Nowe regulacje dotyczące transportu drogowego

Dyrektywa ta nie jest aktem prawnym nowym i odwołuje się do rozwiązań organizacyjno-prawnych oraz pojęć stosowanych od końca lat 80-tych ubiegłego wieku. Wśród tych rozwiązań i pojęć można wymienić: systemy kontroli obejmujące organizowanie regularnych kontroli prawidłowego i jednolitego stosowania przepisów socjalnych, wskaźniki procentowe kontroli dotyczące liczby dni przepracowanych przez kierowców pojazdów objętych zakresem stosowania rozporządzeń wspólnotowych (przepisów socjalnych) i całkowitej liczby skontrolowanych dni roboczych w przedsiębiorstwach transportowych, kontrolowanie bez dyskryminacji, wyposażenie funkcjonariuszy kontroli w wykaz elementów podlegających sprawdzeniu na drodze i w siedzibie przewoźnika, obowiązek zbierania danych statystycznych i przedkładania Komisji Europejskiej z częstotliwością raz na dwa lata zgodnie z formularzem określonym w decyzji Komisji 93/173/EWG z dnia 22 lutego 1993 r. ustalającej znormalizowany formularz przewidziany w art. 16 rozporządzenia Rady (EWG) nr 3820/85 w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego, podział na kontrole drogowe i kontrole w siedzibach przewoźników, kontrole wspólne i skoordynowane, udzielanie sobie wzajemnie pomocy w sytuacji podejrzenia naruszenia prawa, wymiana informacji zarówno z KE, jak i z organami kontrolnymi zainteresowanych Państw Członkowskich. 

Stawiając sobie za cel ustanowienie przejrzystych, wspólnych zasad w zakresie minimalnych warunków kontroli należytego i jednolitego stosowania rozporządzeń (EWG) nr 3821/85 i (WE) nr 561/2006, legislatorzy unijni wprowadzili następujące nowe rozwiązania i zmiany przepisów, w stosunku do poprzedniej dyrektywy 88/599/EWG: 

1. rozszerzenie zakresu i struktury gromadzonych danych statystycznych będących wynikiem kontroli drogowych i w siedzibach przewoźników; 

2. prowadzenie przez organy kontrolne Państw Członkowskich rejestru danych statystycznych zebranych w poprzednim roku; 

3. nałożenie na przewoźników obowiązku przechowywania - przez okres jednego roku od otrzymania - protokołów z wyników kontroli i innych istotnych dokumentów dotyczących kontroli kierowców na drogach lub kontroli w siedzibie przewoźnika; 

4. zobowiązanie Państwa Członkowskiego do przygotowania lub zorganizowania odpowiednich punktów kontroli, również na planowanych drogach lub w ich pobliżu; 

5. wyspecyfikowanie elementów, składających się na pojęcie niedyskryminacji w trakcie kontroli; 

6. wprowadzenie standardowego wyposażenia dla funkcjonariuszy kontroli; 

7. zwiększenie z 2 do 6 razy w roku, kontroli skoordynowanych; 

8. obowiązek wyznaczenia organu/podmiotu do kontaktów wewnątrzwspólnotowych (czyli na poziomie międzynarodowym w ramach Unii Europejskiej) i wskazanie jego zasadniczych zadań i funkcji, również w Komitecie, o którym mowa w dyrektywie; 

9. system oceny ryzyka i wstępny wykaz naruszeń przepisów socjalnych; 

10. kwestię „najlepszej praktyki” w zakresie kontroli. 

Jak wynika z preambuły, kontrole powinny prowadzić z jednej strony, do zapobiegania naruszeniom przepisów, z drugiej zaś - do zmniejszania liczby tych naruszeń. W rezultacie, przepisy i nowe mechanizmy, które państwo członkowskie wprowadzi wdrażając tę Dyrektywę, mają przyczynić się nie tylko do poprawy bezpieczeństwa na drogach, ale także ułatwiać harmonizację warunków pracy kierowców we Wspólnocie i wyrównanie poziomu konkurencji.  

Wedle nowych przepisów ustawa o transporcie drogowym określa również: 

1. zasady działania Inspekcji Transportu Drogowego; 

2. odpowiedzialność za naruszenie obowiązków lub warunków przewozu drogowego: 

• przedsiębiorców i innych podmiotów wykonujących przewóz drogowy lub inne czynności związane z tym przewozem,

• kierowców. 

Jakie nowe zadania przewidziano dla Głównego Inspektora Transportu Drogowego?

Nowelizacja ustawy poszerza zadania Główny Inspektor Transportu Drogowego o:

• opracowywane, we współpracy z Komendantem Głównym Policji, Komendantem Głównym Straży Granicznej, Szefem Służby Celnej oraz Głównym Inspektorem Pracy, jednolitej krajowej strategii kontroli przepisów w zakresie czasu jazdy i czasu postoju, obowiązkowych przerw i czasu odpoczynku kierowców; 

• zapewnianie uczestnictwa Inspekcji, co najmniej 6 razy w roku, w skoordynowanych z właściwymi organami kontrolnymi innego państwa członkowskiego lub państw członkowskich Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, kontrolach drogowych kierowców pojazdów objętych zakresem stosowania rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz rozporządzenia (WE) nr 561/2006; kontrole takie są wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i mogą być przeprowadzane wspólnie z polskimi organami kontrolnymi; 

• realizację, co najmniej raz w roku, wspólnego z właściwymi organami odpowiedzialnymi za kontakty wewnątrzwspólnotowe w zainteresowanych państwach członkowskich Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, programu szkolenia w zakresie najlepszych praktyk kontrolnych oraz wymiany pracowników; 

• udzielanie właściwym organom innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, niezbędnej pomocy i wyjaśnień w sytuacji, kiedy brak jest wystarczających danych do stwierdzenia w czasie kontroli drogowej przeprowadzanej na terytorium tego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, że kierowca pojazdu zarejestrowanego w Rzeczypospolitej Polskiej, naruszył przepisy w zakresie czasu jazdy i czasu postoju, obowiązkowych przerw i czasu odpoczynku; 

• zapewnianie uczestnictwa swojego przedstawiciela w Komitecie wspierającym Komisję Europejską, ustanowionym zgodnie z art. 18 ust. 1 rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym; 

• wymianę z właściwymi organami państw członkowskich Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, przynajmniej raz na 6 miesięcy lub w indywidualnych przypadkach na szczególne żądanie, informacji dostępnych na podstawie art. 19 ust. 3 rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym i art. 22 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 561/2006. 

Nowe zadania w zakresie kontroli 

Wedle nowych przepisów Główny Inspektor Transportu Drogowego ma raz na 2 lata przedkładać Radzie Ministrów, za pośrednictwem ministra właściwego do spraw transportu, jednolitą krajową strategię kontroli, w terminie do dnia 30 listopada.

Główny Inspektor Transportu Drogowego będzie teraz organem odpowiedzialnym za kontakty wewnątrzwspólnotowe w zakresie kontroli przepisów dotyczących czasu jazdy i czasu postoju, obowiązkowych przerw i czasu odpoczynku kierowców wykonujących przewozy drogowe. 

Od 1 maja 2009 r. Główny Inspektor Transportu Drogowego, Komendant Główny Policji, Komendant Główny Straży Granicznej, Szef Służby Celnej oraz Główny Inspektor Pracy prowadzić mają rejestry danych statystycznych dotyczących kontroli czasu jazdy i czasu postoju, obowiązkowych przerw i czasu odpoczynku kierowców wykonujących przewozy drogowe, według następujących kategorii: 

1. w przypadku kontroli drogowych: 

• kategoria drogi: krajowe, wojewódzkie, powiatowe lub gminne,

• państwo, w którym kontrolowany pojazd jest zarejestrowany,

• rodzaj tachografu: analogowy lub cyfrowy;

2. w przypadku kontroli na terenie przedsiębiorstw: 

• kategoria przewozu drogowego: międzynarodowy lub krajowy, przewóz osób lub rzeczy, przewóz na potrzeby własne lub transport drogowy,

• wielkość taboru przedsiębiorstwa,

• rodzaj tachografu: analogowy lub cyfrowy.

Od 1 maja 2009 r. Komendant Główny Policji, Komendant Główny Straży Granicznej, Szef Służby Celnej oraz Główny Inspektor Pracy przekazywać będą Głównemu Inspektorowi Transportu Drogowego w formie pisemnej i elektronicznej ww. dane statystyczne, w terminie do dnia 31 lipca roku następującego po roku sprawozdawczym.

Natomiast już teraz Główny Inspektor Transportu Drogowego ma przekazywać Komisji Europejskiej zbiorcze dane statystyczne uzyskane w powyższy sposób w terminie do dnia 30 września po upływie dwuletniego okresu objętego sprawozdaniem.

Uprawnienia kontrolne inspektorów Inspekcji Transportu Drogowego mają przysługiwać również pracownikom Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego przy spełnieniu określonych warunków. 

Komendant Główny Policji, Komendant Główny Straży Granicznej, Szef Służby Celnej, oraz wojewódzki inspektor transportu drogowego, a w ograniczonym zakresie również Główny Inspektor Pracy, mają przekazywać Głównemu Inspektorowi Transportu Drogowego zbiorczą informację dotyczącą kontroli: 

• stanu technicznego pojazdów - co dwa lata, w terminie do dnia 31 stycznia po upływie dwuletniego okresu objętego sprawozdaniem; 

• przestrzegania przepisów dotyczących czasu jazdy i czasu postoju pojazdu, obowiązkowych przerw oraz czasu odpoczynku kierowcy - co dwa lata, w terminie do dnia 31 lipca po upływie dwuletniego okresu objętego sprawozdaniem 

- na odpowiednich formularzach.  

Co zainteresuje kontrolowanych na drodze?

Kierowca wykonujący przewóz drogowy, który w określonych dniach nie prowadził pojazdu albo prowadził pojazd, do którego nie mają zastosowania przepisy rozporządzenia (WE) nr 561/2006 lub Umowy AETR, na żądanie osoby uprawnionej do przeprowadzenia kontroli przedstawia zaświadczenie, które zawiera następujące dane: imię i nazwisko kierowcy, okres, którego dotyczy, wskazanie przyczyny nieposiadania wykresówek, nieużytkowania karty kierowcy lub niesporządzenia wydruków, miejsce i datę wystawienia, podpis pracodawcy lub podmiotu, na rzecz którego kierowca wykonywał przewóz. W ustawie o czasie pracy kierowców wprowadzono zaś zapis, iż w przypadku, gdy kierowca przebywał na zwolnieniu lekarskim od pracy z powodu choroby, na urlopie wypoczynkowym lub gdy prowadził inny pojazd wyłączony z zakresu stosowania rozporządzenia (WE) nr 561/2006, podmiot wykonujący przewóz drogowy wystawia ww. zaświadczenie na elektronicznym oraz przeznaczonym do druku formularzu, o którym mowa w decyzji Komisji nr 2007/230/WE z dnia 12 kwietnia 2007 r. w sprawie formularza dotyczącego przepisów socjalnych odnoszących się do działalności w transporcie drogowym, a kierowca to zaświadczenie podpisuje. To samo dotyczy odpowiednio kierowcy niezatrudnionego przez przedsiębiorcę, lecz wykonującego osobiście przewozy na jego rzecz oraz do przedsiębiorcy osobiście wykonującego przewozy drogowe, z tym że przedsiębiorca osobiście wykonujący przewozy drogowe przedkłada stosowne oświadczenie.

Zgodnie z nowymi przepisami ustawy o transporcie drogowym, podczas wykonywania przewozu drogowego kierowca pojazdu samochodowego jest obowiązany mieć przy sobie i okazywać, na żądanie uprawnionego organu kontroli, kartę opłaty drogowej, kartę kierowcy, zapisy urządzenia rejestrującego samoczynnie prędkość jazdy, czas jazdy i czas postoju, obowiązkowe przerwy i czas odpoczynku oraz zaświadczenie albo oświadczenie, o których mowa wyżej, a ponadto: 

1. wykonując transport drogowy - wypis z licencji; 

2. wykonując przewóz drogowy osób: 

• przy wykonywaniu przewozów regularnych i regularnych specjalnych - odpowiednie zezwolenie lub wypis z zezwolenia wraz z obowiązującym rozkładem jazdy,

• przy wykonywaniu międzynarodowych przewozów wahadłowych lub okazjonalnych - odpowiednie zezwolenie lub formularz jazdy,

• przy wykonywaniu międzynarodowych przewozów na potrzeby własne - formularz jazdy,

• oryginał albo poświadczoną za zgodność z oryginałem przez przedsiębiorcę kserokopię decyzji w sprawie odstępstwa od warunków określonych w zezwoleniu, jeżeli została wydana;

3. wykonując przewóz drogowy rzeczy - dokumenty związane z przewożonym ładunkiem, a także: 

• odpowiednie zezwolenie wymagane w międzynarodowym transporcie drogowym,

• dokumenty wymagane przy przewozie drogowym towarów niebezpiecznych,

• świadectwo wymagane zgodnie z Umową o międzynarodowych przewozach szybko psujących się artykułów żywnościowych i o specjalnych środkach transportu przeznaczonych do tych przewozów (ATP), sporządzonej w Genewie dnia 1 września 1970 r.,

• zezwolenie na przejazd pojazdu, z ładunkiem lub bez ładunku, o masie, naciskach osi lub wymiarach przekraczających wielkości określone w odrębnych przepisach,

• dokumenty wymagane przy przewozie zwierząt,

• dokumenty wymagane przy przewozie odpadów,

• certyfikat potwierdzający spełnienie przez pojazd odpowiednich wymogów bezpieczeństwa lub warunków dopuszczenia do ruchu, jeżeli jest wymagany;

4. w międzynarodowym transporcie drogowym - świadectwo kierowcy, jeżeli jest wymagane. 

Podmiot wykonujący przewozy drogowe lub przewóz w ramach powszechnych usług pocztowych, w ramach usług polegających na przewozie odpadów komunalnych lub nieczystości ciekłych, przez podmiot niebędący przedsiębiorcą bądź w ramach usuwania skutków awarii lub wypadków pojazdami pomocy drogowej ma przechowywać przez okres 1 roku, licząc od dnia otrzymania, przekazane mu przez organy kontrolne dokumenty i protokoły z wyników kontroli przeprowadzonych na jego terenie lub podczas kontroli drogowej w zakresie czasu jazdy i czasu postoju, obowiązkowych przerw i czasu odpoczynku kierowców, wykonujących przewóz na jego rzecz.

Powyższe zasady nie naruszają, wynikających z odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych, praw i obowiązków kierowców i podmiotów wykonujących przewóz drogowy. 

Do kontroli dokumentów, o których mowa wyżej, oraz warunków w nich określonych uprawnieni są: 

1. funkcjonariusze Policji; 

2. inspektorzy Inspekcji Transportu Drogowego; 

3. funkcjonariusze celni; 

4. funkcjonariusze Straży Granicznej; 

5. upoważnieni pracownicy zarządców dróg publicznych - z wyłączeniem pewnych dokumentów; 

6. inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy - w odniesieniu do zapisów urządzenia rejestrującego samoczynnie prędkość jazdy oraz czas jazdy i postoju; 

7. upoważnieni pracownicy właściwego organu, którego zezwolenia wymaga dany przewóz - w odniesieniu do przewozów regularnych i regularnych specjalnych. 

Upoważnieni pracownicy, o których mowa w ww. pkt 5 i 7, nie są uprawnieni do kontroli zapisów urządzenia rejestrującego samoczynnie prędkość jazdy, czas jazdy i czas postoju, obowiązkowe przerwy i czas odpoczynku oraz zaświadczeń i oświadczeń, o których mowa w art. 31 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców. 

Kontrole drogowe wykonuje się w odpowiednim miejscu i czasie tak, aby utrudnić kierowcom prowadzącym pojazdy omijanie punktów kontroli, oraz bez dyskryminacji ze względu na: 

• kraj rejestracji pojazdu; 

• kraj zamieszkania kierowcy; 

• kraj siedziby przedsiębiorstwa; 

• początkowy i docelowy punkt podróży; 

• rodzaj tachografu: analogowy lub cyfrowy. 

