26.4.2012

Zespół
e-prawnik.pl

Artykuł ma na celu przedstawienie możliwej drogi sądowej przedsiębiorcy, który nie może uzyskać należności od swojego dłużnika. Sytuacje, w których powstają zaległości w płatnościach ze strony kontrahenta wierzyciela są niestety dość częste. Wiele firm wyznaje bowiem zasadę, według której w ogóle nie uiszcza należności lub robi to po terminie. Podstawowym problemem wierzyciela takiego dłużnika jest to, że między stronami istnieje umowa współpracy lub dostawy lub inna podobna trwale łącząca kontrahentów. Przedsiębiorca będący wierzycielem często rezygnuje z dochodzenia całości kwoty lub odsetek licząc, że kontrahent w końcu zapłaci lub kwota zwróci się w dalszej działalności. Takie działanie stwarza jednak niebezpieczeństwo braku płynności finansowej wierzyciela. Prawo natomiast daje dość dogodny sposób dochodzenia należności – nakaz zapłaty. Jest on orzeczeniem wydawanym w szczególnych postępowaniach – nakazowym i upominawczym. Poniżej zostanie omówione postępowanie nakazowe.

Kiedy sprawa może być rozpatrzona w postępowaniu nakazowym?

Postępowanie nakazowe jest postępowaniem przyspieszonym i uproszczonym prowadzonym w sprawach:

• roszczeń pieniężnych,
• świadczenia innych rzeczy zamiennych.

Dla wszczęcia tego postępowania potrzebny jest pozew, w którym wyraźnie zostanie zawarte żądanie rozpoznania sprawy w tym trybie. Najlepiej jest sformułować tytuł w następujący sposób: „pozew o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym”. Jednak nie wystarczy sam wspomniany wyżej wniosek, by sąd się do niego przychylił, konieczne jest posiadanie przez wierzyciela określonych dowodów. Wydaje się, że ważnym dla przedsiębiorcy argumentem za wykorzystaniem tego trybu jest fakt, że z reguły sąd orzeka bez wyznaczania rozprawy i przesłuchania strony przeciwnej, tzn. na posiedzeniu niejawnym. Sąd orzeka więc jedynie na podstawie pozwu i załączonych dokumentów. Oszczędzi to czas, który przedsiębiorca musiałby poświęcić na wizytę w sądzie.

Co z wysokimi kosztami sądowymi?

Dla wszczęcia postępowania przed sądem konieczne jest uiszczenie kwoty wpisu. Jego wysokość zależeć będzie od wartości przedmiotu sporu, czyli od kwoty, jakiej dochodzi przedsiębiorca. Tryb postępowania nakazowego także tutaj ułatwia powodowi sprawę, gdyż musi on wnieść ¼ wpisu, a nie cały wpis. Pozostałe ¾ wpisu powinno zostać zapłacone przez pozwanego, jeśli ten wniesie zarzuty od nakazu zapłaty.

Jakie dokumenty pozwalają na wydanie nakazu zapłaty? 

Rozpoznanie sprawy w postępowaniu nakazowym jest dopuszczalne w konkretnych, określonych przepisami przypadkach. Jest ono mianowicie dopuszczalne, jeśli okoliczności uzasadniające dochodzone roszczenie są udowodnione dołączonym do pozwu:

• dokumentem urzędowym,
• zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem,
• wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu,
• zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty, zwróconym przez bank i nie zapłaconym z powodu braku środków na rachunku bankowym.

Dzięki szczególnej dla przedsiębiorców regulacji sąd wyda też nakaz zapłaty na podstawie dołączonej do pozwu umowy, dowodu spełnienia świadczenia wzajemnego i dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku. Roszczenie takie może dotyczyć głównego świadczenia pieniężnego, a także odsetek. Świadczeniem wzajemnym jest przykładowo wydanie czy dostarczenie towaru lub wykonanie zamówionej usługi. Dowodem jego spełnienia może być podpisana przez odbiorcę tzw, wz (dokument stwierdzający wydanie towaru na zewnątrz); podpisana przez odbiorcę usługi karta pracy stosowana często przy usłudze obsługi serwisowej maszyn. Jeżeli przedsiębiorca nie stosuje w obrocie tego typu dokumentów wystarczająca będzie faktura. Musi być one jednak wtedy podpisana przez kontrahenta. Istotne jest, by fakturę podpisywała osoba do tego upoważniona. Jeżeli umowa sprzedaży lub inna, którą zawarły strony określa, kto jest uprawniony do odbioru i podpisywania faktur, strony powinny się do tych postanowień stosować. Jeśli jednak umowy nie zawiera regulacji na ten temat, dłużnik z reguły nie będzie się mógł bronić, że to nie on podpisał fakturę, ale pracownik bez jego zgody. Szersze informacje w tej sprawie są dostępne na stronie naszego serwisu:  Do czego jest uprawniony pracownik w Twojej firmie?

Można dodać, że w orzecznictwie przyjmuje sie także, iż upoważnienie powoda przez pozwanego do wystawiania faktur VAT bez podpisu może być traktowane jako zaakceptowanie przez dłużnika rachunku uzasadniające wydanie przez sąd nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym (art. 485 § 1 pkt 2 kpc). 

Czy mogę wykorzystać weksel podpisany przez dłużnika?

Oczywiście tak. Wielu przedsiębiorców stosuje ten rodzaj zabezpieczenia. Skorzystanie z dokumentu jakim jest weksel jest dobrym wyjściem z sytuacji, w której kontrahent nie wywiązuje się z obowiązku zapłaty, nie chce podpisać rachunku czy faktury, a wierzyciel nie posiada dokumentu stwierdzającego, że dostarczył towar lub wykonał usługę. W postępowaniu nakazowym można dochodzić zobowiązani z weksla lub czeku.

W jakich jeszcze sytuacjach sąd wydaje nakaz zapłaty?

Jak zostało wyżej stwierdzone postępowanie nakazowe jest możliwe w razie dochodzenia zobowiązań z weksla, czeku, warrantu lub rewersu, jeśli jest należycie wypełniony i sąd uzna, że treść i prawdziwość nie pozostawiają wątpliwości. Jeśli prawa z tych dokumentów przeszły na powoda z innej osoby, przejście to powinno być udowodnione, jeśli nie wynika z treści dokumentów. Dokumenty w/w należy załączyć do pozwu w oryginałach - w innym przypadku wezwie nas do tego sąd.

Sąd wydaje również nakaz zapłaty na podstawie dołączonej do pozwu umowy, dowodu spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego oraz dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, jeżeli powód dochodzi należności zapłaty świadczenia pieniężnego lub odsetek w transakcjach handlowych określonych w ustawie z dnia 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. Nr 139, poz. 1323).

Sąd wyda też nakaz zapłaty na rzecz banku, który dochodzi roszczenia na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych podpisanego przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku i opatrzonego pieczęcią banku. Do pozwu oprócz wspomnianego wyciągu musi być dołączony dowód doręczenia dłużnikowi pisemnego wezwania do zapłaty.

Sąd wydał nakaz zapłaty. Co dalej?

Jeśli pozew spełnia opisane w artykule warunki, sąd wyda nakaz zapłaty, w którym orzeka , że pozwany ma spełnić świadczenie wraz z kosztami postępowania albo wnieść zarzuty. Na dokonanie jednej z tych czynności pozwany ma dwa tygodnie od dnia doręczenia nakazu.

Jeżeli pozwany nie wniesie w wyznaczonym terminie zarzutów, nakaz zapłaty ma skutek prawomocnego wyroku. W takiej sytuacji sąd nadaje orzeczeniu kaluzulę wykonalności z urzędu - konieczne jest jednak złożenie w sądzie wniosku o doręczenie prawomocnego nakazu zapłaty - tylko w takiej sytuacji będzie można skierować do sądu wniosek o egzekucję komorniczą. Nakaz opatrzony klauzulą jest tytułem wykonawczym, będącym podstawą do skierowania wniosku do komornika o wszczęcie egzekucji. Należy jednak zaznaczyć, że często sam nakaz zapłaty jest wystarczającym bodźcem i dłużnik po jego otrzymaniu z reguły uiszcza zaległe należności. Warto wspomnieć, iż nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym stanowi tytuł zabezpieczenia bez konieczności nadawania mu kaluzuli wykonalności. Co to oznacza? Na podstawie tego nieprawomocnego nakazu można zabezpieczyć - np. rachunek bankowy dłużnika aby nie dokonywał z niego spłat. Zabezpiecza więc realne dochodzenie roszczeń, jeszcze przed uzyskaniem możliwości egzekowania komorniczego.

A jeśli pozwany wniesie zarzuty?

Pozwany może zaskarżyć nakaz zapłaty w całości lub w części. W razie wniesienia zarzutów co do części nakazu, uprawomocnia się pozostała część. Jeżeli zarzuty zostały wniesione prawidłowo, w szczególności na formularzu, gdy w takiej samej formie został wniesiony pozew, sąd wyznaczy rozprawę. Sąd przeprowadza rozprawę i na jej podstawie wydaje wyrok, w którym stosownie do okoliczności:

• utrzymuje nakaz zapłaty w mocy w całości lub w części,
• uchyla nakaz i orzeka o żądaniu skierowanym w pozwie,
• odrzuca pozew albo
• umarza postępowanie.

Pamiętaj, że:

• Jeżeli wartość przedmiotu sporu wynosi nie więcej niż 75 tysięcy złotych sprawa będzie rozpoznawana przez sąd rejonowy; w przeciwnym wypadku właściwy będzie sąd okręgowy,
• Jeżeli pozew wniesiony został na formularzu, to w tej samej formie należy wnieść sprzeciw od nakazu zapłaty,
• Dokumenty powinny być załączone do pozwu w oryginałach. Jeżeli nie jest to możliwe należy dołączyć ich odpisy poświadczone za zgodność z oryginałem przez notariusza albo radcę prawnego lub adwokata będącego pełnomocnikiem strony.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).