Jakie uprawnienia przysługują pracownikowi zwalnianemu za wypowiedzeniem?

Kiedy zwalniany pracownik może żądać odszkodowania lub przywrócenia do pracy?

Prawo pracy przyznaje pracownikowi zwalnianemu za wypowiedzeniem określone uprawnienia tylko wówczas, gdy wypowiedzenie umowy o pracę przez pracodawcę było nieuzasadnione lub niezgodne z prawem. Z nieuzasadnionym wypowiedzeniem mamy do czynienia wtedy, gdy następuje ono bez uzasadnionej przyczyny (gdy wypowiedzenie dotyczy umowy zawartej na czas nieokreślony). Natomiast niezgodne z prawem jest wtedy, gdy następuje:

1. bez konsultacji zamiaru wypowiedzenia ze związkami zawodowymi (w przypadku wypowiedzenia umowy na czas nieokreślony);

2. naruszenia ochrony szczególnej przed wypowiedzeniem, a w szczególności zakazu wypowiedzenia (np. zakaz wypowiadania umowy o pracę kobietom w ciąży);

3. krótszego od wymaganego okresu wypowiedzenia;

4. bez zachowania odpowiedniej formy;

5. bez poinformowania pracownika w sposób prawidłowy o przysługujących mu środkach prawnych;

6. wypowiedzenie umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku;

7. wypowiedzenie umowy w trakcie trwania urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Jakie uprawnienia przysługują pracownikowi zwalnianemu za wypowiedzeniem?

Od wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi przysługuje odwołanie do sądu pracy. Sąd orzeka tylko na żądanie pracownika lub byłego pracownika, dlatego to pracownik powinien być zainteresowany wniesieniem powództwa. W pozwie można wnosić zasadniczo o to, aby doprowadzić do "powrotu do pracy" albo jeśli pracownik tego nie chce - o odszkodowanie. W szczególności: jeżeli umowa o pracę nie uległa jeszcze rozwiązaniu to sąd pracy, orzeka o:

1. bezskuteczności wypowiedzenia (czyli de facto o "powrocie do pracy") lub,

2. odszkodowaniu,

a jeżeli umowa o pracę uległa już rozwiązaniu, orzeka o:

1. przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach (czyli też de facto o "powrocie do pracy"), lub

2. odszkodowaniu.

Odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę wnosi się do sądu pracy w terminie 7 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę.

Kiedy sąd może nie uwzględnić żądania dotyczącego "przywrócenia do pracy", a kiedy sąd musi je uwzględnić?

Sąd pracy może nie uwzględnić żądania pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy jeżeli ustali, że uwzględnienie takiego żądania jest niemożliwe lub niecelowe. W takim przypadku sąd orzeka o odszkodowaniu. Sąd musi jednak uwzględnić żądanie jeżeli zgłasza je:

1. pracownik któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku,

2. pracownica w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego,

3. pracownik którego obejmują przepisy szczególne, dotyczące ochrony przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę (np. członek rady pracowniczej),

chyba, że uwzględnienie takiego żądania jest niemożliwe z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. W takim przypadku sąd pracy orzeka o odszkodowaniu.

A co będzie jeśli orzeczono o "powrocie do pracy"?

Pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy. Wynagrodzenie to przysługuje za okres nie dłuższy niż 2 miesiące.
Są jednak wyjątki:

• gdy okres wypowiedzenia wynosił 3 miesiące - wynagrodzenie to przysługuje za okres nie dłuższy niż 1 miesiąc;

• jeżeli umowę o pracę rozwiązano z:

  • pracownikiem, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku,

  • pracownicą w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego,

  • pracownikiem którego dotyczą przepisy szczególne chroniące przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę

- wynagrodzenie przysługuje za cały okres pozostawania bez pracy.

Jak wysokie będzie odszkodowanie, jeśli sąd nie wyda orzeczenia o "powrocie do pracy"?

Odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, jednak nie może ono być mniejsze niż wynagrodzenie, przysługujące byłemu pracownikowi za okres wypowiedzenia.

A co z umowami zawartymi na okres próbny oraz na czas określony?

Pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na okres próbny. Odszkodowanie to przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do upływu którego umowa miała trwać.

Również wyłącznie odszkodowanie przysługuje w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy. Odszkodowanie to przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do upływu którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za 3 miesiące. Nie ma to zastosowania w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę pracownicy w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego. Sąd pracy może wówczas orzec o bezskuteczności wypowiedzenia lub o przywróceniu pracownicy do pracy na poprzednich warunkach, chyba że uwzględnienie żądania jest niemożliwe z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.

Nic nie stoi na przeszkodzie, by zasady przedstawione powyżej, a dotyczące umowy o pracę na czas określony, stosować także do umowy na zastępstwo.

Pamiętaj, że:

• Pracownikowi który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, wlicza się do okresu zatrudnienia okres pozostawania bez pracy, za który przyznano wynagrodzenie. Okresu pozostawania bez pracy, za który nie przyznano wynagrodzenia, nie uważa się za przerwę w zatrudnieniu powodującą utratę uprawnień uzależnionych od nieprzerwanego zatrudnienia. Natomiast pracownikowi któremu przyznano odszkodowanie, wlicza się do okresu zatrudnienia okres pozostawania bez pracy, odpowiadający okresowi, za który przyznano odszkodowanie.

• Pracodawca może odmówić ponownego zatrudnienia pracownika jeżeli w ciągu 7 dni od przywrócenia do pracy nie zgłosił on gotowości niezwłocznego podjęcia pracy, chyba że przekroczenie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika.

• Pracownik który przed przywróceniem do pracy podjął zatrudnienie u innego pracodawcy, może bez wypowiedzenia, za trzydniowym uprzedzeniem, rozwiązać umowę o pracę z tym pracodawcą w ciągu 7 dni od przywrócenia do pracy. Rozwiązanie umowy w tym trybie pociąga za sobą skutki jakie przepisy prawa pracy wiążą z rozwiązaniem umowy przez pracodawcę za wypowiedzeniem.

• W razie zastosowania okresu wypowiedzenia krótszego niż wymagany, umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu wymaganego, a pracownikowi przysługuje wynagrodzenie do czasu rozwiązania umowy.

• Jeżeli u danego pracodawcy działa komisja pojednawcza pracownik może przed wystąpieniem na drogę sądową żądać polubownego załatwienia sporu.

• Wystąpienie z wnioskiem do komisji pojednawczej przerywa bieg terminów wniesienia sprawy do sądu.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. 1998 r., Nr 21, poz. 94, ze zm.)

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.