Oskarżenie prywatne

Kto i w jakich sytuacjach może wnieść oskarżenie prywatne?

Zasadą jest, że oskarżycielem przed sądem jest prokurator. Jednak nie we wszystkich sprawach ma on obowiązek wnoszenia aktu oskarżenia. Wyjątek ten stanowią właśnie sprawy ścigane z oskarżenia prywatnego. Są to przestępstwa mniejszej wagi i dotykają wyłącznie dóbr pokrzywdzonego, nie zagrażając całemu społeczeństwu.

Dlatego jeśli np. sąsiadka obrzuciła cię wyzwiskami za to, że zbyt głośno puszczasz muzykę, to aby wszcząć postępowanie, nie wystarczy tylko zawiadomić Policję o tym fakcie. Żeby sprawa trafiła do sądu, należy złożyć na Policji wniosek o ukaranie tej osoby lub wystąpić bezpośrednio do sądu z aktem oskarżenia.

Nie można także liczyć na przejęcie oskarżenia przez prokuratora (chociaż ma on takie prawo), bowiem jego udział zależy od tego, czy sprawa ma również znaczenie dla społeczeństwa.

Sprawami, w których postępowanie rozpoczyna się oskarżeniem prywatnym są:

• przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej (pomówienie, zniewaga, naruszenie nietykalności cielesnej),
• lekkie uszkodzenie ciała, trwające nie dłużej niż 7 dni,
• sprawy z zakresu prawa autorskiego i prasowego (o naruszenie praw autorskich, o odmowę opublikowania sprostowania).

W sprawach z oskarżenia prywatnego prawo wniesienia aktu oskarżenia do sądu przysługuje:

1. pokrzywdzonemu, a w razie jego śmierci także:
2. osobom najbliższym,
3. prokuratorowi.

Niezależnie od tego, prokurator może objąć oskarżenie w sprawie z oskarżenia prywatnego, jeśli uważa, że wymaga tego interes społeczny.

Postępowanie prowadzone jest w sposób uproszczony, przez jednego sędziego. Celem zasadniczym postępowania jest doprowadzenie do pojednania między stronami. Dlatego przed rozprawą przeprowadza się postępowanie pojednawcze, które ma doprowadzić do porozumienia między stronami.

Jakie są prawa i obowiązki oskarżyciela prywatnego?

1. Oskarżyciel prywatny wnosi do sądu własny akt oskarżenia i może to uczynić:
   • osobiście (pismo nie musi być sporządzone przez adwokata), albo
   • za pośrednictwem Policji.
2. Skargę (złożoną ustnie lub pisemnie na Policji) w sprawie z oskarżenia prywatnego Policja ma obowiązek przekazać do sądu, a w razie potrzeby także zabezpiecza dowody. Zarówno skarga, jak i prywatny akt oskarżenia muszą wskazywać osobę oskarżonego (wraz z adresem zamieszkania, aby można było wezwać go na rozprawę), określenie zarzucanego mu czynu, a także wskazywać dowody na poparcie oskarżenia. Jest to znaczne uproszczenie w porównaniu z wymogami dotyczącymi aktu oskarżenia w pozostałych sprawach. Jeżeli pokrzywdzonych tym samym czynem jest więcej, mogą przyłączyć się do procesu i działają oni jako oskarżyciele prywatni niezależnie od siebie.
3. Po wniesieniu aktu oskarżenia oskarżyciel ma obowiązek uczestniczenia w posiedzeniu pojednawczym oraz na rozprawie głównej. Może go reprezentować pełnomocnik. Jednak gdy nie stawi się ani oskarżyciel ani pełnomocnik, sąd umarza postępowanie traktując takie zachowanie jak odstąpienie od oskarżenia.
4. Przez cały czas prowadzenia postępowania oskarżyciel ma możliwość odstąpienia od oskarżenia. Jeśli chce to uczynić po rozpoczęciu przewodu sądowego, musi uzyskać zgodę oskarżonego.
5. Oskarżyciel prywatny ponosi koszty postępowania sądowego. Dlatego wraz z aktem oskarżenia powinien przedstawić dowód zapłaty zryczałtowanych kosztów postępowania. Jeśli tego nie zrobi sąd wzywa go do zapłaty, a gdy wezwanie nie odniesie skutku sąd nie będzie rozpoznawał sprawy.
6. Oskarżenie prywatne można wnieść przed upływem 1 roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o przestępstwie, ale nie później niż 3 lata po jego popełnieniu.

Pamiętaj, że:

• Obecnie wysokość opłaty w przypadku wnoszenia oskarżenia prywatnego wynosi 300zł.
• Własny akt oskarżenia wnosi także oskarżyciel posiłkowy subsydiarny w sprawie z oskarżenia publicznego, w której prokurator odmówił wniesienia aktu oskarżenia.
• Oskarżony" prywatnym aktem oskarżenia ma prawo wnieść przeciw oskarżycielowi oskarżenie wzajemne (o czyn ścigany z oskarżenia prywatnego będący w związku z zarzucanym czynem). Oboje mają wtedy status zarówno oskarżyciela jak i oskarżonego.

Podstawy prawne:

• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. 1997 r., Nr 89, poz. 555 ze zmianami),

• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 sierpnia 1998 r. w sprawie wysokości zryczałtowanej równowartości wydatków w sprawach z oskarżenia prywatnego (Dz. U. 1998 r., Nr 111, poz. 710)