Austriacka fundacja prywatna - czyli jak bezpiecznie i tanio przekazać majątek przedsiębiorstwa następcom prawnym?

Jak skutecznie zabezpieczyć tudzież przekazać majątek następcom prawnym przy minimalnym obciążeniu podatkowym?

„Fundacja jest najlepszym rozwiązaniem, bo choć mam nadzieję, że będę żył wiecznie, rzeczą najtrudniejszą jest prawo spadkowe. Dużo latam samolotem, żona też. Różnie bywa. Chodzi o to, by nie dopuścić do sytuacji, że mój wnuk przepije majątek w Monako. Jest ktoś, kto zarządza majątkiem i pilnuje go. A poza tym w Austrii są najniższe obciążenia podatkowe dla tego typu fundacji. Poszedłem za przykładem wielkich nazwisk biznesu. Wszyscy mają tam fundacje.” (Jan Kulczyk) 

Wcześniej czy później każdy przedsiębiorca, któremu szczęśliwie udało się zbudować rentowne i znaczące przedsiębiorstwo zada sobie pytanie: co dalej? W jaki sposób zabezpieczyć zgromadzony majątek tudzież jak przekazać go następcom tak, aby go nie roztrwonili, ale jednocześnie, aby obciążenia podatkowe z tytułu darowizny lub dziedziczenie były jak najmniejsze. Pewnym interesującym rozwiązaniem w tym zakresie może być austriacka fundacja prywatna.

Czym charakteryzuje się austriacka fundacja prywatna?

Austriacka fundacja prywatna ma w istocie niewiele wspólnego z tym, co określamy mianem fundacji w Polsce. Według polskiego prawa bowiem fundacja może być powoływana wyłącznie dla wspierania tzw. celów szlachetnych, a po jej utworzeniu podlega bardziej kontroli władzy administracyjnej niźli fundatorów.

Austriacka fundacja przypomina pod tym względem koncepcje „trustu” w systemie anglosaskim, a zatem osoby prawnej, której fundator powierza majątek, celem jego dalszego rozdysponowania zgodnie z wolą fundatora i na zasadach przez fundatora określonych. Fundacja prywatna tworzona jest przez fundatora poprzez akt jej ustanowienia i uzyskuje osobowość prawną zgodnie z prawem austriackim poprzez wpis do rejestru sądowego. Władzą fundacji jest Rada Dyrektorów. Opcjonalnie (a w pewnych przypadkach obowiązkowo, powoływana jest także Rada Nadzorcza i Rada Doradcza).

Podstawową, organizacyjną zaletą fundacji jest znaczna swoboda fundatora, co do określenia zarówno zasad zarządzania fundacją, jej funkcjonowania, jak też celu, dla którego zostaje ona powołana. Prawo austriackie dopuszcza tu nawet możliwość powołania fundacji dla wspierania rodziny fundatora, jak też jego samego. Fundacja prywatna może wydać się interesującym narzędziem zagospodarowania majątku, co najmniej z trzech powodów:

• bezpieczeństwa,

• korzystnego opodatkowania w zakresie podatku od spadków i darowizn

• oraz korzystnego opodatkowania w zakresie transferu przyszłych zysków z posiadanych przedsiębiorstw. 

Bezpieczeństwo 

Przede wszystkim należy mieć na uwadze, że odmiennie niźli w spółkach kapitałowych powołanie fundacji, jak też wniesienie do niej majątku nie powoduje powstania po stronie fundatora lub po stronie beneficjentów fundacji jakichkolwiek uprawnień majątkowych. Innymi słowy przekazując fundacji majątek, fundator nie obejmuje w zamian żadnych udziałów czy akcji.

Zarówno uprawnienia fundatora jak i beneficjentów mają charakter osobisty, a to oznacza, że nie mogą być przedmiotem egzekucji sądowej czy administracyjnej. Choć nie brzmi to zbyt ładnie, może powiedzieć, że jednym z motywów tworzenia takich fundacji jest chęć uniknięcia odpowiedzialności majątkowej za hipotetyczne zobowiązania. Majątek przeniesiony do fundacji pozostaje bowiem w pełni bezpieczny, niezależnie od aktualnej sytuacji fundatora.

Niezależnie od tego fundator może tak skonstruować akt założycielski, że pozostaje on w pełni władny pośrednio lub bezpośrednio zarządzać i dysponować tymże majątkiem.

Co więcej, prawo austriackie jest tu na tyle wyrozumiałe dla fundatorów przewrażliwionych na punkcie swojej prywatności, że zezwala, aby zasady funkcjonowania fundacji, jej cele, a także jej beneficjenci pozostali ukryci przed ewentualnymi ciekawskim. Fundator może, bowiem, zasady te i dane zawrzeć w aneksie do aktu założycielskiego, który nie jest składany do sądu rejestrowego, a ujawniany jest wyłącznie władzom skarbowym.  

Transfer majątku 

Transfer majątku (przeniesienie jego własności pomiędzy podmiotami) zawsze podlegał będzie jakiemuś podatkowi. W zależności od sposobu tego transferu i podmiotu, który dokonuje jego przeniesienia, może to być podatek VAT, podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek dochodowy lub podatek od spadków i darowizn.

W większości systemów podatkowych w Europie występują co najmniej odpowiedniki tych podatków. Kiedy jednakże mówimy o korzystnym opodatkowaniu transferu majątku do prywatnej fundacji austriackiej, to trzeba mieć świadomość, że polskiego rezydenta będzie dotyczyć to w sposób bardzo ograniczony.

Polski podatek od spadków i darowizn, zwłaszcza w obrębie osób najbliższych, należy bowiem w chwili obecnej do niższych w Europie. Dość powiedzieć, że w samej Austrii może on sięgać nawet 60% (zaś w Polsce nie przekracza 20%). Przy takim opodatkowaniu obciążenie pochodzącej od fundatora darowizny na rzecz fundacji podatkiem w wysokości 5% (8,5% w przypadku nieruchomości) wydaje się rzeczywiście obciążeniem niskim.

Niestety należy mieć na uwadze fakt, że późniejsze donacje z fundacji na rzecz jej beneficjentów również mogą być przedmiotem opodatkowania. O zakresie i wysokości tego opodatkowania zadecyduje głównie prawo podatkowe ich rezydencji, z tym jednak zastrzeżeniem, że wypłaty na rzecz beneficjentów w gotówce będą, jak chce tego prawo austriackie, traktowane tak jak dywidendy. W praktyce oznacza to dla polskiego rezydenta opodatkowanie na poziomie 19%.

W przypadku świadczeń w naturze należy przyjąć, że będą one opodatkowane w Polsce podatkiem dochodowym według skali podatkowej, o ile oczywiście zostaną stosownie zadeklarowane. Trzeba mieć bowiem świadomość, iż istnieje tu ogromne pole do nadużyć podatkowych. Beneficjent, który nie otrzymuje od fundacji świadczeń w gotówce, a jedynie korzysta ze świadczeń w naturze (zamieszkuje położoną za granicą nieruchomość będącą własnością fundacji, korzysta z samochodu będącego własnością fundacji itp.), o ile sam nie zechce uczciwie wyspowiadać się fiskusowi z tych ukrytych dochodów, jest prawie nie do wykrycia. W szczególności, jeżeli jego osoba pozostaje niejawna w rejestrze sądowym.  

Transfer przyszłych zysków z przedsiębiorstw 

Chyba najbardziej atrakcyjny element prywatnej fundacji austriackiej to sposób opodatkowania transferu zysków z przedsiębiorstw, w których fundacja posiada pośrednio lub bezpośrednio udziały lub akcje.

Na wstępie jednak istotne zastrzeżenie: fundacja jako taka prowadzić działalności gospodarczej nie może. Nie może także uczestniczyć w zarządzaniu przedsiębiorstwem ani też nie może być wspólnikiem w spółce ponoszącym nieograniczoną odpowiedzialność za jej zobowiązania. Może natomiast posiadać udziały i akcje w spółkach kapitałowych.

Typowy schemat czerpania korzyści z posiadanych udziałów lub akcji uzależniony jest od tego, gdzie (w jakim kraju) zlokalizowane jest przedsiębiorstwo generujące zyski. Jeśli bowiem jest to kraj, z którym Austria nie posiada umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, uzyskana z takiej spółki dywidenda będzie zwolniona z opodatkowania na poziomie fundacji. Dotyczy to także krajów określonych przez OECD jako stosujących "szkodliwą konkurencję podatkową", czyli najprościej – rajów podatkowych (Bahama, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Seszele, Jersey, Guernsey, Isle of Man itp.).

Jeśli natomiast spółka generująca zyski zlokalizowana jest w obrębie zjednoczonej Europy, wówczas do bezpodatkowego transferowania zysków do fundacji niezbędna jest struktura z pośrednią austriacką spółką holdingową (GmbH). Austriacka spółka holdingowa, która posiada w kapitale zakładowym innej spółki co najmniej 10% udziału nieprzerwanie przez okres min. 12 miesięcy, korzysta ze zwolnienie podatkowego w zakresie dochodów wygenerowanych z posiadanego udziału. Zwolnienie to obejmuje zarówno zyski z dywidendy, umorzenia udziału, jak też ich sprzedaży. Z kolei dywidenda przekazywana przez spółkę austriacką, fundacji prywatnej, która posiada udziały tejże spółki podlega zwolnieniu z podatku dochodowego na poziomie tejże spółki.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl