 1 grudnia 2018 r. tylko e-ZLA
Obowiązkowe e-ZLA od 1 grudnia 2018 r. Dopiero od 1 grudnia jedynym możliwym sposobem wystawienia zwolnienia lekarskiego będzie internet. Nowelizacja zmienia termin wejścia w życie obowiązującej jego formy - e-ZLA. Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. zmieniająca ustawę o zmianie ustawy o świadczeniach (...)
Gdy nie ma szans na leczenie, pacjent powinien móc - w formie "testamentu życia" albo dzięki instytucji specjalnego pełnomocnika - podjąć decyzję o zaprzestaniu uporczywego leczenia.Dziennik Polski, 1.12.2008 r. testament życia, pełnomocnik, decyzja, leczenie, pacjent, chory, (...)
Spotkanie Zespołu ds. Wzmocnienia Potencjału Administracji Samorządowej KWRiST
W dniu 12 listopada b.r. w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego odbyło się kolejne spotkanie Zespołu ds. Wzmocnienia Potencjału Administracji Samorządowej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Do zakresu działania Zespołu do Spraw Wzmocnienia Potencjału Administracji Samorządowej (...)
Powiadomienia ws. korekty JPK_VAT
Trwa analiza JPK_VAT złożonych za styczeń 2018 r. W elektronicznym narzędziu ANALIZATOR_JPK kompleksowo sprawdzono już 650 mln faktur z Jednolitych Plików Kontrolnych dla potrzeb VAT (JPK_VAT) za styczeń 2018 r. Podatnicy, u których pojawiły się niezgodności, otrzymają (...)
Najem okazjonalny tylko na dziesięć lat
Umowę najmu okazjonalnego trzeba sporządzić pisemnie. Zawiera się ją na czas oznaczony, który nie może być dłuższy niż 10 lat. Gazeta Prawna zaznacza, że taką umowę może zawrzeć właściciel mieszkania, który jest osobą fizyczną i nie prowadzi działalności gospodarczej (...)
Jakie są skutki odwołania testamentu? Testament jest odwołalny. Spadkodawca może więc w każdej chwili go odwołać lub zmienić - w całości lub w części - oczywiście przed swoją śmiercią. Spadkodawca swoim oświadczeniem może więc doprowadzić do tego, że sporządzony wcześniej (...)
Treść i forma testamentów szczególnych
Testament jest formą rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci. Przepisy kodeksu cywilnego przewidują w sumie pięć rodzajów testamentu, w tym trzy z nich to testamenty szczególne. Testamenty szczególne mogą być sporządzane, o ile zaistnieją wyjątkowe okoliczności, (...)
Czym jest testament? Wiadomości ogólne
Na wstępie należy zaznaczyć, iż w polskiej terminologii prawa termin „testament” występuje w dwóch znaczeniach. Po pierwsze, rozumiany jest jako czynność prawna o określonych cechach (o czym niżej). Po drugie, testamentem nazywany jest także dokument, obejmujący treścią (...)
Przyczyny nieważności testamentu
Polskie prawo spadkowe w odniesieniu do dokonywania rozrządzeń majątkowych na wypadek śmierci stoi na gruncie zasady swobody testowania. Swoboda ta nie oznacza jednak dowolności dokonywania rozrządzeń, wręcz przeciwnie – swoboda testowania istnieje w granicach przewidzianych przez prawo. (...)
Ważność testamentu ustnego, gdy świadkowie otrzymują spadek - opinia prawna
Stan faktyczny Mój ojciec będąc chory na krótko przed śmiercią ustnie rozporządził swoim majątkiem. Zanim zmarł dokładnie powiedział, że razem z bratem mamy się po połowie podzielić majątkiem; matka nie żyje. Nasz przyrodni brat został przez ojca wydziedziczony, (...)
Testament jest czynnością prawną, która wywołuje przewidziane prawem skutki dopiero z chwilą śmieci osoby dokonującej tej czynności. Stąd dopuszczalność odwołania testamentu przez spadkodawcę jest możliwa aż do chwili jego śmierci. Prawo spadkowe przewiduje kilka sposobów (...)
