8.9.2016
Zespół
e-prawnik.pl
Jeżeli spadek przypadł więcej niż jednemu spadkobiercy, to od momentu śmierci spadkodawcy jego majątek staje się współwłasnością wszystkich spadkobierców w odpowiednich częściach, które są określone w testamencie lub wynikają z ustawy. Aby każdy z nich mógł dysponować konkretnymi przedmiotami stanowiącymi przypadającą na niego część majątku spadkodawcy, należy dokonać działu spadku, czyli znieść współwłasność pomiędzy spadkobiercami. Są dwa sposoby dokonania takiego podziału:
- umowny dział spadku
- sądowy dział spadku
Na czym polega umowny dział spadku?
Umowny dział spadku jest to porozumienie spadkobierców co do tego, jakie składniki majątkowe, wchodzące w skład masy spadkowej mają przypaść poszczególnym osobom w ramach przyznanych im na mocy testamentu lub wynikających z przepisów ustawy udziałów w tej masie. Warto zaznaczyć, że umowny dział spadku może objąć cały spadek lub ograniczyć sie do jego części, podczas gdy sądowy dział spadku powinien obejmować cały spadek. Z ważnych powodów jednak, może ograniczyć się do jego cześci.
Kiedy można dokonać umownego działu spadku?
Dokonanie podziału majątku spadkowego w drodze zawarcia umowy jest możliwe tylko wtedy, gdy istnieje zgodna wola wszystkich spadkobierców, co do sposobu jego dokonania. Jeżeli jeden ze spadkobierców sprzeciwia się dokonaniu podziału w sposób ustalony przez pozostałych współspadkobierców może on zwrócić się o pomoc do sądu cywilnego, który jest władny przeprowadzić dział spadku w drodze wydania stosownego orzeczenia. Gdyby jeden ze współspadkobierców zbył przysługujący mu udział w masie spadkowej (np. sprzedał go lub podarował) stroną umowy o dział spadku będzie nabywca udziału.
W jaki sposób można dokonać podziału?
Sposób i warunki dokonania podziału określają same strony.
Jednak spadkobiercy nie mogą określić w umowie wielkości przysługujących im udziałów w odmienny sposób aniżeli wynika to z przepisów, które regulują dziedziczenie ustawowe lub z treści samego testamentu. Wymagania formalne samej umowy zależą od rodzaju przedmiotów należących do spadku. Jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość to umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Forma aktu notarialnego wymagana jest wtedy, gdy w skład spadku wchodzi prawo rzeczowe, do przeniesienia którego ustawa wymaga zachowania formy aktu notarialnego. W innych sytuacjach umowa o dział spadku może być zawarta w formie dowolnej, także ustnej.
Podział spadku pomiędzy współspadkobierców może być dokonany w ten sposób, że poszczególne przedmioty zostaną podzielone fizycznie i przyznane poszczególnym spadkobiercom. Podział następuje stosownie do wielkości udziałów przysługujących poszczególnym spadkobiercom. Możliwy jest także tzw. podział cywilny składnika majątkowego, w wyniku którego zostaje on sprzedany, a spadkobiercy dzielą między siebie uzyskaną z tego tytułu kwotę, stosownie do przysługujących im udziałów. Wreszcie określone składniki majątkowe mogą być przyznane za zgodą pozostałych spadkobierców jednemu lub kilku z nich. Zostają oni z reguły obciążeni obowiązkiem spłaty na rzecz pozostałych.
Obowiązek zaliczania darowizn dokonanych za życia spadkodawcy
Jeżeli do spadku uprawnione są dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek, a dziedziczenie następuje na mocy ustawy to powinni oni dokonać doliczenia darowizn otrzymanych od spadkodawcy do swojego udziału spadkowego. W sytuacji, gdyby któraś z wyżej wymienionych osób dziedziczyła na podstawie testamentu to obowiązek doliczenia otrzymanych darowizn nie następuje.
Spadkodawca może zwolnić określoną osobę z obowiązku doliczenia otrzymanej darowizny. Oświadczenie spadkodawcy o zwolnieniu określonej darowizny z obowiązku zaliczenia może być złożone przy dokonywaniu darowizny lub w innym momencie. Nie jest wymagana szczególna forma.
Od obowiązku zaliczenia na poczet udziału spadkowego zwolnione są drobne darowizny zwyczajowo w danych stosunkach przyjęte. Oceny czy dana darowizna jest drobna i w danych stosunkach przyjęta należy dokonywać np. poprzez porównanie stanu majątkowego spadkodawcy oraz obdarowanego spadkobiercy.
Gdyby okazało się, ze spadkobierca otrzymał darowiznę o wartości przekraczającej wartość jego udziału spadkowego to nie jest zobowiązany do zwrotu tej nadwyżki. W rezultacie taki spadkobierca nie jest brany pod uwagę przy ustalaniu udziałów w spadku każdego ze spadkobierców. Darowizna, którą otrzymał nie podlega zaliczeniu do wartości całego spadku. (Np. spadek o wartości 10.000 zł, dziedziczy czworo dzieci spadkodawcy. Syn otrzymał darowiznę o wartości 5.000zł. Wartość spadku podlegająca podziałowi wyniosłaby 15.000 zł, a wartość udziału spadkowego syna - 3.750zł. Ponieważ wartość uzyskanej przez niego darowizny jest wyższa niż wartość przysługującego mu udziału w spadku, nie uzyska on ze spadku żadnej korzyści. Pozostałych trzech współspadkobierców otrzyma udziały spadkowe o wartości 3.330zł [10.000 zł:3] ).
