Czy w czasie wyjazdu służbowego pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych?

Artykuł 775 kodeksu pracy wprowadza zasadę, iż pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową. Wszystkie te trzy elementy muszą zostać spełnione łącznie.

Z uwagi na brak jednoznacznych regulacji prawnych, problem czasu spędzonego w podróży służbowej i zaliczania go do czasu pracy budzi wiele wątpliwości. Część z tych kwestii zostało wyjaśnione w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W wyroku z dnia 4 lipca 1978 roku sygn. akt I PR 45/78 Sąd Najwyższy orzekł, że: „podczas podróży służbowej pracownik w zasadzie nie świadczy pracy i nie pozostaje w dyspozycji pracodawcy, chyba że podczas podróży wykonuje pracę.” W wyroku z dnia 27 października 1981 roku, sygn. akt I PR 85/81, wskazano, iż: „odbywanie podróży służbowej poza "czasem pracy" nie rodzi obowiązku wypłacenia pracownikowi dodatkowego wynagrodzenia”, w uzasadnieniu tegoż orzeczenia wskazano również, iż pracownikowi takiemu nie przysługuje prawo do udzielenia w zamian czasu wolnego. Sąd Najwyższy wskazał również, iż: „sama podróż nie stanowi wykonywania pracy. Wprawdzie odbywanie - na polecenie przełożonego - podróży służbowej w "czasie pracy" jest równoznaczne z wykonywaniem w tym czasie pracy, ale nie odwrotnie, tj. odbywania podróży służbowej poza "czasem pracy" nie przekształca podróży w pracę, ani w czas pracy w rozumieniu art. 128 k.p.” Mając na uwadze powyższe wskazać należy, iż pracownikowi, który odbył podróż służbową w godzinach, w których winien świadczyć pracę, przysługuje normalne wynagrodzenie.

Ponadto podkreślić należy, iż w doktrynie przeważa pogląd zgodnie z którym, nie zalicza się do czasu pracy podróży służbowej odbywanej w dniu wolnym od pracy, z wyjątkiem sytuacji w której pracownik w czasie podróży świadczył również pracę. Natomiast sytuacja, w której pracownik odbył podróż służbową w czasie przeznaczonym na pracę i w ten sposób wykorzystał cały czas pracy, a jeszcze wykonywał jakąś pracę ponad ten normalny czas, przysługuje wynagrodzenie i dodatek za pracę nadliczbową. W tym miejscu jednak warto również wskazać na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2005 roku, II PK 265/04 w którym wskazano, iż: „czas dojazdu i powrotu z miejscowości stanowiącej cel pracowniczej podróży służbowej oraz ewentualnego pobytu w tej miejscowości nie jest pozostawaniem do dyspozycji pracodawcy w miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy (art. 128 § 1 k.p.), lecz w zakresie przypadającym na godziny normalnego rozkładu czasu pracy podlega wliczeniu do jego normy. Natomiast w zakresie wykraczającym poza rozkładowy czas pracy ma w sferze regulacji czasu pracy i prawa do wynagrodzenia doniosłość o tyle, o ile uszczupla limit gwarantowanego pracownikowi czasu odpoczynku”. Co za tym idzie, jeżeli podróż służbowa będzie trwała ponad normalny rozkład czasu pracy danego pracownika, nie generuje to po stronie pracodawcy obowiązku wypłaty dodatkowego wynagrodzenia. Nie może to jednak naruszać praw pracownika wynikających z art. 132 oraz 133 kodeksu pracy, które gwarantują minimalne normy wypoczynku na poziomie 11 godzin na dobę oraz 35 godzin w tygodniu. Mając na uwadze powyższe wskazać należy, iż polecenie podróży służbowej winno brać pod uwagę powyższe normy czasowe wskazujące minimalny czas odpoczynku pracownika, a ich naruszenie stanowiłoby podstawę do udzielenia pracownikowi równoważnego okresu odpoczynku lub jeśli nie jest to możliwe, wypłaty stosownego ekwiwalentu pieniężnego.

Jagoda Michno

Absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, obecnie na I roku aplikacji radcowskiej w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Krakowie.