Klauzule wekslowe - czyli co możesz dodatkowo zamieścić w wekslu?

Weksel jest papierem wartościowym, w którym zostało wyrażone zobowiązanie pieniężne o charakterze abstrakcyjnym. Zobowiązanie abstrakcyjne polega na tym, że zobowiązany do jego spełnienia nie może się powoływać, iż jest „dłużny” wierzycielowi np. z tytułu dostawy a dostawca mu towaru nie dostarczył. Klauzule wekslowe mają na celu zabezpieczenie pewnych interesów osób na wekslu podpisanych. Doktryna wypracowała wiele rodzajów różnych klauzul. W zależności od ich wpływu na treść zobowiązania wekslowego mogą być one podzielone na trzy kategorie tj. klauzule wekslowo skuteczne, klauzule wekslowo obojętne, klauzule unieważniające weksel. 

Zamieszczenie jakich klauzul wekslowych powoduje jego nieważność?

Klauzule unieważniające weksel mogą być bardzo różne. Nie ma zatem katalogu zamkniętego tych klauzul. Ich wspólnym elementem jest to, że naruszają bezwarunkowy charakter weksla.

Przykład: Wystawca weksla własnego pisze zapłacę za ten weksel pod warunkiem, że wyjdziesz za mąż za mego syna. Zamieszczenie takiej klauzuli uderza w bezwarunkowy charakter weksla.

W piśmiennictwie spotyka się również stwierdzenie, że inne określenie terminu niż przewiduje to prawo wekslowe powoduje nieważność zobowiązania wekslowego.

Jakie mamy klauzule wekslowo obojętne?

Co do zasady wyróżnia się dwa rodzaje klauzul wekslowo obojętnych. Wyróżnić można zatem klauzule, które według wyraźnego przepisu prawa wekslowego należy uznać za nienapisane oraz klauzule, które nie wywołują skutków w zakresie prawa wekslowego, lecz mają znaczenie z punktu widzenia szeroko pojętego prawa cywilnego.

Klauzule nienapisane

Klauzule te nie wywołują żadnych skutków w zobowiązaniu wekslowym. Prawo wekslowe traktuje je jakby ich nie było. Do tej kategorii klauzul zalicza się następujące:

1. klauzulę zwolnienia wystawcy z odpowiedzialności za zapłatę. Wystawca bowiem weksla może się jedynie zwolnić od przyjęcia weksla. Zwolnienie się od zapłaty sprawiałoby, że zobowiązanie wekslowe nie byłoby pewnym zobowiązaniem, a z podpisem wystawcy nie wiązałaby się jego odpowiedzialność co jest zasadą prawa wekslowego.

2. klauzulę odsetkową, umieszczoną na wekslu płatnym w dacie lub w jakiś czas po dacie. Tylko w wekslu, płatnym za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu, może wystawca zastrzec oprocentowanie sumy wekslowej. W każdym innym wekslu zastrzeżenie takie uważa się za nienapisane.

3. Klauzula polegająca na dodaniu warunku, od którego uzależniono indos. Indos czyli zbycie weksla powinien być bezwarunkowy.

Klauzule nie wywołujące skutków wekslowych

Z punktu widzenia prawa wekslowego nie zmieniają one nic w zobowiązaniu wekslowym. Natomiast ich napisanie wywoływało będzie pewne skutki z punktu widzenia prawa cywilnego. Stanowią one zabezpieczenie przed abstrakcyjnym charakterem zobowiązania wekslowego. Zalicza się do tej kategorii klauzul następujące:

1. klauzulę waluty, która to klauzula dowodzi istnienia stosunku obligacyjnego, na podstawie którego weksel został wystawiony. Może ona mieć przykładowe brzmienie: „wartość w towarze otrzymałem”. Klauzula ta wskazuje za co został wystawiony i wydany weksel konkretnej osobie. Jest to w pewien sposób podanie przyczynowości zobowiązania wekslowego, które jest abstrakcyjnym zobowiązaniem.

2. klauzulę pokrycia, która wskazuje na stosunek między wystawcą i trasatem. Klauzula ta wskazuje, z jakich środków trasat ma płacić dług wekslowy.

3. klauzulę zawiadomienia, zwana inaczej awizową, która informuje trasata, czy ma przed przyjęciem (po przyjęciu staje się akceptantem) lub zapłatą oczekiwać dalszych wskazówek wystawcy. Klauzula ta pochodzi od wystawcy. Można w skrócie powiedzieć, że jej celem jest zabezpieczenie interesu trasata jak i wystawcy.

4. Klauzula powołująca numer akredytywy i nazwę banku, który ją otworzył.

Jakie klauzule uznaje się za skuteczne w prawie wekslowym?

Klauzule te mają na celu zabezpieczenie pewnych interesów osób zobowiązanych wekslowo. Do tej najliczniejszej i zarazem najistotniejszej grupy zalicza się następujące klauzule wekslowe:

1. klauzulę domicylową (domicylat), która ma na celu wskazanie osoby trzeciej jako tej, u której weksel ma być płatny.

2. klauzulę odsetkową, która zabezpiecza uprawnionego z weksla przed negatywnymi skutkami zmiany wartości zobowiązania wekslowego. Klauzula ta jest skuteczna tylko w odniesieniu do weksli płatnych za okazaniem i w jakiś czas po okazaniu. 

3. klauzulę zakazującą dalszego indosowania weksla (zbywania) określaną również jako klauzula nie na zlecenie. Weksel z klauzulą „nie na zlecenie” nazywany jest wekslem imiennym lub rekta wekslem. Zbycie takiego weksla jest dopuszczalne tylko ze skutkami przelewu uregulowanego w kodeksie cywilnym. W skrócie spowoduje to, że ograniczenie w powoływaniu zarzuty przeciwko zobowiązaniu wekslowemu zostanie w znacznym stopniu zniesione.

4. klauzulę prezentacyjną, która dotyczy przedstawienia weksla do przyjęcia. Zastrzeżenie to ma na celu przedstawienie weksla do przyjęcia zanim uprawniony będzie żądał zapłaty sumy wekslowej.

5. klauzulę ewikcyjną zwaną również „bez obliga”, która ma na celu wykluczenie odpowiedzialności wystawcy za przyjęcie lub indosanta za przyjęcie i zapłatę. Wystawca bowiem nie może się zwolnić z zapłaty weksla, gdyby to uczynił uważa się takowa klauzulę jako nienapisaną. Indosant zwalnia się umieszczając klauzulę zwolnienia od zapłaty od zapłaty sumy wekslowej posiadaczom podpisanym na wekslu po nim.

6. klauzulę wtórnikową, która ma na celu zakazania wystawiania wtóropisów weksla. Bowiem  weksel można wystawić w kilku jednobrzmiących egzemplarzach.

7. klauzulę protestacyjną pisaną albo „bez protestu” albo  „bez kosztów”, która zwalnia posiadacza od sporządzenia protestu jako warunku zwrotnego poszukiwania z powodu nieprzyjęcia lub niezapłacenia weksla. Klauzula taka zwalnia uprawnionego względem wszystkich dłużników z wyjątkiem tzw. dłużników głównych.

8. klauzulę kasatoryjną, uchylającą skuteczność zapłaty za inne egzemplarze weksla wydanego we wtóropisach.  

9. klauzulę zastępczą, która wskazuje osobę, która ma przyjąć i zapłacić weksel w razie potrzeby tzw. adres w potrzebie.

Pamiętaj że:

• Weksel jest papierem wartościowym, w którym zostało wyrażone zobowiązanie pieniężne o charakterze abstrakcyjnym.

• Klauzule wekslowe mają na celu zabezpieczenie pewnych interesów osób na wekslu podpisanych.

• Klauzule unieważniające weksel mogą być bardzo różne. Nie ma zatem katalogu zamkniętego tych klauzul. Ich wspólnym elementem jest to, że naruszają bezwarunkowy charakter weksla.

• Co do zasady wyróżnia się dwa rodzaje klauzul wekslowo obojętnych. Wyróżnić można zatem klauzule, które według wyraźnego przepisu prawa wekslowego należy uznać za nienapisane oraz klauzule, które nie wywołują skutków w zakresie prawa wekslowego, lecz mają znaczenie z punktu widzenia szeroko pojętego prawa cywilnego.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. prawo wekslowe (Dz.U. 1936 r., Nr 37, poz. 282, ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl