Podatek od darowizny - Jaki podatek należy zapłacić od darowizny?

Kto podlega podatkowi od darowizny?

Podlegają mu osoby otrzymujące darowiznę, której wysokość przekracza kwotę wolną od podatku. Jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Wówczas od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych (w tym okresie 5 lat) potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych. Wynikająca z obliczenia nadwyżka podatku nie podlega ani zaliczeniu na poczet innych podatków, ani zwrotowi. Nabywcy obowiązani są w zeznaniu podatkowym wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte w podanym wyżej okresie.

Obowiązek podatkowy, ciążący na obdarowanym, powstaje generalnie przy nabyciu w drodze darowizny z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń. Jeśli nabycie następuje w częściach, to obowiązek podatkowy powstaje z chwilą nabycia poszczególnych części. 

Wysokość kwot wolnych od podatku od darowizny

Opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej: 

• 9.637,00 zł - dla osób należących do I grupy podatkowej - tzn. małżonka, wstępnych (rodziców, dziadków, pradziadków), zstępnych (dzieci, wnuków, prawnuków), pasierba, ojczyma, macochy, rodzeństwa, teściów, zięcia, synowej);

• 7.276,00 zł - dla osób należących do II grupy podatkowej - czyli zstępnych rodzeństwa (np. dzieci siostry, wnuków brata), rodzeństwa rodziców (np. ciotek, wujów), zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwa małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych (np. męża wnuczki);

• 4.902,00 zł - dla osób należących do III grupy podatkowej - tzn. pozostałych nabywców darowizny.

Nadwyżka ponad kwotę wolną od podatku podlega więc opodatkowaniu. W związku z tym, w ciągu miesiąca od otrzymania darowizny należy złożyć we właściwym urzędzie skarbowym zeznanie podatkowe na formularzu SD-3. Organ podatkowy analizuje je w ramach postępowania podatkowego, a następnie wydaje decyzję ustalającą wysokość podatku od spadków i darowizn lub umarzającą postępowanie podatkowe.

Zwolnienie od podatku od darowizny

W pewnych wypadkach możliwe jest jednak skorzystanie ze zwolnień od podatku (np. dla najbliższych członków rodziny).

Podstawa opodatkowania darowizny

Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Jeżeli przed dokonaniem wymiaru podatku nastąpi ubytek rzeczy spowodowany siłą wyższą, do ustalenia wartości przyjmuje się stan rzeczy w dniu dokonania wymiaru, a odszkodowanie za ubytek należne z tytułu ubezpieczenia wlicza się do podstawy wymiaru. 

Jeśli obdarowany zostali obciążeni obowiązkiem wykonania polecenia lub zapisu zwykłego, wartość obciążenia z tego tytułu stanowi ciężar darowizny, a w przypadku polecenia, o ile zostało wykonane.

Wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych przyjmuje się w wysokości określonej przez nabywcę, jeżeli odpowiada ona wartości rynkowej tych rzeczy i praw. Wartość rynkową rzeczy lub praw majątkowych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia powstania obowiązku podatkowego.

Jeżeli nabywca nie określił wartości nabytych rzeczy lub praw majątkowych albo wartość określona przez niego nie odpowiada, według oceny naczelnika urzędu skarbowego wartości rynkowej, organ ten wezwie nabywcę do jej określenia, podwyższenia lub obniżenia, w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia doręczenia wezwania, podając jednocześnie wartość według własnej, wstępnej oceny. Jeżeli nabywca, pomimo wezwania, nie określił wartości lub podał wartość nieodpowiadającą wartości rynkowej, naczelnik urzędu skarbowego dokona jej określenia z uwzględnieniem opinii biegłego lub przedłożonej przez nabywcę wyceny rzeczoznawcy. Jeżeli organ podatkowy powoła biegłego, a wartość określona z uwzględnieniem jego opinii różni się o więcej niż 33% od wartości podanej przez nabywcę, koszty opinii biegłego ponosi nabywca. Podobnie dzieje się, jeśli kilku nabywców podało różne wartości tej samej rzeczy lub prawa majątkowego. 

Wysokość podatku od darowizny

Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca (zob. wyżej). Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według następujących skal:

Dla porównania: nabycie własności w drodze zasiedzenia podlega opodatkowaniu w wysokości 7% podstawy opodatkowania. Nie ma przy tym kwot wolnych od podatku ani tzw. zwolnienia dla najbliższych.

Stawka sankcyjna

W przypadku gdy nabycie nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt nabycia.

Nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze darowizny lub polecenia darczyńcy podlega opodatkowaniu według stawki 20%, jeżeli obowiązek podatkowy powstał wskutek powołania się podatnika przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej bądź kontroli celno-skarbowej na okoliczność dokonania tej darowizny, a należny podatek od tego nabycia nie został zapłacony.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jednolity: Dz.U. 2004 r., Nr 142, poz. 1514, ze zmianami).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl