Czy można wypłacić pracownikowi wynagrodzenie w walucie obcej?

Czy zobowiązanie pieniężne może być wyrażone i wykonane w walucie obcej?

Art. 358 Kodeksu cywilnego wyrażał dawniej tzw. zasadę walutowości, która ograniczała wyłącznie do pieniądza polskiego dopuszczalność określania świadczenia w zobowiązaniu pieniężnym. Zgodnie zaś z jego ust. 1 w obecnym brzmieniu, jeżeli przedmiotem zobowiązania podlegającego wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna (np. umowa) zastrzega spełnienie świadczenia wyłącznie w walucie obcej. 

Teraz zatem ustawodawca pozwala wszystkim podmiotom, kształtującym drogą umowy swoje zobowiązania pieniężne, na wybór waluty, dzięki swobodzie wynikającej z braku w Kodeksie cywilnym oraz prawie dewizowym ograniczeń w zakresie wyrażania i wykonywania zobowiązań w walutach obcych. Określenie wysokości świadczenia pieniężnego może nastąpić przy użyciu dowolnej waluty.

Należy przy tym zaznaczyć, że zobowiązanie ma charakter pieniężny, gdy jego przedmiotem od chwili powstania jest świadczenie pieniężne; polega ono na zapłacie, tzn. przekazaniu przez dłużnika (np. pracodawcę) sumy pieniężnej (sumę jednostek pieniężnych, uosabiającą określoną wartość majątkową) wierzycielowi (np. pracownikowi).

Z kolei przy wykonywaniu świadczeń pieniężnych wyrażonych w walucie obcej obowiązujące prawo - w razie braku odmiennych zastrzeżeń np. w umowie - pozwala podmiotom stosunków obligacyjnych na swobodę wyboru waluty, między walutą obcą a polską. 

Prawo dewizowe wprowadza z kolei zasadę, iż zawieranie umów w walutach obcych jest generalnie dozwolone, chyba że ustawa ta wprowadza obowiązek uzyskania zezwolenia dewizowego. Ograniczenia obrotu dewizowego przewidziane są w przepisach ustawy w art. 9. Dokonywanie czynności tam wymienionych wymaga zezwolenia dewizowego. Jednak od czasu uchylenia pkt 15 w art. 9 Prawa dewizowego pracodawcy ani pracownicy nie muszą się martwić o takie zezwolenie, gdyż wynagrodzenia pracownicze nie są objęte ograniczeniami.

Sposób przeliczania świadczeń w walutach obcych na złote 

Art. 358 ust. 2 i 3 Kodeksu cywilnego wskazują sposób przeliczania świadczeń w walutach obcych na złote w przypadku spełniania wyrażonego w walucie obcej świadczenia w złotówkach. Wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna zastrzega inaczej. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia, w którym zapłata jest dokonywana.  

W jaki sposób następuje zapłata, jeśli zobowiązanie było wyrażone w euro?

Po zmianie przepisów, jeśli zobowiązanie było wyrażone w euro, to generalnie dłużnik zobowiązany jest zapłacić wierzycielowi taką sumę, na jaką opiewała umowa i w takiej samej walucie. Zatem zapłata powinna nastąpić w euro. Wynika to z art. 358[1] ust. 1 Kodeksu cywilnego, zawierającego zasadę nominalizmu. Stanowi on, iż jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. 

Jednak, jak już wspomniano - o ile nie wyklucza tego ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna (np. umowa o pracę z regulaminami wynagradzania) - to zgodnie z art. 358 ust. 1 Kodeksu cywilnego, jeżeli przedmiotem zobowiązania podlegającego wykonaniu na terytorium Polski jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, to dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej. Zobowiązanie, którego świadczeniem jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, może być zatem wykonane przez świadczenie (zapłatę) w złotych polskich.

Wypłata wynagrodzenia za pracę

Zgodnie z art. 300 Kodeksu pracy w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Stąd powyższe uwagi odnoszą się także do stosunków pracy. Przepisy prawa pracy nie regulują bowiem, w jakiej walucie ma być wyrażone i wypłacane wynagrodzenie. Wynagrodzenie za pracę może być więc określone i wypłacane w walucie obcej.

Kodeks pracy zawiera też szczególne przepisy dotyczące określonych płatności dla pracownika w obcej walucie: 

• art. 29[1] dotyczy oddelegowania pracownika poza UE; wskazuje on m.in., że umowa o pracę z pracownikiem skierowanym do pracy na obszarze państwa niebędącego członkiem Unii Europejskiej na okres przekraczający 1 miesiąc, powinna określać m.in. walutę, w której będzie wypłacane pracownikowi wynagrodzenie w czasie wykonywania pracy za granicą;
• art. 77[5] dotyczy nleżności z tytułu podróży służbowych; zawiera on m.in. delegację dla ministra właściwego do spraw pracy do określania, w drodze rozporządzenia, wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi, zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju; rozporządzenie to powinno w szczególności określać w przypadku podróży poza granicami kraju - walutę, w jakiej będzie ustalana dieta i limit na nocleg w poszczególnych państwach, a także warunki zwrotu kosztów przejazdów, noclegów i innych wydatków.

Z powyższych przepisów można wysnuć wniosek, że dopuszczalne jest nawet zastosowanie "systemu mieszanego" - tzn. określenia wynagrodzenia częściowo w złotych polskich, a częściowo w innej walucie (np. w czasie pracy za granicą).

W jaki sposób dochodzi do wypłaty wynagrodzenia?

Jeśli wynagrodzenie ustalone w walucie obcej ma być też wypłacane w tej walucie, odpowiedni zapis powinien znaleźć się w umowie o pracę. W przeciwnym razie to od pracodawcy będzie zależało, czy dokona wypłaty w polskich złotych, czy w walucie obcej.

 Wypłaty wynagrodzenia za pracę dokonuje się co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie. Wynagrodzenie za pracę płatne raz w miesiącu wypłaca się z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego. Jeżeli ustalony dzień wypłaty wynagrodzenia za pracę jest dniem wolnym od pracy, wynagrodzenie wypłaca się w dniu poprzedzającym. Składniki wynagrodzenia za pracę, przysługujące pracownikowi za okresy dłuższe niż jeden miesiąc, wypłaca się z dołu w terminach określonych w przepisach prawa pracy.

Poza tym pracodawca jest obowiązany wypłacać wynagrodzenie w miejscu, terminie i czasie określonych w regulaminie pracy lub w innych przepisach prawa pracy. Wypłaty wynagrodzenia dokonuje się w formie pieniężnej; częściowe spełnienie wynagrodzenia w innej formie niż pieniężna jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy przewidują to ustawowe przepisy prawa pracy lub układ zbiorowy pracy. Obowiązek wypłacenia wynagrodzenia może być spełniony w inny sposób niż do rąk (np. przelewem na konto bankowe) pracownika, jeżeli tak stanowi układ zbiorowy pracy lub pracownik uprzednio wyrazi na to zgodę na piśmie.

Wynagrodzenie w Polsce nie może wynosić mniej niż minimalne wynagrodzenie za pracę określone na dany rok. Stąd pracodawca, przeliczając wynagrodzenie wyliczone w obcej walucie na złotówki, powinien zwrócić uwagę, czy po przeliczeniu do wypłaty w złotówkach pozostaje nie mniej niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Jeśli jest za mało, pracownik musi otrzymać wyrównanie.

Jeżeli zaś pracownik zostanie skierowany do pracy do państwa będącego członkiem Unii Europejskiej, to jego warunki zatrudnienia nie mogą być gorsze niż przewidują to przepisy państwa, w którym pracownik ma wykonywać pracę. Dlatego też, jeśli wynagrodzenie za daną pracę w unijnym kraju oddelegowania jest wyższe niż ustalone w umowie o pracę zawartej w Polsce, to delegowany pracownik powinien otrzymać stawkę odpowiednio wyższą.

Co istotne, zasady te stosuje się odpowiednio do stron stosunku służbowego nawiązanego w drodze mianowania oraz do osób pełniących na podstawie wyboru bądź powołania określone funkcje w organach osób prawnych lub organach władzy publicznej, niebędących pracownikami. Podstawa takiego twierdzenia jest art. 2 Kodeksu pracy.

Szczególne obowiązki

Wypłata wynagrodzenia musi być zgodna z przepisami szczególnymi. Art. 25 Prawa dewizowego przewiduje zaś obowiązek dokonywania rozliczeń za pośrednictwem banków lub instytucji płatniczych. Zgodnie z jego ust. 1 rezydenci i nierezydenci są obowiązani dokonywać przekazów pieniężnych za granicę oraz rozliczeń w kraju związanych z obrotem dewizowym za pośrednictwem:

- jeżeli kwota przekazu lub rozliczenia przekracza równowartość 15.000 euro.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. 1998 r., Nr 21 poz. 94, ze zmianami),

• Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. - Prawo dewizowe (Dz. U. 2002 r., Nr 141, poz. 1178, ze zmianami),

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami),

Zespół
e-prawnik.pl