Ponadto jeśli do dziedziczenia są uprawnione wnuki spadkodawcy to muszą one dokonać zaliczenia do wielkości przysługującego im udziału spadkowego darowizny dokonanej na rzecz ich ojca (jeśli nie dożył otwarcia spadku, albo jest tak traktowany).
Tak samo jak darowizna są traktowane koszty, które poniósł spadkodawca na wychowanie oraz wykształcenie ogólne i zawodowe, gdy przekraczają one przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku (np. studia za granicą).
W przypadku, gdy spadkobiercy otrzymali od spadkodawcy darowizny to wartość przysługującego im udziału spadkowego oblicza się w następujący sposób:
- Do majątku spadkowego dolicza się wartość otrzymanych darowizn,
- Następnie oblicza się wartość udziałów każdego ze spadkobierców, jednocześnie zaliczając na poczet przysługującego mu udziału wartość darowizny podlegającej zaliczeniu.
Pamiętaj, że:
- Jeśli udasz się do sądu w celu dokonania podziału spadku to nie wyklucza to możliwości umownego uregulowania kwestii działowych, gdyż istnieje możliwość zawarcia ugody sądowej w trakcie postępowania o dział spadku.
- Mimo, że umowa o dział spadku może być zawarta ustnie (oczywiście tylko wtedy, gdy w skład masy spadkowej nie wchodzi nieruchomość) to jednak w celu udowodnienia zawarcia umowy o określonej treści lepiej jest zawrzeć ją na piśmie.
- Wartość darowizny jest uwzględniana wg stanu z chwili jej dokonania a według cen z chwili działu spadku.
- Umowny dział spadku może być ograniczony do części majątku spadkowego.
- Przy dopłatach i spłatach należy uiścić podatek od czynności cywilnoprawnych.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zmianami).
Potrzebujesz porady prawnej?
Postępowanie w sprawie o dział spadku
Z chwilą otwarcia spadku między współspadkobiercami powstaje wspólność majątku spadkowego. Ich sytuacja prawna regulowana jest wówczas przez przepisy dotyczące współwłasności w częściach ułamkowych, które stosuje się odpowiednio do wspólności majątku (...)
Wykup nieruchomości należącej do spadku przez jednego spadkobiercę - opinia prawna
Stan faktyczny Jestem jednym ze spadkobierców (1/6 udziałów), zajmującym mieszkanie w budynku należącym do spadku, od 4 lat pełnię funkcję administratora nieruchomości. W skład spadku wchodzi również działka o pow. 780 m2. W związku z tym, że jestem osobiście (...)
Prawa i obowiązki, które wchodzą w skład spadku przechodzą w drodze dziedziczenia na jedną osobę lub kilku współspadkobierców. Jeżeli do spadku jest uprawniona więcej niż jedna osoba, to pomiędzy współspadkobiercami powstaje wspólność praw i obowiązków (...)
Zachowek przy dziedziczeniu ustawowym - opinia prawna
Stan faktyczny W styczniu 2007 r. zmarła moja matka. Jeszcze przed swoją śmiercią, pod koniec 2006 r., podarowała mojemu bratu nowy samochód i przepisała na niego mieszkanie. Drugie mieszkanie, które jest obecnie wynajmowane, miała przepisać na mnie. Chciała za życia podzielić (...)
Jak przenieść spadek na osobę nie będąca spadkobiercą - opinia prawna
Stan faktyczny W 1983 r. zmarł mój dziadek, a w 2001 r. babcia. Babcia przekazała gospodarstwo rolne na Skarb Państwa, ale jak się okazało nie całe. Pozostały udziały w spółkach leśnych 4,20h (dokładniej spółki leśne były zapisane tylko na dziadka). Oboje (...)
Przedawnienie dokonanego umownego działu spadku... - opinia prawna
Stan faktyczny 21 grudnia 1960 r. w umowie notarialnej o dział spadku, mój wuj zobowiązał się do spłaty mojego ojca, na każde jego żądanie, w kwocie 50 000 zł. Na zabezpieczenie powyższej sumy ustanowiono hipotekę na nieruchomości będącej własnością wuja. Sprawy (...)
Mam postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, co dalej – opinia prawna
Stan faktyczny Na podstawie postanowienia Sądu podział spadku po Ojcu dał mi prawo do 1/3 spadku, matce także 1/3, zaś wnukom po nieżyjącym bracie po 1/6. Jako spadek należy rozumieć mieszkanie (własnościowe spółdzielcze). W mieszkaniu tym mieszkam wraz z matką ponad 40 lat, mieszkanie (...)
Co przewiduje ustawa o zarządzie sukcesyjnym w firmach jednoosobowych? Nowe przepisy wychodzą naprzeciw potrzebom tzw. firm jednoosobowych, które stanowią ogromną większość polskich przedsiębiorstw. Dzięki tym rozwiązaniom, w przypadku śmierci przedsiębiorcy, jego firma będzie mogła (...)
Podział masy spadkowej będącej przedmiotem współwłasności – opinia prawna
Stan faktyczny Osoba będąca współwłaścicielem nieruchomości (moja matka) nabyła ją z tytułu spadku po swoich rodzicach. Posiadam postanowienie Sądu Rejonowego stwierdzające nabycie spadku w 1/8 części. Postanowienie określa udział procentowy pozostałych spadkobierców - poza (...)
Obowiązek podatkowy po dziale spadku - opinia prawna
Stan faktyczny Na podstawie postanowienia Sądu podział spadku po Ojcu dał mi prawo do 1/3 spadku, matce także 1/3, zaś wnukom po nieżyjącym bracie po 1/6. Jako spadek należy rozumieć mieszkanie (własnościowe spółdzielcze). W mieszkaniu tym mieszkam wraz z matką ponad 40 lat, mieszkanie (...)
Dział spadku a dopuszczenie do współposiadania - opinia prawna
Stan faktyczny Dwie siostry A i M odziedziczyły po rodzicach mieszkanie w domu „bliźniak” na parterze o powierzchni ok. 50 m2 (dwa pokoje po ok. 21 m2 i 9 m2, kuchnia, łazienka i przedpokój). Zostało przeprowadzone postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku. W księdze wieczystej (...)
Kto oprócz (byłych) małżonków może być uczestnikiem postępowania o podział majątku wspólnego?
Jacy mogą być inni uczestnicy postępowania o podział majątku wspólnego? Wbrew pozorom, uczestnikami postępowania o podział majątku wspólnego mogą być nie tylko małżonkowie (byli małżonkowie), ale również inne osoby. Zgodnie z regułami obowiązującymi (...)
Jeżeli chcesz, ażeby twoi spadkobiercy mogli płynnie kontynuować działalność firmy, dowiedz się, jak wyznaczyć i zgłosić w CEIDG zarządcę sukcesyjnego - tj. osobę, która będzie prowadzić sprawy firmy do czasu załatwienia formalności spadkowych. ##baner## Na czym polega sukcesja (...)
Jak skutecznie nabyć swoją część odziedziczonego spadku - opinia prawna
Stan faktyczny Urodziłam się w roku 1955. Podziały pozostałych niewielkich dóbr materialnych w rodzinie odbywały się zwykle ustnie bez żadnych postępowań prawnych. Po śmierci kolejnych członków rodziny ich dobra trafiały do żyjących członków rodziny z następnego pokolenia, (...)
Nabycie spadku przez pełnomocnika - opinia prawna
W 1996 r. umarł mój ojciec. Dwa lata po śmierci ojca zostałam wezwana do sądu rejonowego na sprawę o stwierdzenie spadku. Moja Matka chciała, abym się zrzekła spadku, lecz sędzia prowadzący sprawę odparł, że do tego trzeba osobnej sprawy. W związku z tym, po zakończeniu postępowania (...)
Czy dziecko dziedziczy po rodzicach z rodziny zastępczej - opinia prawna
Stan faktyczny Przez 30 lat wychowywałam się w rodzinie zastępczej (rodzina siostry mojej biologicznej matki). Po śmierci mojej mamy/ciotki otrzymałam w spadku po niej prawo do połowy domu, działki itd. jednym słowem do wszystkiego co do niej należało. Przeprowadziłam postępowanie spadkowe (...)
Jak rozliczyć nakłady na majątek stanowiący masę spadkową - opinia prawna
Stan faktyczny Moja mama kupiła w 1976 r. nieruchomość, w skład której wchodził budynek mieszkalny parterowy. W umowie oświadczyła, że nieruchomość kupuje za pieniądze stanowiące jej majątek odrębny wraz z dożywotnim użytkowaniem na rzecz Pana A.T., ustanowionym przez (...)
Sądowe stwierdzenie nabycia spadku - początek drogi prawnej w postępowaniu spadkowym
W jakim celu przeprowadza się stwierdzenie nabycia spadku przez sąd? Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku ma bardzo duże znaczenie. Śmierć spadkodawcy oznacza, że nastąpiło przejście praw i obowiązków na jakieś inne osoby, czyli tzw. otwarcie spadku. Może się jednak okazać, (...)
Jak wszczyna się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku i kto może je zainicjować? Postanowienie stwierdzające nabycie spadku przez spadkobierców sąd wydaje tylko na wniosek. Właściwy będzie zatem tryb postępowania nieprocesowego. Wniosek może zgłosić każda osoba, która (...)
Opodatkowanie działu spadku i zniesienia współwłasności
Kiedy czynności cywilnoprawne podlegają obowiązkowi podatkowemu? Czynności cywilnoprawne podlegają opodatkowaniu, jeżeli ich przedmiotem są: rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, rzeczy znajdujące (...)
