Jak skutecznie dołączyć regulamin do umowy?

Kiedy przedsiębiorcy najczęściej posługują się wzorcami umownymi?

Zazwyczaj przedsiębiorcy, którzy zawierają masowo dany typ umów, stosują tzw. wzorce umowne, do których zalicza się różnego rodzaju regulaminy świadczenia usług, ogólne warunki umów czy formularze umowne. Cechą charakterystyczną wszystkich wzorców umownych jest fakt, że wpływ na ich treść ma tylko jedna strona umowy (tworzy je samodzielnie przedsiębiorca) oraz że nie są one w żaden sposób indywidualnie uzgadniane z konsumentem przy zawieraniu umowy (np. wsiadając do tramwaju nie można negocjować, że przewożony przez pasażera pies powinien jechać za darmo, jeśli regulamin przewozu przewiduje obowiązek uiszczenia opłaty za przewiezienie psa). Wzorce stosowane są najczęściej w sytuacji, gdy dane przedsiębiorstwo świadczy tylko jeden rodzaj usług na rzecz konsumentów (np. usługi pralnicze, wypożyczanie kaset video, usługi telekomunikacyjne, usługi transportowe) i zawarcie wszystkich powtarzalnych postanowień umownych w osobnym dokumencie jest wygodne i przyspiesza zawieranie umów (nikt parkując samochód na parkingu strzeżonym nie umawia się ze strażnikiem, czy przedsiębiorstwo parkingowe będzie odpowiadało za kradzież rzeczy z bagażnika samochodu pozostawionego na parkingu - tego typu postanowienia zawarte są we wzorcu umownym, a ze strażnikiem ustalana jest tylko cena i ewentualnie czas postoju). Wzorce umowne są bardzo popularne wśród przedsiębiorców, jednak nie zawsze wzorce są dołączane do umowy w sposób prawidłowy, co ma ten skutek, że konsument nie jest związany postanowieniami wzorca, a na miejsce klauzul zawartych we wzorcu (najczęściej kształtujących obowiązki stron „po myśli” przedsiębiorcy) wchodzą przepisy odpowiednich ustaw (najczęściej Kodeksu cywilnego). Warto zatem zadbać o „skuteczne” dołączenie do umowy swojego regulaminu, żeby nie doszło do sytuacji, w której stosowany przez przedsiębiorcę wzorzec umowy nie będzie wiązał drugiej strony, co może narazić przedsiębiorcę również na koszty sądowe, jeśli jego klient zdecyduje się dochodzić swoich praw w sądzie.

Czy konieczne jest oddanie „do rąk” konsumenta (doręczenie konsumentowi) wzorca kontraktowego przy zawieraniu umowy?

Generalnie każda umowa zawierana z użyciem wzorca wymaga doręczenia tego wzorca drugiej stronie umowy (wyjątkowo wystarcza umożliwienie przez przedsiebiorcę łatwego zapoznania się z wzorcem). Zatem przedsiębiorca, który chce, aby do umowy z konsumentem zostały dołączone stworzone przez niego ogólne warunki umowne, musi doręczyć te warunki swojemu kontrahentowi przed zawarciem umowy. Wymóg taki został sformułowany w art. 384 par. 1 ustawy Kodeks cywilny.

Doręczenie wzorca polega na wręczeniu do rąk konsumenta (w żadnym wypadku nie wystarczy zatem odesłanie do strony internetowej, na której zamieszczono treść wzorca) dokumentu obejmującego całość wzorca (jeśli doręczona została tylko część wzorca lub wzorzec jest tylko częściowo czytelny -wzorzec nie obowiązuje konsumenta w całości).

Doręczenie musi nastapić przed zawarciem umowy, czyli przed złożeniem podpisów przez strony na dokumencie obejmującym treść umowy.

Często przedsiębiorcy stosują praktykę zamieszczania w treści umowy klauzuli "oświadczam, że otrzymałem wzorzec umowy" lub "oświadczam, że zapoznałem się z treścią dołączonego do umowy wzorca umownego", którą podpisuje konsument. Należy jednak podkreślić, że takie pokwitowanie przez konsumenta doręczenia wzorca, jeśli doręczenie w rzeczywistości nie nastąpiło, nie spowoduje, że wzorzec będzie wiążał konsumenta.

Kiedy wystarczy wywiesić regulamin w miejscu świadczenia usług?

W przypadku niektórych umów, zamiast doręczania wzorca, wystarczy że przedsiębiorca umożliwi konsumentowi zapoznanie się z treścią wzorca (art. 384 par. 2 k.c.). Takie uproszczenie ma miejsce w przypadku umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego, ale tylko wtedy, gdy posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte. Zapoznanie się z treścią wzorca przez konsumenta nie może przysparzać mu nadmiernych trudności, innymi słowy przedsiębiorca musi zapewnić możliwość łatwego zapoznania się z wzorcem.

Łatwe zapoznanie się z wzorcem

Możliwość łatwego zapoznania się z treścią wzorca nie bedzie zapewniona, jeśli zapoznanie się z nim będzie wymagało od konsumenta podjęcia jakichś szczególnych starań, jak również gdy wzorzec będzie sformułowany niejasno, będzie nieczytelny, zbyt obszerny. Zatem spełnienie przesłanki "łatwego zapoznania się" nastąpi tylko wówczas, gdy konsument będzie miał stworzony łatwy dostęp do wzorca, np. wzorzec będzie wywieszony na wysokości oczu klienta w miejscu zawarcia umowy (łatwy dostęp nie będzie zapewniony w sytuacji, gdy regulamin umowy zostanie zawieszony zbyt wysoko albo napisany zbyt małymi literami lub gdy wzorzec będzie wywieszony w siedzibie przedsiębiorcy, podczas gdy umowy są zawierane poza tą siedzibą, np. umowa przewozu), a zarazem sformułowanie treści wzorca pozwoli na jego zrozumienie.

Umowy bagatelne

Przedsiębiorca nie musi doręczać wzorca konsumentowi przy zawieraniu umowy tylko w przypadku, gdy posługiwanie sie wzorcem jest w przypadku tej umowy zwyczajowo przyjęte, a dodatkowo umowa ta należy do kategorii umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (tzw. umów bagatelnych). Do umów w przypadku których posługiwanie się wzorcem jest zwyczajowo przyjęte zalicza się umowy masowe, np. umowę przewozu (w szczególności w przypadku komunikacji miejskiej czy kolejowej), a do umów bagatelnych - umowy, w których wartość świadczenia jest stosunkowo nieduża.

Jak należy doręczyć wzorzec w przypadku umów zawieranych za pośrednictwem Internetu?

Jeżeli jedna ze stron posługuje się wzorcem umowy w postaci elektronicznej (co ma miejsce najczęściej w sytuacji, gdy umowa jest zawierana za pośrednictwem internetu), powinna udostępnić go drugiej stronie przed zawarciem umowy w taki sposób, aby mogła ona wzorzec ten przechowywać i odtwarzać w zwykłym toku czynności. Innymi słowy, jeśli wzorzec został zamieszczony np. na stronie internetowej, przedsiębiorca zawierający umowę, do której chce dołączyć ten wzorzec musi umożliwić konsumentowi "ściągnięcie" wzorca na dysk twardy przed zawarciem umowy (nie jest skutecznym doręczeniem zamieszczenie regulaminu na stronie internetowej, jeśli nie umożliwiono jego łatwego kopiowania).

Co należy zrobić w sytuacji, gdy wzorzec umowy powstanie lub zmieni się w czasie trwania umowy?

Wzorzec wydany w czasie trwania stosunku umownego ocharakterze ciągłym (np. umowa rachunku bankowego, umowa o świadczenie usług telekomunikacyjnych przez operatorów telefonii komórkowej i stacjonarnej, umowy o dostawę mediów tj. prąd, gaz itp.) wiąże drugą stronę, jeżeli zostały zachowane wymagania opisane powyżej (w zależności od rodzaju umowy - doręczenie wzorca lub jego udostępnienie), a strona nie wypowiedziała umowy w najbliższym terminie wypowiedzenia. Oznacza to, iż w wypadku gdy przedsiębiorca wyda lub zmieni wzorzec umowy, konsument będzie miał możliwość wypowiedzenia umowy, nawet jeśli zmiany będą niewielkie (warto więc starannie formułować wzorce umowne, żeby nie była konieczna ich zmiana w czasie trwania stounku umownego).

Pamiętaj, że:

• konsumentem jest osoba fizyczna, dokonująca czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową;
• doręczenie wzorca będzie wadliwe, jeśli stan wzorca uniemożliwia zapoznanie się z nim (wzorzec jest zniszczony lub napisany w obcym języku, nie znanym konsumentowi);
• jeśli przedsiębiorca nieprawidłowo doręczy wzorzec umowy konsumentowi lub nie umożliwi łatwego zapoznania się z nim, wzorzec ten nie stanie się częścią umowy i nie będzie wiązał konsumenta (umowa dochodzi do skutku bez postanowień wzorca, w miejsce wzorca wchodzą przepisy prawne, a w szczególności przepisy Kodeksu cywilnego);
• oprócz obowiązku doręczenia wzorca, wzorzec musi spełniać surowe wymagania co do treści (nie może kształtować obowiązków konsumenta w sosób sprzeczny z dobrymi obyczajami).

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. 2000 r., Nr 22, poz. 271).

Zespół
e-prawnik.pl