Uprawnione osoby do kontroli zapisów urządzenia rejestrującego samoczynnie prędkość jazdy, czas jazdy i czas postoju, obowiązkowe przerwy i czas odpoczynku zaopatrzeni będą w: 

• wykaz podstawowych elementów podlegających kontroli na drodze i na terenie podmiotu wykonującego przewozy drogowe; 

• standardowe wyposażenie.  

Kto będzie karany? 

Zgodnie z nowymi przepisami ustawy o drogach publicznych, karę pieniężną za przejazd po drogach publicznych pojazdów nienormatywnych bez zezwolenia określonego przepisami o ruchu drogowym lub niezgodnie z warunkami podanymi w zezwoleniu, nakłada się decyzją na: 

1. podmiot wykonujący przejazd; 

2. nadawcę, załadowcę lub spedytora ładunku, jeżeli okoliczności sprawy i dowody jednoznacznie wskazują, że podmiot ten miał wpływ lub godził się na powstanie naruszenia obowiązków lub warunków przewozu drogowego. 

Nowe obowiązki zarządcy dróg 

Do zarządcy drogi krajowej (tj. Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad) oraz zarządcy drogi  wojewódzkiej (tzn. zarządu województwa), należy teraz dodatkowo budowa, przebudowa, remont i utrzymanie: 

1. parkingów przeznaczonych dla postoju pojazdów wykonujących przewozy drogowe, wynikającego z konieczności przestrzegania przepisów o czasie prowadzenia pojazdów oraz przepisów o ograniczeniach i zakazach ruchu drogowego; 

2. miejsc wykonywania kontroli ruchu i transportu drogowego, przeznaczonych w szczególności do ważenia pojazdów. 

Kontrola spełniania wymagań przez ciśnieniowe urządzenia transportowe

W ustawie o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych przede wszystkim uregulowano na nowo kontrolę spełniania wymagań przez ciśnieniowe urządzenia transportowe. Kontrolę tę prowadzi wojewódzki inspektor transportu drogowego. Postępowanie w tym zakresie wszczyna się z urzędu lub na wniosek. Przedmiotem kontroli mogą być wprowadzone do obrotu ciśnieniowe urządzenia transportowe, prawidłowość ich oznakowania oraz dotycząca ich dokumentacja techniczna. Z przeprowadzonych czynności kontrolnych sporządza się protokół. Wojewódzki inspektor transportu drogowego przeprowadza lub zleca przeprowadzenie badania ciśnieniowych urządzeń transportowych specjalistycznej jednostce. Z przeprowadzonych w ramach kontroli badań sporządza się sprawozdanie, które dołącza się do protokołu kontroli. 

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 19 września 2007 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. 2007 r., Nr 192, poz. 1381);
• Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. 2007 r., Nr 125, poz. 874, ze zm.);
• Dyrektywa 2006/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie minimalnych warunków wykonywania rozporządzeń Rady (EWG) nr 3820/85 i nr 3821/85 dotyczących przepisów socjalnych odnoszących się do działalności w transporcie drogowym oraz uchylającej dyrektywę Rady 88/599/WE (Dz. Urz. UE L 102 z 11.04.2006 r., s. 35);
• Rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym (Dz. Urz. WE L 370 z 31.12.1985, str. 8 oraz Dz. Urz. WE L 274 z 09.10.1998, str. 1);
• Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. 2004 r., Nr 92, poz. 879, ze zm.);
• Decyzja Komisji nr 2007/230/WE z dnia 12 kwietnia 2007 r. w sprawie formularza dotyczącego przepisów socjalnych odnoszących się do działalności w transporcie drogowym (Dz. Urz. UE L 99 z 14.04.2007, str. 14);
• Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. 2007 r., Nr 19, poz. 115, ze zm.);
• Umowa o międzynarodowych przewozach szybko psujących się artykułów żywnościowych i o specjalnych środkach transportu przeznaczonych do tych przewozów (ATP), sporządzona w Genewie dnia 1 września 1970 r. (Dz. U. 1984 r., Nr 49, poz. 254);
• Ustawa z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. 2002 r., Nr 199, poz. 1671, ze zm.)