Przepisy prawa spadkowego zawierają wyraźne wyliczenie przyczyn, z powodu których testament należy uważać za nieważny. Katalog ten obejmuje m.in. braki formalne, naruszenie zakazu sporządzania testamentów wspólnych, brak zdolności testowania po stronie spadkodawcy, (...)
Kiedy przedawnia się roszczenie o zachowek? Przykłady praktyczne liczenia terminu.
Podstawową zasadą prawa spadkowego jest swoboda testowania. W oparciu o nią spadkodawca może ustanowić spadkobiercą całego swojego majątku osobę także spoza kręgu najbliższych krewnych. Pojawia się więc niebezpieczeństwo, że spadkodawca sporządzi testament, na podstawie którego (...)
Testament allograficzny, czyli jak sporządzić tzw. testament urzędowy?
Co to jest testament allograficzny? Testament allograficzny jest formą zwykłego testamentu. Spadkodawca w obecności dwóch świadków oświadcza swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza (...)
Powszechny Rejestr Testamentów (NORT) już w październiku
5 października rusza rejestr testamentów (w skrócie NORT). To drugi rejestr Krajowej Izby Notarialnej obok rejestru aktów poświadczenia dziedziczenia. Jaki jest cel utworzenia tego zbioru? Kto będzie mógł z niego skorzystać? Co daje odnalezienie testamentu w rejestrze? Rejestracja (...)
Jakie są skutki odwołania testamentu? Testament jest odwołalny. Spadkodawca może więc w każdej chwili go odwołać lub zmienić - w całości lub w części - oczywiście przed swoją śmiercią. Spadkodawca swoim oświadczeniem może więc doprowadzić do tego, że sporządzony wcześniej (...)
Treść i forma testamentów szczególnych
Testament jest formą rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci. Przepisy kodeksu cywilnego przewidują w sumie pięć rodzajów testamentu, w tym trzy z nich to testamenty szczególne. Testamenty szczególne mogą być sporządzane, o ile zaistnieją wyjątkowe okoliczności, (...)
Czym jest testament? Wiadomości ogólne
Na wstępie należy zaznaczyć, iż w polskiej terminologii prawa termin „testament” występuje w dwóch znaczeniach. Po pierwsze, rozumiany jest jako czynność prawna o określonych cechach (o czym niżej). Po drugie, testamentem nazywany jest także dokument, obejmujący treścią (...)
Przyczyny nieważności testamentu
Polskie prawo spadkowe w odniesieniu do dokonywania rozrządzeń majątkowych na wypadek śmierci stoi na gruncie zasady swobody testowania. Swoboda ta nie oznacza jednak dowolności dokonywania rozrządzeń, wręcz przeciwnie – swoboda testowania istnieje w granicach przewidzianych przez prawo. (...)
Ważność testamentu ustnego, gdy świadkowie otrzymują spadek - opinia prawna
Stan faktyczny Mój ojciec będąc chory na krótko przed śmiercią ustnie rozporządził swoim majątkiem. Zanim zmarł dokładnie powiedział, że razem z bratem mamy się po połowie podzielić majątkiem; matka nie żyje. Nasz przyrodni brat został przez ojca wydziedziczony, (...)
Testament jest czynnością prawną, która wywołuje przewidziane prawem skutki dopiero z chwilą śmieci osoby dokonującej tej czynności. Stąd dopuszczalność odwołania testamentu przez spadkodawcę jest możliwa aż do chwili jego śmierci. Prawo spadkowe przewiduje kilka sposobów (...)
Przepisy prawa spadkowego zawierają wyraźne wyliczenie przyczyn, z powodu których testament należy uważać za nieważny. Katalog ten obejmuje m.in. braki formalne, naruszenie zakazu sporządzania testamentów wspólnych, brak zdolności testowania po stronie spadkodawcy, (...)
Kiedy przedawnia się roszczenie o zachowek? Przykłady praktyczne liczenia terminu.
Podstawową zasadą prawa spadkowego jest swoboda testowania. W oparciu o nią spadkodawca może ustanowić spadkobiercą całego swojego majątku osobę także spoza kręgu najbliższych krewnych. Pojawia się więc niebezpieczeństwo, że spadkodawca sporządzi testament, na podstawie którego (...)
Testament allograficzny, czyli jak sporządzić tzw. testament urzędowy?
Co to jest testament allograficzny? Testament allograficzny jest formą zwykłego testamentu. Spadkodawca w obecności dwóch świadków oświadcza swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza (...)
Powszechny Rejestr Testamentów (NORT) już w październiku
5 października rusza rejestr testamentów (w skrócie NORT). To drugi rejestr Krajowej Izby Notarialnej obok rejestru aktów poświadczenia dziedziczenia. Jaki jest cel utworzenia tego zbioru? Kto będzie mógł z niego skorzystać? Co daje odnalezienie testamentu w rejestrze? Rejestracja (...)
Przeniesienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu (niezbędne formalności) – opinia prawna
Stan faktyczny Jak należy dokonać przeniesienia własności spółdzielczego własnościowego mieszkania z matki na syna? Jakie dokumenty są potrzebne i w jaki sposób można to załatwić (testament, akt notarialny, sprawa sądowa)? Opinia prawna Niniejsza opinia została sporządzona na postawie (...)
Uznanie spadkobiercy za osobę niegodną dziedziczenia
Kto może być uznany za spadkobiercę niegodnego dziedziczenia? Niegodnym może być uznany każdy spadkobierca - czy to powołany na mocy testamentu, czy ustawy. Często bowiem zdarza się, że sam spadkodawca nie zdaje sobie sprawy z określonych zdarzeń, które powinny eliminować daną (...)
Jednym z przejawów zasady swobody testowania jest możliwość odwołania testamentu przez spadkodawcę. W jaki sposób można tego dokonać i jakie niesie to ze sobą konsekwencje? Sporządzenie nowego testamentu Zgodnie z art. 946 Kodeksu cywilnego dla odwołania testamentu wystarczające (...)
Testament najprostszym sposobem przekazania majątku - opinia prawna
Stan faktyczny: Ciotka mojej Żony (siostra mojego Teścia) jest osobą samotną (wdowa, bezdzietna), posiada własnościowe mieszkanie spółdzielcze, które chce przekazać w formie darowizny mojemu Synowi, (który właśnie ukończył 18 lat) pod warunkiem, że w mieszkaniu tym będzie mógł zamieszkać (...)
Dziedziczenie ustawowe, czyli kto i w jaki sposób dziedziczy po zmarłym?
Kiedy następuje dziedziczenie ustawowe? Dziedziczenie ustawowe ma miejsce w sytuacji gdy, spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu oraz gdy osoby powołane do spadku nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami (bo np. zmarły przed otwarciem spadku). W razie powołania spadkobierców w (...)
Kto może być niegodny dziedziczenia?
Niegodność dziedziczenia jest instytucją prawa spadkowego unormowaną w art. 928 Kodeksu cywilnego. Jej celem jest pozbawienie prawa do dziedziczenia spadkobierców, którzy dopuścili się względem spadkodawcy czynów niegodziwych, powszechnie uznawanych za naganne i zawinionych. (...)
Kto nie może być świadkiem testamentu?
Dla zachowania niektórych form testamentu, w szczególności testamentu allograficznego, testamentu ustnego i testamentu tzw. podróżnego, konieczne jest sporządzenie ich w obecności określonej ilości świadków. Świadkiem jest zatem osoba, w obecności której (...)
Jak wszczyna się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku i kto może je zainicjować? Postanowienie stwierdzające nabycie spadku przez spadkobierców sąd wydaje tylko na wniosek. Właściwy będzie zatem tryb postępowania nieprocesowego. Wniosek może zgłosić każda osoba, która (...)
Zrzeczenie się spadku - Gdy nie chcesz po kimś dziedziczyć
Zgodnie z obowiązującym prawem spadkowym, jeżeli spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu to w momencie otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy) obowiązują przepisy ustawowe dotyczące dziedziczenia. Zawieranie jakichkolwiek umów zarówno przed, jak i po śmierci spadkodawcy (...)
Wydziedziczenie - W jaki sposób dokonać wydziedziczenia?
Na czym polega wydziedziczenie? Potoczna intuicja łączy termin wydziedziczenie z pozbawieniem uprawnionego możliwości spadkobrania poprzez albo powołanie innych spadkobierców, albo sporządzenie testamentu negatywnego (testament negatywny nie powołuje nikogo do spadku, wskazuje natomiast, (...)
